Pierwsze książki kucharskie. Idea modernizacji i europeizacji serbskiej kultury kulinarnej w XIX wieku i na początku XX wieku

• Authors: Tadeusz Czekalski

Title variants

EN

First Serbian cookbooks: the idea of modernisation and europeisation of Serbian culture in the 19th and early 20th century

Abstracts

EN

The article discusses the emergence and specific character of the first cookbooks published in the 19th century and early 20th century in the Serbian language and their role in the process of establishing Serbian culinary culture. The first attempts to codify Serbian culinary culture are shown against the background of the development of cookbooks on the Balkan Peninsula in the 19th and early 20th centuries. The works of Jerotej Draganović, Katarina Popović Midžina, as well as Spasenija Pata Marković’s culinary instructions published in the Belgrade press were part of the project of modernisation and westernization of Serbian society, which had been implemented since the end of the 19th century and which also included daily diet and organization of social life.

PL

Artykuł omawia powstanie i specyficzny charakter pierwszych książek kucharskich wydanych w XIX w. i na początku XX wieku w języku serbskim i ich rolę w procesie kształtowania serbskiej kultury kulinarnej. Pierwsze próby kodyfikacji serbskiej kultury kulinarnej zostały ukazane na tle rozwoju książek kucharskich na Półwyspie Bałkańskim w XIX i w początkach XX wieku. Dzieła Jeroteja Draganovicia, Katariny Popović Midžiny, jak również publikowane w prasie belgradzkiej porady kulinarne Spasenii Paty Marković wpisywały się w realizowany od końca XIX w. projekt modernizacji i westernizacji społeczeństwa serbskiego, obejmujący także codzienną dietę i organizację życia towarzyskiego.

Keywords

EN

Balkan history; History of Serbia; Katarina Popovich Midzinaa; 19th century; cookbook; culinary culture; national identity; everyday life

PL

historia Bałkanów; historia Serbii; Katarina Popović Midžina; XIX wiek; książka kucharska; kultura kulinarna; tożsamość narodowa; życie codzienne

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Balcanica Posnaniensia Acta et studia
• Year: 2022
• Volume: 29
• Pages: 183-198

Dates

published

2022

Contributors

author

Tadeusz Czekalski

• Jagiellonian University, Cracow

• https://orcid.org/0000000284941769

References

• Draganović Jerotej, Srpski kuvar: po nemačkomu koh-buh, Novi Sad 1855.
• Mijatović Stanoje. M., Srpska narodna jela (s prilogom o pićima) u Levču i u Temniću, Beograd 1908.
• Popović Dobrica, O hrani i o stanu, Jagodina 1906.
• Popović-Midžina Katarina, Veliki srpski kuvar sa slikama: za upotrebu srpskih domaćica, Novi Sad 1878.
• [Slaveikov P.], Gotvarska kniga, ili, Nastavleniя za vsяkakvi gozbi, spored kakto gi pravяt v Carigrad, i razni domašni spravi, sъbrani ot razni knigi, Carigrad 1870.
• Totović Vida, Veliki srpski kuvar, Novi Sad 1925.
• Varenne François Pierre de la, Le Cuisinier françois, enseignant la maniere de bien apprester & assaisonner toutes sortes de viandes, grasses & maigres, legumes, & patisseries en perfection, &c. Reveu, corrigé, & augmenté d'un traitté de confitures seiches & liquides, & autres delicatesses de bouche. Ensemble d'une table alphabetique des matieres qui sont traittées dans tout le livre, Paris 1651.
• Veliki srpski kuvar s obzirom na mere za srpske domaćice i one koje to biti kao i za sve gostioničare Sa iz raznih knjiga i prema iskustvu svome i svojih prijateljica, Panczewo 1878.
• Civitello Linda, Cuisine and culture. A History of food and people, New Jersey 2008.
• Czekalski Tadeusz, Projekt gastroheritologiczny Tamary Ognjević jako przykład instytucjonalizacji serbskiej kultury kulinarnej, „Zeszyty Łużyckie” 2021, t. 55, s. 59–80. https://doi.org/10.32798/zl.799
• Czekalski Tadeusz, Projekty modernizacji diety Bułgarów w I połowie XX wieku, [w:] 100 lat relacji dyplomatycznych między Polską, a Bułgarią. Aspekty polityczne, społeczno-gospodarcze i kulturowe, red. M. Czernicka, J. Wójcicki, Warszawa 2019, s. 197–211.
• Čolak-Antić Tijana, O posluženju i ponašanju za stolom u Beogradu, „Kultura: časopis za teoriju i sociologiju kulture i kulturnu politiku” 2004, t. 2 (109–112), s. 340–351.
• Dechev Stefan, Meždu visšata osmanska kuhnя i Evropa: Slaveikovata kniga ot 1870 g. i pytat kym modernoto gotvarstvo, „Littera et Lingua. Електронно списание за хуманитаристика” https://naum.slav.uni-sofia.bg/lilijournal/2014/11/3/dechevs [data dost. 20.02.2022].
• Dennis Abigail, From Apicius to gastroporn: form, function, and ideology in the history of cookery books, “Studies in Popular Culture” 2008, t. 31, nr 1, s. 1–17.
• Detchev Stefan, From Istanbul to Sarajevo via Belgrade. A Bulgarian cookbook of 1874, [w:] In earthly delights. Economies and cultures of food in Ottoman and Danubian Europe, c. 1500–1900. red. Angela Jianu Violeta Barbu, Leiden–Boston 2018, s. 376–402. https://doi.org/10.1163/9789004367548_015
• Geanina Coca Monica, The Romanian culinary discourse, “Romanian Journal of Artistic Creativity” 2021, t. 4, s. 63–78.
• Jokić-Stamenković Dragana, Zabranjeni kuvar začet na stranicama „Politike”, „Politika”, 04.03.2018, https://www.politika.rs/scc/clanak/399397/Drustvo/Zabranjeni-kuvar-zacet-na-stranicama-Politike [dostęp: 22.02.2022].
• Katarina Popović-Midžina, [w:] Knjiženstvo. Theory and history of women’s writing in Serbian until 1915, http://knjizenstvo.etf.bg.ac.rs/sr/autorke/katarina-popovic-midzina [dostęp: 25.04.2022].
• Kouba Miroslav, Lingvocentrismus a etnocentrismus kuchařských knih v interdisciplinárním kontextu slovanského obrození, „Slavistički studiji. Skopje” 2017, t. 17, s. 179–190.
• Kouba Miroslav, „Supa ili čorba“? Role polévky v kulinární kultuře Balkánu a střední Evropy, „Porta Balcanica” 2019, t. 11, nr 1–2, s. 28–50.
• Krăsteva-Blagoeva Evgenija, Tasting the Balkans: food and identity, “Ethnologia Balcanica” 2008 t. 12, s. 25–36.
• Lenderová Milena, Kuchařské knihy a národní identita v 19. století: model z roku 1826: domácí kuchařka aneb pojednání o masitých a postních pokrmech pro dcerky české a moravské od Magdaleny Dobromily Rettigové, „Studia Historica Nitriensia” 2015, t. 19, nr 2, s. 195–205.
• Matras Anna, Normy kulinarne, a doświadczenie smaku, [w:] Wobec kanonu: problemy metodologiczne, red. Marta Kacwin-Duman i in., Kraków 2015, s. 73–95.
• Mennell Stephen, All manners of food: eating and taste in England and France from the Middle Ages to the present, Champaign 1996.
• Montanari Massimo, Food is culture, tłum. Albert Sonnenfeld, New York 2006.
• Muraj Aleksandra, Svakodnevni život u 19. stoljeću, [w:] Temelju moderne Hrvatske. Hrvatske zemlje u „dugom” 19. stoljeću, red. Vlasta Švoger, Jasna Turkelj, Zagreb 2011, s. 309–339.
• Nadeau Carolyn A., Spanish culinary history in Cervantes „Bodas de Camacho”, „Revista Canadiense de Estudios Hispánicos” 2005, t. 29, nr 2, s. 347–361.
• Nagy Imola Katalin, A Short history of gastronomic literature, “Journal of Romanian Literary Studies” 2017, t. 11, s. 323–334.
• Notaker Henry, A History of cookbooks: from kitchen to page over seven centuries, Oakland 2017.
• Pavlowitch Stevan K., Early nineteenth-century Serbia in the eyes of British travelers, “Slavic Review” 1962, t. 21, nr 2, s. 322–329. https://doi.org/10.2307/3000635
• Pilcher Jeffrey M., Food in world history, New York–London 2006.
• Raca Marija, Ajvar: kroz tri države i 130 godina do odgovora - postoji li „pravi“ recept, https://www.bbc.com/serbian/lat/svet-50895736 [dostęp: 27.04.2022].
• Radojičić Dragana, Dijalozi za trpezom, antropološka monografija o kulturi ishrane, Belgrad 2012.
• Ranđelović Ana, O leksici u iskusnom podrumaru Zaharija Orfelina, [w:] Savremena proučavanja jezika i književnosti: zbornik radova sa V naučnog skupa mladih filologa Srbije održanog 30. marta 2013. godine na Filološko-umetničkom fakultetu u Kragujevcu, t. 1, 2014, s. 127–138.
• Tannahill Reay, Historia kuchni, tłum. Anna Kunicka, Warszawa 2014.
• Varey Simon, Medieval and Renaissance Italy, [w:] Regional cuisines of Medieval Europe. A Book of essays, red. Melitta W. Adamson, New York–London 2002, s. 86–112.
• Vukov Nikolai, Ivanova Miglena, Food labels, meal specialties, and regional identities: the case of Bulgaria, “Ethnologia Balcanica” 2008, t. 12, s. 37–58.
• Żarski Waldemar, Książka kucharska jako tekst, Wrocław 2008.

Identifiers

DOI

10.14746/bp.2022.29.13

Biblioteka Nauki

32330791