Potencjał militarny dalmatyńskich Morlaków w źródłach francuskich z początku XIX w.

• Authors: Wojciech Sajkowski

Title variants

EN

The military potential of the Morlachs of Dalmatia in the French sources form the beginning of the 19th century

Abstracts

EN

Between 1806 and 1813 Dalmatia became part of the French Empire. The province, whose continental part was inhabited by Vlach shepherds called Morlachs, was economically inefficient, which was a huge problem to the new administration. Various projects of the economic development of Dalmatia had already been drawn up under Venetian rule, but their implementation took time and the collection of taxes had to be regular in the face of the constant wars waged by the French Empire. Hence, the French authorities were convinced that the only form of any kind of financial compensation for their dominion over Dalmatia would be military conscription. The short period of French rule in Dalmatia resulted in analyses concerning the possibility of exploiting the military potential of the Vlach shepherds, which became a kind of summary of all previous considerations concerning this problem. Indeed, the French administrators ruled over areas where the traditional military duties of the Vlach settlers were used in very different ways. Hence, many of those analysis made by the French include a broader historical account of the evolution of Vlach communities in the borderlands of Dalmatia, Bosnia, and Croatia.

PL

W latach 1806–1813 Dalmacja stała się częścią Cesarstwa Francuskiego. Prowincja, której interior zamieszkany był przez pasterzy wołoskich zwanych Morlakami była jednak niewydolna gospodarczo, co stanowiło duże wyzwanie dla nowej administracji. Już wcześniej, w czasach panowania weneckiego powstały różnorakie projekty rozwoju gospodarczego Dalmacji, jednakże ich implementacja wymagała czasu, a ściąganie podatków musiało się w warunkach ustawicznie prowadzonych przez Cesarstwo Francuskie wojen odbywać regularnie. Stąd wśród władz francuskich pojawiło się przekonanie, że jedyną formą jakiegokolwiek zdyskontowania finansowego panowania nad Dalmacją będzie konskrypcja wojskowa. Krótki okres francuskich rządów w Dalmacji zaowocował analizami dotyczącymi możliwości wykorzystania potencjału militarnego pasterzy wołoskich, które stanowią swego rodzaju podsumowanie wszystkich wcześniejszych rozważań dotyczących tego problemu. Francuscy zarządcy zapanowali bowiem nad terenami, na których tradycyjne powinności wojskowe osadników wołoskich były wykorzystywane w bardzo różny sposób. W istocie wiele przywołanych uwag zawiera w sobie szerszy rys historyczny dotyczący ewolucji społeczności wołoskich na pograniczu Dalmacji, Bośni i Chorwacji.

Keywords

EN

Vlachs; Dalmatia; military settlement; Napoleonic wars; Illyrian Provinces

PL

Wołosi; Dalmacja; osadnictwo wojskowe; wojny napoleońskie; Prowincje Iliryjskie

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Balcanica Posnaniensia Acta et studia
• Year: 2022
• Volume: 29
• Pages: 353-363

Dates

published

2022

Contributors

author

Wojciech Sajkowski

• Adam Mickiewicz University, Poznań, Poland

• https://orcid.org/0000000285854149

References

• Anthouard Charles Nicolas de, Milan le 4 octobre 1806 à 11 heures du matin, Archives Nationales, AF 1713 IV.
• Bertrand Henri Gatien, A l'Empereur, Trieste le 12 décembre 1811, Archives Nationales 390 AP/17, p. 101.
• Bertrand Henri-Gatien, Conscrits pour les Régiments Dalmates, Au Vice-Roi, Trieste, le 28 Mars 1812, Archives Nationales 390 AP 17, p. 146.
• Blaževic Z., Triplex Confinium - liminal spaces of transculturation and hybridizytion in the Early Modern Period, [w:] Die Erschließung des Raumes, red. K. Friedrich, Wiesbaden 2014, s. 741-756.
• Boppe Paul, La Croatie militaire, 1809-1813. Les régiments croates à la Grande Armée, Paris-Nancy 1900.
• Božić-Bužančić Danica, Europski fiziokratski pokret u južnoj Hrvatskoj u drugoj polovici XVIII. stoljeća, "Historijski zbornik" 1992, t. 45, s. 111-124.
• Bracewell Wendy, Frontier blood-brotherhood and the Triplex Confinium, [w:] Constructing border societies on the Triplex Conflinium: International Project conference papers 2 "Plan and practice: how to construct a border society? The Triplex Confinium c. 1700-1750" (Graz, december 9-12, 1998), red. D. Roksandić, N. Štefanec, Budapest 2000, s. 29-45.
• Bundy Frank, The Administration of the Illyrian Provinces of the French empire 1809-1813, New York-London 1987.
• Buzov, Snježana. Vlasi Istrije na području Sjeverne Dalmacije u popisnim defterima 16. stoljeća, "Prilozi za orijentalnu filologiju" 1990, t. 40, s. 243-257.
• Caciur Dana, Considerations regarding the status of the Morlachs from the Trogir's hinterland at the middle of the 16th century: being subjects of the Ottoman empire and land tenants of the Venetian Republic, "Res Historica" 2016, t. 4, s. 95-110. https://doi.org/10.17951/rh.2016.41.95
• Dumas Mathieu, Rapport de général Mathieu Dumas (2 cahiers, 5 et 37 pages, avec un état des revenus du royaume de Dalmatie), 1806, Service historique de la Défense, Département de l'armée de terre, 1M 1617.
• Luković Miloš, Sezonowe migracje pasterzy na Bałkanach: charakter, historia, transformacje, "Res Historica" 2015, t. 40, s. 61-95. https://doi.org/10.17951/rh.2015.40.61
• Markulin Nikola, Vojno poduzetništvo u Mletačkoj Dalmaciji i Boki od 1700. do 1718. godine, "Povijesni prilozi" 2016, t. 51, s. 159-194.
• Marmont A-F-L. Viesse de, Croatie Militaire: mémoire sur les régiments frontières, Archives Nationales, Site Pierrefitte-sur-Seine 138AP/149, dossier 1.
• Mémoire en abrégé sur la Dalmatie, Service historique de la Défense, Département de l'armée de terre 1M 1611.
• Mirdita Zef, Vlasi u historiografii, Zagreb 2004.
• Novello Elisabetta, Crime on the border: Venice and the Morlacchi in the eighteenth century, [w:] Constructing border societies on the Triplex Conflinium: International Project conference papers 2 "Plan and practice: how to construct a border society? The Triplex Confinium c. 1700-1750" (Graz, december 9-12, 1998), red. D. Roksandić, N. Štefanec, Budapest 2000, s. 57-73.
• Paladini Filippo, Un caos che spaventa: poteri, territori e religioni di frontiera nella Dalmazia della tarda età veneta, Venezia 2002.
• Rapport au général Molitor, (23 pages et 2 tableaux, dont l'un daté du 28 février), Service historique de la Défense, Département de l'armée de terre, 1M 1617.
• Sajkowski Wojciech, French image of the peoples inhabiting Illyrian Provinces, Warszawa-Bellrive-sur Allier 2018.
• Sajkowski Wojciech, Obraz ludów bałkańskiego wybrzeża Adriatyku we Francji epoki Oświecenia, Poznań 2013.
• Šarić Marko, Planine i morlački svijet u Dalmaciji: ekohistorijski osvrt, "Ekonomska i ekohistorija: časopis za gospodarsku povijest i povijest okoliša" 2010, t. 6, nr 1, s. 55-94.
• Šarić Marko, Vlasi na tromeđi: suživot u sukobima u raničnim društvima i kulturama Morlakije (16.-17. stoljeće): doktorski rad, Zagreb 2010.
• Senkowska-Gluck Monika, Rządy napoleońskie w Ilirii, Wrocław 1980.
• Șipoș Sorin, A Forgotten minority: the Morlachs of Dalmatia in a memorandum of Colonel Antoine Zulatti (1806), [w:] The Image of Central and Eastern Europe borders in foreign travellers' narratives. Dalmatian Vlachs (Morlachs) in a manuscript from 1806, Cluj-Napoca 2015, s. 7-38.
• Spon Jacob, Wheler Georges, Voyage d'Italie de Dalmatie de Grece et du Levant, Lyon 1678.
• Télégraphe Officiel, 20.02.1811.
• Varlan Olivier, La France, la Russie et les Balkans. Les plans de partage de l'empire ottoman (1808), [w:] Les Provinces illyriennes dans l'Europe napoléonienne, red. J-O. Boudon, Paris 2015, s. 29-42.
• Vukšić Dragan, Žumberački uskoci: Unijaćenje i odnarođivanje, Zagreb 2015.
• Warnery Charles de, Remarques sur le militaire des Turcs et des Russes, Breslau 1771.
• Wolff Larry, Venice and the Slavs: the discovery of Dalmatia in the age of Enlightenment, Stanford 2001. https://doi.org/10.1515/9781503618916
• Zulatti Antonio, Mémoire du colonel des Dalmates, M. Zulatti, sur la réforme et le règlement des Morlaques dans la province de Dalmatie, Zara, 15 mars 1806, 1806, Service historique de la Défense, Département de l'armée de terre, 1M 1591.

Identifiers

DOI

10.14746/bp.2022.29.23

Biblioteka Nauki

32315905