Narracja autobiograficzna w biegu życia

• Authors: Elżbieta Dryll , Anna Cierpka

Title variants

EN

Autobiographical narrative in the course of life

Abstracts

EN

The aim of the article is to present the concept and research on the development of autobiographical narrative in the course of a person’s life. Reference was made to basic concepts important for the analysis of the topic: the definition of narrative, constructionist assumptions, understanding the process of creating self-narrative and the definition of autobiographical narrative. The considerations also include the issue of autobiographical memory and the discussion on understanding autobiographical narrative as monolithic vs. polyphonic. The following subchapters discuss the predispositions and development of early narrative competences, the beginnings of constructing an autobiographical narrative, the mechanisms of shaping and changing the autobiographical narrative in adulthood, including the characteristic features of self-narratives in late adulthood. The review of research presented in the article documents the mechanisms of shaping the autobiographical narrative, the directions of its changes in the life course and selected relationships important for understanding the process of these changes (e.g. the issue of increasing the ability to reflect biographically with age, fulfilling the need for generativity, the effect of intentionally minimizing unpleasant feelings in senior age, the concept of gerotranscendence, etc.). The article ends with reflections on the importance of constructing an autobiographical narrative in the modern world, the availability of autobiographical reflection and its meaning-creating value.

Keywords

EN

narrative; autobiographical narrative; constructionism; sense of meaning in life

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Człowiek i Społeczeństwo
• Year: 2023
• Volume: 56
• Pages: 23-43

Dates

published

2023

Contributors

author

Elżbieta Dryll

• Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Nauk Społecznych, Katedra Psychologii

• https://orcid.org/0000000347374758

author

Anna Cierpka

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Psychologii, Katedra Psychologii Rozwojowej

• https://orcid.org/0000000328463413

References

• Baltes, P.B., Staudinger, U.M., Maercker, A., Smith, J. (1995). People Nominated as Wise: A Comparative Study of Wisdom-related Knowledge. Psychology and Aging, 10(2), 155–166.
• Banasik, N. (2012). Rozumienie wypowiedzi ironicznych przez dzieci. Konstrukcja narzędzia Zadanie Rozumienia ironii. Badania wstępne. Niepublikowana praca magisterska. Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Bauer, J.J., McAdams, D.P., Sakaeda, A.R. (2005). Interpreting the Good Life: Growth Memories in the Lives of Mature, Happy People. Journal of Personality and Social Psychology, 88(1), 203–217.
• Bauman, Z. (2001). Tożsamość – jaka była, jest i po co. W: A. Jaworska (red.), Wokół problemów tożsamości (ss. 8–25). Warszawa: Wydawnictwo LTW.
• Berger, P. (1985). Tożsamość jako problem socjologii wiedzy. W: A. Chmielewski, S. Czernik, J. Niżniak (wybór tekstów), Problemy socjologii wiedzy (ss. 478–489). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Berger, P.L., Luckmann, Th. (1983). Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Białecka-Pikul, M. (2011). Teoria umysłu z perspektywy badań nad narracją. W: E. Dryll, A. Cierpka (red.), Psychologia narracyjna. Tożsamość, dialogowość, pogranicza (ss. 133–147). Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
• Bluck, S., Habermas, T. (2000). The Life Story Schema. Motivation and Emotion, 24(2), 121–147.
• Bokus, B., Hernik, M. (2015). Pojęcie zamiaru z perspektywy badań nad rozwojem poznawczym. Czasopismo Psychologiczne – Psychological Journal, 21(1), 27–32.
• Bruner, J. (1975). The Ontogenesis of Speech Acts. Journal of Child Language, 10, 1–19.
• Budziszewska, M. (2007). Tryb opowiadania dorastającej młodzieży o swoich rodzicach i jego uwarunkowania. Psychologia Rozwojowa, 12(1), 77–91.
• Budziszewska, M. (2008). Obraz rodziców w opowiadaniach młodzieży gimnazjalnej. Psychologia Rozwojowa, 13, 81–94.
• Budziszewska, M., Dryll, E. (2013). Narratives About Relationships with Parents from the Perspective of Middle-aged and Older Adults. Journal of Social and Personal Relationships, 30(3), 217–236.
• Cierpka, A. (2012). Narrative Identity in Late Adulthood. Psychology of Language and Communication, 16(3), 237–252.
• Cierpka, A. (2013). Tożsamość i narracje w relacjach rodzinnych. Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
• Cohler, B.J. (1993). Aging, Morale, and Meaning: The Nexus of Narrative. W: T.R. Cole, W.A. Achenbaum, P.L. Jakobi, R. Kastenbaum (red.), Voices and Visions of Aging: Toward a Critical Gerontology (ss. 107–133). New York: Springer.
• Conway, M.A. (1995). Autobiographical Knowledge and Autobiographical Memories. W: D.C. Rubin (red.), Remembering Our Past: Studies in Autobiographical Memory (ss. 67–93). New York: Cambridge University Press.
• Cowan, N., Davidson, G. (1984). Salient Childhood Memories. Journal of Genetic Psychology, 145(1), 101–107.
• Dryll, E. (2004). Homo narrans. Wprowadzenie. W: E. Dryll, A. Cierpka (red.), Narracja. Koncepcje i badania psychologiczne (ss. 7–20). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Dryll, E.M. (2006). Rozwój zdolności rozumienia metafor charakteryzujących ludzi. Niepublikowana praca magisterska. Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Dryll, E. (2010). Wielkie i małe narracje w życiu człowieka. W: M. Straś-Romanowska, B. Bartosz, M. Żurko (red.), Badania narracyjne w psychologii (ss. 163–182). Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
• Dryll, E., Cierpka, A. (red.). (2004). Narracja. Koncepcje i badania psychologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Dryll, E., Cierpka, A. (red.). (2011). Psychologia narracyjna. Tożsamość, dialogowość, pogranicza. Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
• Dryll, E., Cierpka, A., Małek, K. (red.). (2021). Psychologia narracyjna o mądrości, miłości i cierpieniu. Warszawa: Wydawnictwo Liberi Libri.
• Erikson, E. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
• Erikson, E.H., Erikson, J.M. (2012). Dopełniony cykl życia. Wersja rozszerzona o nowe rozdziały autorstwa Joan M. Erikson poświęcone dziewiątemu etapowi rozwoju osobowości człowieka. Gliwice: Helion.
• Fivush, R. (2007). Maternal Reminiscing Style and Children’s Developing Understanding of Self and Emotion. Clinical Social Work Journal, 35, 37–46.
• Fivush, R., Buckner, J.P. (2003). Creating Gender and Identity Through Autobiographical Narratives. W: R. Fivush, C. Haden (red.), Autobiographical Memory and the Construction of a Narrative Self: Developmental and Cultural Perspectives (ss. 149–169). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Fivush, R., Haden, C., Reese, E. (1995). Remembering Recounting Reminiscing: The Development of Autobiographical Memory in Social Context. W: D. Rubin (red.), Remembering Our Past (ss. 341–359). Cambridge: Cambridge University Press.
• Fivush, R., Haden, C., Reese, E. (2006). Elaborating on Elaborations: Role of Maternal Reminiscing Style in Cognitive and Socioemotional Development. Child Development, 77(6), 1568–1588.
• Fivush, R., McDermott Sales, J., Bohanek, J.G. (2008). Meaning Making in Mothers’ and Children’s Narratives of Emotional Events. Memory, 16(6), 579–594.
• Frankl, V. (1984). Homo patiens. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Glinka, K., Staudinger, U., Voelcker-Rehage, C., Godde, B. (2020). Neural Processing of Arousing Emotional Information is Associated with Executive Functioning in Older Adults. Emotions, 20(4), 541–556.
• Grant, J.B., Suddendorf, Th. (2010). Young Children’s Ability to Distinguish Past and Future Changes in Physical and Mental States. British Journal of Developmental Psychology, 28(4), 853–870.
• Grossmann, I., Na, J., Varnum, M., Park, D., Kitayama, S., Nisbett, R. (2010). Reasoning About Social Conflicts Improves into Old Age. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 107(16), 7246–7250.
• Habermas, T. (2007). How to Tell a Life: The Development of the Cultural Concept of Biography Across the Lifespan. Journal of Cognition and Development, 8(1), 1–31.
• Habermas, T., Bluck, S. (2000). Getting a Life: The Emergence of the Life Story in Adolescence. Psychological Bulletin, 126(5), 748–769.
• Habermas, T., Ehlert-Lerche, S., Silveira, C., de (2009). The Development of the Temporal Macrostructure of Life Narratives Across Adolescence: Beginnings Linear Narrative Form and Endings. Journal of Personality, 77(2), 527–559.
• Habermas, T., Negele, A., Brenneisen, F. (2010). „Honey, you’re jumping about” – Mothers’ Scaffolding of Their Children’s and Adolescents’ Life Narration. Cognitive Development, 25(4), 339–351.
• Hermans, H.J.M. (1996). Voicing the Self: From Information Processing to Dialogical Interchange. Psychological Bulletin, 119(1), 31–50.
• Hutto, D. (2017). Memory and Narrativity. W: S. Bernecker, K. Michaelian (red.), The Routledge Handbook of Philosophy of Memory (ss. 192–204). London: Routledge.
• Janusz, B., Gdowska, K., Barbaro, B., de (red.). (2008). Narracja. Teoria i praktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kroger, J. (2000). Identity Development: Adolescence Through Adulthood. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.
• Maruszewski, T. (2005). Pamięć autobiograficzna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• McAdams, D.P. (1990). The Person: An Introduction to Personality Psychology. San Diego, CA: Harcourt Brace Jovanovich.
• McAdams, D.P. (1993). The Stories We Live by: Personal Myths and the Making of the Self. New York: The Guilford Press.
• McAdams, D.P. (1996). Personality, Modernity and the Storied Self: A Contemporary Framework for Studying Persons. Psychological Inquiry, 7(4), 295–321.
• McCabe, A., Peterson, C. (1991). Developing Narrative Structure. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• McLean, K.C. (2008). Stories of the Young and the Old: Personal Continuity and Narrative Identity. Developmental Psychology, 44(1), 254–264.
• McLean, K.C. (2016). The Co-authored Self: Family Stories and the Construction of Personal Identity. New York: Oxford University Press.
• McLean, K.C., Fournier, M.A. (2008). The Content and Processes of Autobiographical Reasoning in Narrative Identity. Journal of Research in Personality, 42(3), 527–545.
• Mead, G.H. (1975). Umysł, osobowość i społeczeństwo. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Muchnik, M., Stavans, A. (2019). Telling the Same Story to Your Child: Mothers’ Versus Fathers’ Storytelling Interactions. Women and Language, 32(1), 60–69.
• Niedźwieńska, A. (2000). Pamięć autobiograficzna. W: A. Gałdowa (red.), Tożsamość człowieka (ss. 111–126). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Oleś, P. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość – zmiana – integracja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Oppenheim, D., Emde, R., Wamboldt, F. (1996). Associations Between 3-year-olds’ Narrative Co-constructions with Mothers and Fathers and Their Story Completions About Affective Themes. Early Development and Parenting, 5(3), 149–160.
• Pasupathi, M., Hoyt, T. (2009). The Development of Narrative Identity in Late Adolescence and Emergent Adulthood: The Continued Importance of Listeners. Developmental Psychology, 45(2), 558–574.
• Pasupathi, M., Mansour, E. (2006). Adult Age Differences in Autobiographical Reasoning in Narratives. Developmental Psychology, 42(5), 798–808.
• Pillemer, D. (1998). Momentous Events, Vivid Memories. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Reese, E., Fivush, R. (1993). Parental Styles of Talking About the Past. Developmental Psychology, 29(3), 596–606.
• Ricoeur, P. (1975). Egzystencja i hermeneutyka. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Ricoeur, P. (1989). Język, tekst, interpretacja. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Schütz, A. (1979). Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania. Studia Filozoficzne, 6(163), 55–93.
• Soroko, E. (2007). Poziom autonarracyjności wypowiedzi i użyteczność wybranych sposobów ich generowania. Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. W.J. Paluchowskiego, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Psychologii.
• Sparks, A., Carmiol, A., Ríos, M. (2013). High Point Narrative Structure in Mother–Child Conversations About the Past and Children’s Emergent Literacy Skills in Costa Rica. Actualidades en Psicología, 27(115), 93–111.
• Staudinger, U. (2001). Life Reflection: A Social-Cognitive Analysis of Life Review. Review of General Psychology, 5(2), 148–160.
• Straś-Romanowska, M. (2008). Tożsamość w czasach dekonstrukcji. W: B. Zimoń-Dubowik, M. Gamian-Wilk (red.), Oblicza tożsamości: perspektywa interdyscyplinarna (ss. 19–30). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• Straś-Romanowska, M. (red.). (2000). Metody jakościowe w psychologii współczesnej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Straś-Romanowska, M., Bartosz, B., Żurko, M. (red.). (2010a). Badania narracyjne w psychologii. Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
• Straś-Romanowska, M., Bartosz, B., Żurko, M. (red.). (2010b). Psychologia małych i wielkich narracji. Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
• Tekcan, A., Kaya-Kizilos, B., Odaman, H. (2012). Life Scripts Across Age Groups: A Comparison of Adolescents, Young Adults, and Older Adults. Memory, 20(8), 836–847.
• Tomasello, M. (2002). Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, tłum J. Rączaszek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Tornstam, L. (2011). Maturing into Gerotranscendence. The Journal of Transpersonal Psychology, 43(2), 166–180.
• Trzebiński, J. (red.). (2002). Narracja jako sposób rozumienia świata. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Tulving, E. (1983). Elements of Episodic Memory. New York: Oxford University Press.
• Tulving, E. (1985). How Many Memory Systems Are There? American Psychologist, 40(4), 385–398.
• Weststrate, N.M., Glück, J. (2017). Hard-earned Wisdom: Exploratory Processing of Difficult Life Experience is Positively Associated with Wisdom. Developmental Psychology, 53(4), 800–814.
• Wygotski, L. (1978). Narzędzie i znak w rozwoju dziecka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Zalewska M. (1998). Dziecko z autoportretu z zamalowaną twarzą. Psychiczne mechanizmy zaburzeń rozwoju tożsamości u dziecka głuchego i u dziecka z opóźnionym rozwojem mowy. Warszawa: Wydawnictwo Santorski & Co.

Identifiers

DOI

10.14746/cis.2023.56.2

Biblioteka Nauki

28762824