Z przemian społeczno-prawnych na ziemiach pruskich. Problem tzw. oraczy (XV-XVIII wiek)

• Authors: Grzegorz Białuński

Abstracts

PL

Oracze (Pflüger) to specyficzna grupa społeczna, która funkcjonowała od drugiej połowy XV w. tylko w okręgu ełckim w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach. Oracze byli małymi wolnymi (Freie), którzy zamiast obowiązku służby zbrojnej mieli obowiązek wystawiania służby oraczowskiej (konia ze sprzężajem). Początkowo ich pozycja społeczna (i ekonomiczna) była zbliżona do wolnych, choć w świadomości ówczesnych mieszkańców była ona nieco niższa. Swoje majątki posiadali oracze bez przywilejów lokacyjnych, ale kierowano się wobec nich prawem magdeburskim prostym. Pod koniec XVII w. w związku ze wzrastającymi obciążeniami (czynszami, daninami i robociznami) oracze zaczęli być zrównywani z chłopami szarwarkowymi i ostatecznie w XVIII w. zaliczono ich do jednej warstwy chłopów królewskich (kӧniglichen Bauern).

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Czasopismo Prawno-Historyczne
• Year: 2018
• Volume: 70
• Issue: 2
• Pages: 11-22

Dates

published

2018

Contributors

author

Grzegorz Białuński

• Olsztyn

References

• Augusiewicz S., Przebudowa wojska pruskiego w latach 1655-1660. U źródeł wczesnonowożytnej armii, Oświęcim 2014, s.59.
• Barkowski O., Quellenbeiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Stradunen-Oletzko, „Altpreussische Forschungen“, 1936, Jg. 13, s. 200.
• Białuński G., Bevölkerung und Siedlung im ordensstaatlichen und herzoglichen Preussen im Gebiet der “Grossen Wildnis” bis 1568, Hamburg 2009, s. 377-382.
• Białuński G., Przemiany społeczno-ludnościowe południowo-wschodnich obszarów Prus Krzyżackich i Książęcych (do 1568 roku), Olsztyn 2001, s. 220-226.
• Diehlmann H.H., Die Dienstgüter Die Dienstgüter des Amtes Rein in Preussen, Bd. 4: Die von Krösten auf Reuschendorf, Miedzen und Pistzken (maszynopis), Th. 2, s. 579.
• Erbhuldigungsakten des Herzogtums Preussen (cyt. EHP), 1 Th, hg. von H.H. Diehlmann, Hamburg 1980, s. 27-35; EHP, Th. 2, hg. von H.H. Diehlmann, Hamburg 1983, s. 195-205.
• Gebauer B., Die Entwicklung der Siedlunglandschaft in Süd- Ostmasuren (Kreis Lyck), unter besonderer Berücksichtung der Siedlungsgenese. Ein Beitrag zur Kulturlandschaftsordnung im deutschen Osten, Göttingen 1959 (maszynopis), s. 46-54.
• Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz, Berlin (dalej GStAPK), Ordensbriefarchiv (dalej OBA) nr 22935.
• Goldbeck J.F., Topographie von Ost-Preußen, Teil I: Volstӓndige Topographie vom Littauischen Cammer-Department, Königsberg und Leipzig 1785, s. 137.
• Kętrzyński W., O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich, Lwów 1882, s. 264.
• Kopciał J., Kalinowo. Monografia gminy, Suwałki 1994, s. 127.
• Kossert A., Mazury. Zapomniane południe Prus Wschodnich, przełożyła Barbara Ostrowska, Warszawa 2004, s. 43.
• Małłek J., Słup graniczny w Prostkach z roku 1545 symbolem współżycia sąsiadów po jego obu stronach, w: Przeszłość natchnieniem dla teraźniejszości. Sympozjum historyczne i świętowojciechowe. Ełk, 20-22 kwietnia 1994 roku, Ełk 1996, s. 106.
• Moczarski Ch., Der Kreis Lyck. Ein ostpreuβischer Wirtschaftsraum, Breslau 1938, s. 23.
• Nachricht von den Ostpreussen befindlichen Landgütern, deren Rechten und Gerechtigkeiten, wie auch von den Einwohnern dieser Provinz, “Preussische-Brandenburgisch Miszellen”, 1804, Jg. 1, 4. Quartal, 2. Heft, s. 418-442, przedruk w: N. v. Pock, Rechtsverhӓltnisse der Güter in Preussen im 18. Und 19. Jahrhundert. Ein Wiederabdruck zweier zeitgenӧssischer Darstellungen, “Altpreussische Geschlechterkunde. Neue Folge”, Bd. 39, 2009, s. 341-350.
• Stein R., Die Umwandlung der Agrarverfassung Ostpreußens durch die Reform des neunzehnten Jahrhunderts, 1 Bd.: Die ländliche Verfassung Ostpreußens am Ende des achtzehnten Jahrhunderts, Jena 1918 (II wyd. Hamburg 1997), s. 395.
• Weber R., Die Landgemeinde des Grenzkreises Lyck, Hohenwestedt 1988, s. 638; idem, Der Kreis Lyck, Leer 1981, s. 86.

Identifiers

DOI

10.14746/cph.2018.2.1

Biblioteka Nauki

916757