Dekret z dnia 22 stycznia 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego a proces karny generała Stanisława Małka w latach 1948–1950

• Authors: Dawid Zdrójkowski

Title variants

EN

The criminal trial of general Stanisław Małek between 1948 and 1950 in light of the provisions of the Decree of the 22nd of january 1946 concerning the responsibility for the september defeat and the fascistization of state life

Abstracts

EN

In the article presents the trial of General Stanislaw Małek as a model trial which took place on the basis of the provisions of the decree concerning the responsibility for the September defeat and the fascistization of state life. It uses archival materials found in the Archives of the Institute of National Remembrance in Warsaw. A critical analysis of these archival materials and of other sources as well as of the literature on the subject made it possible to reconstruct the trial. The archival work showed that General Małek's trial was a model repressive trial aimed at a separation from the legacy of the pre-war Polish state as well as breaking the erstwhile heroic soldier who was charged with false accusations. It is significant that General Małek’s rehabilitation still took place in the Polish People's Republic in 1984.

PL

W artykule przedstawiono proces generała Stanisława Małka jako modelowy proces odbywający się na podstawie dekretu o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego. Wykorzystano w nim materiały archiwalne z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie. Krytyczna analiza tych materiałów oraz innych źródeł i literatury pozwoliła na odtworzenie przebiegu procesu oraz umiejscowienie go w ówczesnych realiach historycznoprawnych. W efekcie wykazano, że proces generała Małka był modelowym procesem represyjnym, którego celem było zakwestionowanie dorobku przedwojennego państwa polskiego oraz złamanie dawnego bohaterskiego żołnierza przez obciążenie go fałszywymi zarzutami. Znamienne jednak, że generał Małek został zrehabilitowany jeszcze w PRL w 1984 r.

Keywords

PL

Dekret o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego; historia prawa Polski Ludowej; faszyzm; komunizm; represje; prawo karne

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Czasopismo Prawno-Historyczne
• Year: 2020
• Volume: 72
• Issue: 2
• Pages: 263-280

Dates

published

2020

Contributors

author

Dawid Zdrójkowski

• Uniwersytet w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000263156032

References

• Archiwalia
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, IPN BU 765/29.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, IPN BU 550/10.
• Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości, 4304.
• Akty prawne
• Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30 maja 1940 r. o powołaniu Komisji w związku z wynikiem kampanii wojennej 1939 r. (Dz. U. nr 10, poz. 27).
• Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego (Dz. U. nr 4, poz. 14).
• Dekret PKWN z dnia 23 września 1944 r. Prawa o ustroju sądów wojskowych i prokuratury wojskowej (Dz. U. nr 6, poz. 29).
• Dekret z 30 października 1944 r. o ochronie Państwa (Dz. U. nr 10, poz. 50).
• Dekret z dnia 23 czerwca 1945 r. Kodeks Wojskowego Postępowania Karnego (Dz. U. nr 36, poz. 216).
• Dekret z 16 listopada 1945 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz. U. nr 53, poz. 300).
• Dekret z dnia 22 stycznia 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego (Dz. U. nr 5, poz. 46).
• Dekret z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz. U. nr 30, poz. 192).
• Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 22 lipca 1944 r. (Dz. U. nr 1, załącznik).
• Kodeks Karny Wojska Polskiego z dnia 23 września 1944 r. (Dz. U. nr 6, poz. 27).
• Opracowania
• Andrejew I., Lernell L., Sawicki J., Prawo karne Polski Ludowej: zarys wykładu części ogólnej, Warszawa 1950.
• Andrejew I., Lernell L., Sawicki J., Prawo karne Polski Ludowej, Warszawa 1954.
• Auscaler G., Wolter W., Prawo karne [w:] L. Kurowski (red.), Dziesięciolecie prawa Polski Ludowej 1944–1954. Zbiór studiów, Warszawa 1955.
• Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920, Warszawa 1921.
• Grześkowiak A., Sądy tajne w latach 1944–1956, „Studia Iuridica” 1992, nr 22.
• Kaczmarski K., Nie tylko Rothesay. Oficerskie obozy izolacyjne oraz obóz dyscyplinarny dla żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii (1940–1943), Rzeszów – Warszawa 2020.
• Kwiecień M., Wśród potępieńczych swarów. Prawne aspekty rozliczeń politycznych wśród uchodźstwa polskiego we Francji i Wielkiej Brytanii 1939–1943, Kraków 2013.
• Lityński A., Administracja, polityka i sąd tajny w Polsce Ludowej (1950–1954), „Roczniki Administracji i Prawa” 2010, t. X.
• Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999.
• Maciejewski T., Historia ustroju i prawa sądowego Polski, Warszawa 2017.
• Piekarska K.M., Naruszenie zasady jawności w „sądach tajnych”, „Studia Iuridica” 1992, nr 27.
• Poksiński J., My, sędziowie, nie od Boga… Z dziejów sądownictwa wojskowego PRL 1944–1956. Materiały i dokumenty, Warszawa 1996.
• Rejman G., Prawo karne jako środek przymusu państwowego w latach 1944–1956, „Niepodległość i Pamięć” 1997, nr 4/1(7).
• Romanowska E., Procesy karne przeciwko dr. Mieczysławowi Siewierskiemu w Polsce w latach 1950–1956, „Z Dziejów Prawa” 2016, nr 9(17).
• Sacewicz K., Antykomunista w komunizmie. Adam Roman Keller w świetle aktu oskarżenia Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (18 sierpnia 1953 r.) [w:] S. Nowakowski, K. Sacewicz (red.), Warmińsko-mazurskie studia z historii najnowszej, t. II, Olsztyn 2019.
• Szwagrzyk K., Prawnicy czasu bezprawia. Sędziowie i prokuratorzy wojskowi w Polsce 1944–1956, Kraków – Wrocław 2005.
• Zdrójkowski D., Geneza dekretu o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego, „Studia Prawnicze i Administracyjne” 2019, nr 28(2).
• Ziemba Z.A., Prawo przeciwko społeczeństwu. Polskie prawo karne w latach 1944–1956, Warszawa 1997.
• Zuziak J., Wojsko Polskie we Francji 1939–1940. Organizacja i działania bojowe, Warszawa 2013.

Identifiers

DOI

10.14746/cph.2020.2.13

Biblioteka Nauki

913075