Godność jako wartość amerykańskiej konstytucji

• Authors: Piotr Szymaniec

Title variants

EN

Dignity as a value of the American constitution

Abstracts

EN

The paper presents comments on Michał Urbańczyk's book “Idea godności w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych Ameryki” [The idea of dignity in the judicial decisions of the Supreme Court of the United States] (Adam Mickiewicz University Press, Poznań 2019). Michał Urbańczyk rightly indicates that the shift in the judicial decisions of the Supreme Court, consisting in more and more frequent references to the concept of dignity in the justifications, took place in the 1940s. The concept itself first appeared in cases concerning criminal proceedings and the conduct of officers appointed to prosecute crimes. The ruminations and the analyses of the judicial decisions presented in Michał Urbańczyk's book contradict, partially at least, Aharon Barak’s view (“Human Dignity. The Constitutional Value and the Constitutional Right”, Cambridge University Press, Cambridge 2015) according to which the approach to the idea of dignity in this judicial decision is fragmentary and undeveloped. However, one should agree with Barak that the Supreme Court treats dignity as a constitutional value only. The author of the present paper is of the opinion that a characteristic element of the American perception of dignity is accepting the historically evolving understanding of dignity, which changes together with social changes. Such an approach to dignity contrasts with the accepted in the Polish doctrine understanding of dignity as an element of natural law in the positive law system, which implies a rather static understanding of this concept.

PL

Artykuł przedstawia uwagi o książce Michała Urbańczyka Idea godności w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych Ameryki (Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2019). Michał Urbańczyk słusznie wskazuje, że zwrot w orzecznictwie Sądu Najwyższego, polegający na coraz częstszym odwoływaniu się do pojęcia godności w uzasadnieniach, dokonał się w latach 40. ubiegłego wieku. Najpierw pojawiła się ona w sprawach dotyczących postępowania karnego i postępowania funkcjonariuszy powołanych do ścigania przestępstw. Zaprezentowane w książce Michała Urbańczyka rozważania i analizy orzecznictwa przynajmniej w części przeczą tezie Aharona Baraka (Human Dignity. The Constitutional Value and the Constitutional Right, Cambridge University Press, Cambridge 2015), według którego podejście do idei godności w tym orzecznictwie jest fragmentaryczne i nierozwinięte. Zgodzić się jednak należy z Barakiem, że Sąd Najwyższy traktuje godność jedynie jako konstytucyjną wartość. Według autora niniejszego artykułu elementem charakterystycznym dla amerykańskiego postrzegania godności jest przyjmowanie ewoluującego historycznie rozumienia godności, które zmienia się wraz z przemianami społecznymi. Takie ujmowanie godności kontrastuje z przyjmowanym w polskiej doktrynie rozumieniem godności jako elementu prawnonaturalnego w systemie prawa stanowionego , implikującym raczej statyczne pojmowanie tego pojęcia.

Keywords

PL

godność; orzecznictwo; Sąd Najwyższy USA; Michał Urbańczyk

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Czasopismo Prawno-Historyczne
• Year: 2021
• Volume: 73
• Issue: 1
• Pages: 415-428

Dates

published

2021

Contributors

author

Piotr Szymaniec

• PWSZ im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu

• https://orcid.org/0000000254159215

References

• Alexy R., Human Dignity and Proportionality Analysis, „Espaço Jurídico. Journal of Law” 2015, vol. 16, no. 3.
• Barak A., Human Dignity. The Constitutional Value and the Constitutional Right, Cambridge 2015.
• Barnett R.E., The People or the State?: Chisholm v. Georgia and Popular Sovereignty, „Virginia Law Review” 2007, vol. 93.
• Bayer R., The Common Sense American Republic: the Political Philosophy of James Wilson (1742–1798), „Studia Gilsoniana” 2015, vol. 4, no. 3.
• Dürig G., Der Grundrechtssatz von der Menschenwürde: Entwurf eines praktikablen Wertsystems der Grundrechte aus Art. 1 Abs. I in Verbindung mit Art. 19 Abs. II des Grundgesetzes, „Archiv des öffentlichen Rechts” 1956, Vol. 81, No. 2.
• Garlicki L., Artykuł 30 [w:] L. Garlicki, M. Zubik (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, Warszawa 2016.
• Jefferson T., Projekt statutu wolności religijnych Wirginii, [w:] Wizje Stanów Zjednoczonych w pismach Ojców Założycieli, wybór W. Osiatyński, Warszawa 1977.
• Kant I., Groundwork for the Metaphysics of Morals, transl. A.W. Wood, New Haven – London 2002.
• Lieber F., On Civil Liberty and Self-Government, Philadelphia 1883.
• Lisa R., Naród, unia, stany. Problemy federalizmu i suwerenności w myśli politycznej „Federalisty”, „Studia Polityczne” 2016, nr 1.
• Łętowska E., O godności, jej funkcji w obrocie prawnym i promocyjnej roli Rzecznika Praw Obywatelskich [w:] Godność człowieka a prawa ekonomiczne i socjalne. Księga jubileuszowa wydana w piętnastą rocznicę ustanowienia Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2003.
• Mahlmann M., Human Dignity and Autonomy in Constitutional Orders [w:] M. Rosenfeld, A. Sajó (red.), The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, Oxford 2012.
• Małajny R.M., Doktryna wolności religijnej „Ojców Konstytucji” USA, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 1982, t. XXXIV, z. 2.
• Moore D., Crimes Involving Moral Turpitude: Why the Void-for-Vagueness Argument is Still Available and Meritorious, „Cornell International Law Journal” 2008, vol. 41, no. 3.
• Nawrocka A., Jednostka a państwo: rozważania o godności człowieka i obowiązkach obywatela w „De ojficiis” M.T. Cycerona, „Studia Philosophiae Christianae” 1984, t. 20, nr 2.
• Post R.C., Justice Brennan and Federalism, „Constitutional Commentary” 1990, vol. 7.
• Rosenkranzová O., Lidská důstojnost: Právně teoretická a filozofická perspektiva. Giovanni Pico della Mirandola & Immanuel Kant, Leges, Praha 2019.
• Seidler G.L., W nurcie Oświecenia, Lublin 1984.
• Szymaniec P., Koncepcje wolności religijnej. Rozwój historyczny i współczesny stan debaty w zachodniej myśli polityczno-prawnej, Wrocław 2017.
• Szymaniec P., Republikanizm dla społeczeństwa handlowego. Myśl polityczno-prawna Adama Fergusona, Wałbrzych 2013.
• Urbańczyk M., Idea godności człowieka w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych Ameryki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2019.
• Urbańczyk M., Od godności dobrze urodzonych po egalitarne szlachectwo dla wszystkich. Szkice ze studiów nad ideą godności człowieka, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2014, t. LXVI, nr 2.
• Urbańczyk M., Przeciw segregacji rasowej: idea nonviolence i jej filozoficzne korzenie w myśli społecznej Martina Luthera Kinga, „Filo-Sofija” 2015, r. 15, nr 2, cz. 2.
• Watford P.J., Hallows Lecture: Screws v. United States and the Birth of Federal Civil Rights Enforcement, „Marquette Law Review” 2014, vol. 98, no. 1.
• Wojtyczek K., Ochrona godności człowieka, wolności i równości przy pomocy skargi konstytucyjnej w polskim systemie prawnym [w:] K. Complak (red.), Godność człowieka jako kategoria prawna (opracowania i materiały), Wrocław 2001.

Identifiers

DOI

10.14746/cph.2021.1.19

Biblioteka Nauki

1596919