„Złoty wiek”: oddalenia, przekroje. 80 lat anglosaskiej klasyki dla dzieci i 150 lat jej przekładów na język polski w trzech makroperspektywach

• Authors: Aleksandra Wieczorkiewicz

Title variants

EN

The Golden Age: Overviews and Intersections. Eighty Years of Anglophone Children’s Classics and 150 Years of their Polish Translations in Three Macro Perspectives

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Angielska klasyka literatury dziecięcej to dzieła, które przeszły próbę czasu – to książki mądre i piękne, lecz jednocześnie niezwykle trudne w przekładzie. Mniej więcej osiemdziesięcioletnią epokę „złotego wieku” anglojęzycznej literatury dziecięcej otwierają Carrollowskie Alice’s Adventures in Wonderland (1865), a kontynuują dzieła takich twórców, jak L.M. Alcott, J.M. Barrie, L.F. Baum, F.H. Burnett, K. Grahame, R. Kipling, H. Lofting, A.A. Milne, L.M. Montgomery, E. Nesbit, B. Potter, R.L. Stevenson, P.L. Travers czy M. Twain, współtworzące kanon najsłynniejszych dzieł literatury dziecięcej. Z kolei pierwsze polskie przekłady angielskiej klasyki pojawiły się niemal sto pięćdziesiąt lat temu – pod koniec XIX stulecia – i prace nad nimi były kontynuowane przez cały wiek XX aż do dzisiaj, tworząc często rozbudowane serie tłumaczeniowe. W polskiej translatologii brak dotąd ujęć pozwalających zobaczyć kanon anglojęzycznej klasyki dziecięcej i historię jego przekładów w perspektywie innej niż bliska, komparatystyczna analiza oryginału i tłumaczeń wybranych tekstów literackich. Celem niniejszego szkicu jest zaproponowanie modelu makropoetyki przekładu, który umożliwiłby badanie polskich tłumaczeń anglojęzycznych arcydzieł dla najmłodszych w oddaleniach, przekrojach i profilach, uwzględniających perspektywę ilościową (rozmiary serii translatorskich), czasową (ich przyrastanie w czasie) oraz jakościową (recepcję i ocenę krytyki), wpisując się jednocześnie w przedstawioną przez Franco Morettiego propozycję „czytania oddalonego” [distant reading].

EN

The classics of English children’s literature are works that have survived the test of time. These are wise and beautiful books that are simultaneously exceptionally challenging to translate. The eighty-year period of the “Golden Age” of English-language children’s literature was inaugurated with Carroll’s Alice’s Adventures in Wonderland (1865) and continued with works by authors such as Louisa May Alcott, J.M. Barrie, L. Frank Baum, Frances H. Burnett, Kenneth Grahame, Rudyard Kipling, Hugh Lofting, A. A. Milne, L.M. Montgomery, Edith Nesbit, Beatrix Potter, R.L. Stevenson, P. L. Travers and Mark Twain, who together comprise the canon of best-known literary works for children. The first Polish translations of these English-language classics appeared, in turn, around 150 years ago, towards the end of the nineteenth century. The work of translating the canon has continued throughout the entire twentieth century and into the present day, frequently producing substantial translation sets for individual titles. Polish translation theory has thus far lacked a means for treating the English-language canon and the history of its translations from any other perspective but that of close-reading and comparative analysis of the original and translated texts of individual titles. This essay’s objective is to propose the model of the macropoetics of translation, which might facilitate research on Polish translations of English-language masterpieces for younger readers in the form of overviews, profiles, and intersections, leveraging perspectives that are quantitative (the volume of translations), chronological (how they emerged over time) and qualitative (their reception and critical status), all in keeping with Franco Moretti’s proposition of “distant reading.”

Keywords

PL

makroperspektywa badań nad przekładem; złoty wiek angielskiej literatury dla dzieci; tłumaczenie literackie; klasyka dziecięca w przekładzie

EN

Children’s Classic in Translation; literary translation; Macro-Perspective; Translation Studies; Children’s Classic in Translation; literary translation; Macro-Perspective; Translation Studies

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2017
• Issue: 10
• Pages: 66-91

Dates

published

2017-12-19

Contributors

author

Aleksandra Wieczorkiewicz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000-0002-1314-5431

References

• Adamczyk-Garbowska, Monika. „Albo Fredzia Phi-Phi albo Kubuś Puchatek, z M. Adamczyk-Garbowską rozmawia P. Wasilewski”. Język Polski (Kraków ; 1919)., nr 9 (1988).
• Adamczyk-Garbowska, Monika. „O książkach dla dzieci”. Akcent, nr 4 (1984).
• Adamczyk-Garbowska, Monika. Polskie tłumaczenia angielskiej literatury dziecięcej: problemy krytyki przekładu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988.
• Adamczykowa, Zofia. „Literatura «czwarta» – w kręgu zagadnień teoretycznych”. W Literatura dla dzieci i młodzieży (po roku 1980), zredagowane przez Krystyna Heska-Kwaśniewicz. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2009.
• Barańczak, Stanisław. „Rice pudding czy kaszka manna”. Teksty, nr 5 (1975).
• Birenbaum, Joel. „For the anniversary of ‘Alice in Wonderland,’ translations into Pashto, Esperanto, emoji and Blissymbols”. Udostępniono 10 lipiec 2017. http://www.alice150.com/wall-street-journal-article-of-june-12-for-the-anniversary-of-alice-in-wonderland-translati ons-into-pashto-esperanto-emoji-and-blissymbols/.
• Borodo, Michał. „Children’s Literature Translation Studies? – zarys badań nad literaturą dziecięcą w przekładzie”. Przekładaniec, nr 1 (2006).
• Carpenter, Humphrey. Secret Gardens: a study of the golden age of children’s literature. London-Sydney: George Allen & Unwin, 1987.
• Filipek, Anna, Marta Osiecka, i Aleksandra Kamińska. „Jeszcze raz w Nibylandii. O polskich przekładach «Piotrusia Pana» Jamesa Matthew Barriego. Rekonesans eseistyczny”. W Wkład w przekład 3. Kraków: Korporacja Ha!art, 2005.
• Fornalczyk, Anna Danuta. Translating anthroponyms as exemplified by selected works of English children’s literature in their Polish versions. Łódź-Warszawa: SWSPiZ, 2010.
• Grodzieńska, Wanda. „Trzy przekłady książek dla dzieci”. Kuźnica, nr 10 (1947).
• Hunt, Peter. „Retreatism and Advance”. W Children’s Literature. An Illustrated Story, zredagowane przez Peter Hunt. Oxford–New York: Oxford University Press, 1995.
• Jarniewicz, Jerzy. „Jak Kubuś Puchatek stracił dziecięctwo”. Odgłosy, nr 10 (1987).
• Kaczorowska, Monika. „Alice – Ala – Alicja. Język przekładów wobec języka powieści. Próba oceny”. W Między oryginałem a przekładem VIII. Stereotyp a przekład, zredagowane przez Urszula Kropiwiec, Maria Filipowicz-Rudek, i Jadwiga Konieczna-Twardzikowa. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2003.
• Kaniewska, Bogumiła. „Komizm i kontekst. Uwagi o polskim przekładzie «Tajemniczego ogrodu»”. W Komizm a przekład, zredagowane przez Piotr Fast. Katowice: Śląsk, 1997.
• Knap, Jakub. „Od Alinki po Alicję - polskie dzieje wydawnicze «Alicji w Krainie Czarów»”. Guliwer, nr 1 (2008).
• Kozak, Jolanta. „Alicja pod podszewką języka”. Teksty Drugie : teoria literatury, krytyka, interpretacja. 2000, nr 5 (2000): 167–78.
• Krzemińska, Wanda. „Literatura dla dorosłych a tworząca się literatura dla młodego czytelnika”. W Literatura dla dzieci i młodzieży: zarys dziejów. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 1963.
• Kubinski, Wojciech, Ola Kubińska, i Joanna Kokot, red. „O polskich tłumaczeniach Winnie-the-Pooh A.A. Milne’a”. W Przekładając nieprzekładalne. Gdańsk: Wydawn. Uniwersytetu Gdańskiego, 2000.
• Lindseth, Jon, i Alan Tannenbaum. Alice in a World of Wonderlands: The Translations of Lewis Carroll’s Masterpiece. New Castle: Oak Knoll Pr, 2015.
• Moretti, Franco. Distant Reading. London–New York: Verso, 2013.
• Moretti, Franco. Literature, measured. Stanford Literary Lab, 2016. https://litlab.stanford. edu/LiteraryLabPamphlet12.pdf.
• Moretti, Franco. Wykresy, mapy, drzewa: abstrakcyjne modele na potrzeby historii literatury. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016.
• Niesporek-Szamburska, Bernadeta. „Współczesny przekład literacki dla dzieci – sztuka czy kicz? (Na materiale polskich tłumaczeń «Piotrusia Pana» J.M. Barriego)”. W Sztuka a świat dziecka, zredagowane przez Jan Kida. Rzeszów: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Rzeszowie, 1996.
• Nowak, Andrzej. „Fredzia, której nie było, czyli Penelopa w pułapce”. Dekada Literacka, nr 39 (1992).
• Pantuchowicz, Agnieszka. „«Nibylandie»: nibyprzekłady «Piotrusia Pana»”. Rocznik Przekładoznawczy : studia nad teorią, praktyką i dydaktyką przekładu., nr 5 (2009): 145–52.
• Rajewska, Ewa. Dwie wiktoriańskie chwile w Troi, trzy strategie translatorskie. Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2004.
• Skotnicka, Gertruda. „No, to sobie poprzekładamy”. Nowe Książki, nr 3 (1997).
• Staniów, Bogumiła. Książka amerykańska dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1944–1989. Produkcja i recepcja. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000.
• Stiller, Robert. „Powrót do Carrolla”. Literatura na Świecie, nr 5 (1973): 330–63.
• Szpyra, Jolanta. „Awantura o Misia, czyli o polskiej krytyce przekładu”. Zdanie, nr 9 (1987): 48–51.
• Szymańska, Izabela. „Przekłady polemiczne w literaturze dziecięcej”. Rocznik Przekładoznawczy, nr 9 (2014): 193–208.
• Tuwim, Irena. „Sprawa adaptacji. O przekładach książek dla dzieci i młodzieży”. Nowa Kultura, nr 26 (1952).
• Zarzycka, Justyna. „Igraszki z tłumaczeniami”. Dekada Literacka, nr 14 (1994).
• Zborowska-Motylińska, Marta. „Canadian Culture into Polish. Names of People and Places in Polish Translations of Lucy Maud Montgomery’s Anne of Green Gables”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Anglica, nr 7 (2007): 153–61

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2017.10.26794