Poetyka konceptu Macieja Kazimierza Sarbiewskiego w kręgu historii idei

• Authors: Anna Kołos

Title variants

EN

Maciej Kazimierz Sarbiewski’s Conceptist Poetics within the History of Ideas

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Twórczość teoretyczna Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, cieszy się stałym zainteresowaniem badaczy, którzy najwięcej uwagi poświęcają problematyce koncepcji i estetyki poezji, chrystianizacji antyku czy imitacji horacjańskiej. Wieloaspektowa refleksja autora przynależącego do „przejściowej” formacji intelektualnej w dziejach europejskiej myśli zachęca jednak równie silnie do studiów z zakresu historii idei, które sytuują przedmiot poznania na styku zautonomizowanych dziedzin nauki. Traktat De acuto et arguto poświęcony konceptycznej strukturze epigramatu, stanowi nie tylko świadectwo barokowej teorii literatury, lecz również, czytany w dialogu z innymi pismami Sarbiewskiego, odsłania konsekwentną kosmologię rzeczywistości.

EN

The theoretical writings of Maciej Kazimierz Sarbiewski have provided a constant focal point of scholarly interest, most often in the context of the study of problems relating to poetry’s concepts and aesthetics, the Christianization of antiquity, or the imitation of Horace. The multifaceted thought of this author, who belonged to a transitional intellectual formation in the history of European thought, can and should nonetheless likewise inspire studies in terms of the history of ideas, which place the object of knowledge at the intersection of artificially separated areas of knowledge. Sarbiewski’s treatise De acuto et arguto, devoted to his conceptist structure of the epigram, represents not only an enunciation of baroque literary theory, but also, read in dialogue with his other writings, reveals a consistent cosmological vision of reality.

Keywords

PL

epigramat; estetyka; pointa; koncept; Sarbiewski; poetyka sformułowana; barok; historia idei

EN

aesthetics; epigram; punch line; concept; sarbiewski; formulaic poetics; baroque; History of Ideas; aesthetics; epigram; punch line; concept; sarbiewski; formulaic poetics; baroque; History of Ideas

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2017
• Issue: 7
• Pages: 6-17

Dates

published

2017-03-06

Contributors

author

Anna Kołos

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000-0003-0539-9404

References

• Bouhours, Dominique. Les entretiens d’Ariste et d’Eugène. Nouvelle éditions. A Paris, 1741.
• Buszewicz, Elwira. Sarmacki Horacy i jego liryka. Imitacja – gatunek – styl. Rzecz o poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Krakow, 2006.
• Dales, Richard C. „Studies of the Rainbow”,. W The Scientific Achievement of the Middle Ages, 6. wyd., 81–88. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1994.
• Dmochowski, Franciszek Ksawery. Sztuka rymotwórcza: poema we czterech pieśniach. Wilno: Wilno : nakładem Towarzystwa Typograficznego, 1820. http://www.polona.pl/Content/585/3436sztuka_rymotworcza.html.
• Foucault, Michel. Słowa i rzeczy: archeologia nauk humanistycznych. Przetłumaczone przez Tadeusz Komendant. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2006.
• Galilei, Galileo, i Sierotowicz, Tadeusz. „Waga pobiernicza”. W Od metodycznej polemiki do polemiki metodologicznej: impresje z lektury „Wagi probierczej” Galileusza wraz z antologią, 133–34. Tarnów, 2008.
• Gostyńska, Dorota. Retoryka iluzji: koncept w poezji barokowej. Warszawa: Inst. Badań Literackich PAN, 1991.
• Historia estetyki. 3. i 4. wyd. T. 3: Estetyka nowożytna. Warszawa, 1991.
• Jackson, Virginia Walker. Dickinson’s misery: a theory of lyric reading. Princeton University Press, 2005. https://doi.org/10.1515/9781400850754.
• Jackson, Virginia Walker, i Yopie Prins. The Lyric Theory Reader: A Critical Anthology. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2014.
• Janus, Katarzyna. „«Poesis - universi pictura»: rozważania na temat twórczości Macieja Kazimierza Sarbiewskiego”. Świat i Słowo 2011, nr 1 (16) (2011): 173–84.
• „Wokół pojęcia twórczości: ze studiów nad «De perfecta poesi» Macieja Kazimierza Sarbiewskiego”. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury., nr 10 (2006): 63–67.
• Jóźwiak, Wojciech, Paweł Dziadul, i Izabela Lis- Wielgosz. „Trójkąt jako matematyczny wzór świętości. Metafizyka konceptu Macieja Kazimierza Sarbiewskiego”. W Obraz świętości - świętość w obrazie, 186–88. Poznań: Instytut Filologii Słowiańskiej. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 2014.
• Kołos, Anna, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, i Wydawnictwo. Fides quaerens intellectum: wiara i rozum w barokowym konceptyzmie Macieja Kazimierza Sarbiewskiego i Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013.
• Krzywy, Roman. Poezja staropolska wobec genologii retorycznej wprowadzenie do problematyki, 2014.
• Lipiński, Łukasz. „De perfecta poesi Macieja Kazimierza Sarbiewskiego w perspektywie współczesnych teorii narracji”. Meluzyna, nr 1 (2014): 49–64, 4.
• Łukaszewicz-Chantry, Maria. „Epigramy Macieja Kazimierza Sarbiewskiego w świetle jego teorii poetyckiej”. Pamiętnik Literacki, nr 91/4 (2000): 7-14,.
• Mikołajczak, Aleksander Wojciech. Antyk w poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Poznań, 1994.
• Niebelska, Barbara. „Cudowność, paralogizm, koncept.” W Koncept w kulturze staropolskiej, zredagowane przez Ludwika Ślękowa, Adam Karpiński, i Wiesław Pawlak. Lublin: Tow. Nauk. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2005.
• Niebelska-Rajca, Barbara, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Filologii Polskiej, i Katedra Historii Literatury Staropolskiej. „«Poeta imitatore» czy «poeta facitore»?: późnorenesansowe włoskie dyskusje o «mimesis»”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce. LV (2011): 101–22.
• Nycz, Ryszard. „Kulturowa natura, słaby profesjonalizm. Kilka uwag o przedmiocie poznania literackiego i statusie dyskursu literaturoznawczego”. W Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura. Warszawa: IBL Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo, 2012.
• Otwinowska, Barbara, i Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. „«Concors discordia» Sarbiewskiego w teorii konceptyzmu”. Pamiętnik Literacki 59, nr 3 (1968): 86.
• „Concors discordia” Sarbiewskiego w teorii konceptyzmu. Lwów: Tow. Literackie im. A. Mickiewicza, 1968.
• Pawlak, Wiesław, i Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Koncept w polskich kazaniach barokowych. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2005.
• Piskała, Magdalena. Boże miłości i wstydliwe dowcipy: studia nad epigramatyczną twórczością Macieja Kazimierza Sarbiewskiego i Alberta Inesa. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN : Stowarzyszenie Pro Cultura Litteraria, 2009.
• „«Nimis poeta»: obraz grafomana w dawnej epigramatyce”. Śląskie Studia Polonistyczne. 2013, nr 2 (4) (2013): 175–91.
• Piskała, Magdalena, i Dorota Sutkowska. „Wprowadzenie do lektury”. W Epigrammatum Liber. Księga epigramatów, 5, b.d.
• „«Poetic Genre and Social Imagination: Pope to Swinburne»”. University of Chicago, b.d.
• Poezyje ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Dział III. Pienia liryczne i opisowe. Wilno, 1851.
• Pomian, Krzysztof. Przeszłość jako przedmiot wiedzy. 2 popr. Warszawa, 2010.
• Prins Y. „What Is Historical Poetics?” Mod. Lang. Q. Modern Language Quarterly 77, nr 1 (2016): 13–40.
• Roszkowska-Sykałowa, Wanda, red. „«Osobność» jako temat w twórczości i osobowości Stanisława Herakliusza Lubomirskiego”. W Stanisław Herakliusz Lubomirski: pisarz, polityk, mecenas, 38. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982. http://books.google.com/books?id=GFpJAQAAIAAJ.
• Sarbiewski, Maciej Kazimierz. „De acuto et arguto. O poincie i dowcipie.” W Wykłady poetyki Praecepta poetica., 5. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1958. http://books.google.com/books?id=u6c3AAAAIAAJ.
• „De acuto et arguto. O poincie i dowcipie.”, 3, b.d.
• Dii gentium. Bogowie pogan. Wrocław: Zakład Narodowy im. Osslińskich, 1972.
• Epigrammatum liber = Księga epigramatów. Piskała Magdalena, Sułkowska Dorota. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN : Stowarzyszenie „Pro Cultura Litteraria”, 2003.
• Sarbiewski, Maciej Kazimierz, Marian Plezia, i Stanisław Skimina. O poezji doskonałej czyli Wergiliusz i Homer = De perfecta poesi, sive Vergilius et Homerus. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolinskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1954.
• Sarnowska, Elżbieta. „Główne problemy «Poetyki» Juliusza Cezara Scaligera”. Studia Estetyczne, 1966.
• „Teoria poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego”. W Studia z teorii i historii poezji. Seria pierwsza, zredagowane przez Michał Głowiński. 1. Wrocław, 1967.
• Sarnowska-Temeriusz, Elżbieta. Świat mitów i świat znaczeń; Maciej Kazimierz Sarbiewski i problemy wiedzy o starożytności. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
• Scaliger, Julius Caesar. Poetices libri septem, edition secunda. Geneve, 1581.
• Stawecka, Krystyna. Maciej Kazimierz Sarbiewski: prozaik i poeta. Lublin: Wydawn. Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniw., 1989.
• Urbański, Piotr. Theologia fabulosa: commentationes Sarbievianae. Szczecin: Wydawn. Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2000.
• Vasoli, Cesare, i Adam Aduszkiewicz. Encyklopedyzm w XVII wieku. Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii, 1996.
• Zabłocki, Stefan. Od prerenesansu do oświecenia: z dziejów inspiracji klasycznych w literaturze polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawn. Naukowe, 1976. http://books.google.com/books?id=Q-hGAAAAIAAJ.
• Zaborowska-Musiał, Justyna. Epigramy Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Pułtusk; Warszawa: Wyższa Szkoła Humanistyczna im. A. Gieysztora ; Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2006

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2017.7.26756