Wiersze noir

• Authors: Wiktoria Klera

Title variants

EN

Noir Poetry

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy stosunkowo młodego zakorzenienia terminu noir, zapożyczonego od gatunku filmowego, we współczesnej poezji. Źródłami noir w wierszach są nie tylko dzieła filmowe noir i neo noir, ale też – a może przede wszystkim – te elementy, które do kina przywędrowały z czarnych kryminałów, znanych jako hard-boiled stories. Pierwsze użycie terminu poezja noir odnotowałam w artykule amerykańskiej badaczki i poetki Suzanne Lummis z przełomu 2012 i 2013 roku. W krajach anglojęzycznych jest on zdecydowanie bardziej popularny niż gdzie indziej. Choć w Polsce pojawiła się w 2010 roku antologia Żegnaj, laleczko. Wiersze noir, to od strony teoretycznej termin nie zajmował badaczy tutejszej literatury, w przeciwieństwie do tropów Chandlerowskich, które jednak były podejmowane. Istotnymi cechami wierszy noir są: niepokój, pesymizm, obsesja i odarcie z sentymentalizmu. Szczególnie chętnie wykorzystywanym przez polskich poetów zabiegiem jest wypełnianie wierszy czarnym humorem. Po konwencję noir często sięgają w Polsce na przykład Marcin Baran i Marcin Świetlicki, ale można ją znaleźć również u autorów tworzących wcześniej, często z zaskoczeniem – jak w przypadku cytowanej w artykule Czarnej piosence Wisławy Szymborskiej.

EN

This article explores the term “noir” that has been introduced relatively recently to contemporary poetry, having been borrowed from the film world. The sources of noir poetry do not exclusively lead back to film and neo-noir, for they also – and perhaps most substantially – draw from features that migrated over to film from dark crime fiction, also known as hard-boiled stories. The first usage of the term “noir poetry” I was able to find appears in an article that American scholar and poet Suzanne Lummis published at the break of 2013. In English-speaking countries, the term is substantially more popular than it is elsewhere. Although an anthology appeared in Poland in 2010 titled Farewell, My Lovely. Noir Poetry (Żegnaj, laleczko. Wiersze noir), the term did not interest the authors on a theoretical level, for they seemed more interested in Chandlerian tropes. The fundamental features of noir poetry include: anxiety, pessimism, obsession, and a rejection of sentimentality. One device employed among Polish poets with particular zeal is black humor. In Poland, authors drawing from the noir tradition include Marcin Baran and Marcin Świetlicki, but we can also trace the genre’s imprints back to earlier work, some examples of which might seem counter-intuitive, such as Wisława Szymborska’s Black Song (Czarna piosenka), which is cited in this article.

Keywords

PL

poezja noir; pesymizm; hard-boiled stories; obsesja; czarny kryminał

EN

obsession; noir poetry; pesimism; hard-boiled stories; anxiety; dark crime fiction; obsession; noir poetry; pesimism; hard-boiled stories; anxiety; dark crime fiction

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2018
• Issue: 13
• Pages: 76-85

Dates

published

2018-10-10

Contributors

author

Wiktoria Klera

References

• „(Never) Out of the Past: Film Noir and the Poetry of Lynda Hull”, 17 listopad 2015. https://lareviewofbooks.org/article/never-out-of-the-past-film-noir-and-the-poetry-of-lynda-hull/#!
• „Arterie. Kwartalnik Artystyczno-Literacki”, nr 24 (2016).
• Burszta, Wojciech Józef, i Mariusz Czubaj. Krwawa setka: 100 najważniejszych powieści kryminalnych. Poznan: Warszawskie Wydawn. Literackie, 2007.
• Challis, John. „THE KNOWLEDGE. A Collection of Poetry and THE POEM NOIR: Film Noir in Contemporary Poetry”, 2015.
• Czaja, Czaja. „Wierszem białym o czarnym kryminale. Raymond Chandler w poezji polskiej”. W Kryminał - gatunek poważ(a)ny?, zredagowane przez Tomasz Dalasiński i Tomasz Markiewka, 1:119–33. Toruń: „ProLog. Interdyscyplinarne Czasopismo Humanistyczne” : Zakład Antropologii Literatury i Edukacji Polonistycznej. Instytut Literatury Polskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2015.
• King, Matthew Asprey, Naomi. „Introduction: Organising What We See”, 9 listopad 2013.
• Klera, Wiktoria, i Wydawnictwo Pasaże. Namolna refreniczność: twórczość Marcina Świetlickiego. Kraków; Nowy Sącz: Wydawnictwo Pasaże, 2017.
• Lummis, Suzanne. „Malpaìs Review”. The Poem Noir – Too Dark to Be Depressed, Zima, /2013 2012.
• Lyden, Jacki. „The film noir sensibility gave me a way to do that without being sentimental”. Writing Noir Poetry, With LA as a Backup. Udostępniono 14 luty 2018. https://www.npr.org/2013/09/15/222820591/writing-noir-poetry-with-l-a-as-a-backdrop.
• Pronzini, Bill, i Jack Adrian. „Hard-boiled : an anthology of American crime stories”. Oxford, 1995. https://www.worldcat.org/title/hard-boiled-an-anthology-of-american-crime-stories/oclc/881282821&referer=brief_results.
• Raymond Chandler. Żegnaj, laleczko: wiersze noir : z dodaniem legendarnej antologii ; Długie pożegnanie : tribute to Raymond Chandler. Zredagowane przez Marcin Sendecki, Marcin Świetlicki, i Marek Krystian Emanuel Baczewski. Kraków: EMG, 2010.
• rozmawiała Magdalena Rybak, fot. Elżbieta Lempp. Rozbiórka. Wiersze, rozmowy i portrety 26 poetów. Wrocław, 2007. https://lubimyczytac.pl/ksiazka/246520/rozbiorka-wiersze-rozmowy-i-portrety-26-poetow.
• Spence, Michael. „Poem Noir”. Shenandoahliterary.org, Noir, nr 1. Udostępniono 13 luty 2018. https://shenandoahliterary.org/641/2014/08/15/poem-noir/.
• Wiktoria Klera. „O problemie terminologicznym, związanym z «czarnym kryminałem», stanowiącym tło powstania poezji noir, szerzej: W. Klera, Kryminał,”. W Interpretatywny słownik terminów kulturowych, zredagowane przez Jerzy Madejski i Sławomir Iwasiów, 91. Szczecin: Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli, 2014

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2018.13.26821