„Powieść filmowa” i materialność tekstu. O Bankructwie profesora Muellera Jana Brzękowskiego

• Authors: Aleksander Wójtowicz

Title variants

EN

“The Cinematic Novel” and the Materiality of the Text: Jan Brzękowski’s Bankructwo profesora Muellera [Professor Mueller’s Bankruptcy]

Abstracts

EN

The article analyzes Jan Brzękowski’s cinematic novel Bankructwo profesora Muellera [Professor Mueller’s Bankruptcy] from the perspective of avant-garde experiments with novelistic conventions. It demonstrates how the imitation of silent film forms was translated into the “bibliographic code” (G. Bornstein), giving rise to an innovative typographic layout, thanks to which the materiality of the text (typographic composition, different typefaces, fonts, and letters) became one of the key aspects of the work. Moreover, the article draws attention to graphic design created by other artists (Witkacy, S. Taeuber-Arp, H. Stażewski).

PL

Artykuł analizuje filmową powieść Jana Brzękowskiego Bankructwo profesora Muellera w perspektywie awangardowych eksperymentów z konwencjami powieściowymi. Przedstawia, w jaki sposób naśladowanie form zaczerpniętych z kina niemego przełożyło się na „kod bibliologiczny” (G. Bornstein), owocując nowatorskim układem typograficznym, za którego sprawą jednym z kluczowych elementów utworu stała się materialność tekstu (kompozycja typograficzna, dobór kroju, stopnia oraz odmian pisma). Ponadto zwraca uwagę na projekt graficzny, na który złożyły się elementy przygotowane przez innych artystów (Witkacy, S. Taeuber-Arp, H. Stażewski).

Keywords

EN

Jan Brzękowski; avant-garde; cinematic novel; typography; the materiality of the text

PL

Jan Brzękowski; awangarda; powieść filmowa; typografia; materialność tekstu

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2021
• Issue: 23
• Pages: 128-139

Dates

published

2021

Contributors

author

Aleksander Wójtowicz

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/0000000304361965

References

• Bornstein, George. „Jak czytać stronę? Modernizm i materialność tekstu”. Przetłumaczone przez Joanna Sobesto, przekład przejrzał Tomasz Kunz, Wielogłos 31, nr 1 (2017): 9.
• Brzękowski, Jan. Bankructwo profesora Muellera (powieść sensacyjno-filmowa). Warszawa: Dom Książki Polskiej, 1932.
• Brzękowski, Jan. Psychoanalityk w podróży. Warszawa: Wydawnictwo F. Hoesicka, 1929.
• Brzękowski, Jan. W Krakowie i w Paryżu. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1963.
• Cendrars, Blaise. Hollywood. La Mecque du Cinéma; L’ABC du Cinema; Une Nuit dans la Forêt. Paryż: Éditions Denoël, 1986.
• Czeczot-Gawrak, Zbigniew. Współczesna francuska teoria filmu. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1982.
• Deleuze, Gilles. Kino. Przetłumaczone przez Janusz Margański. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2009.
• Dunin, Janusz. Rozwój cech wydawniczych polskiej książki literackiej XIX i XX wieku. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2018.
• Giżycki, Marcin. Walka o film artystyczny w międzywojennej Polsce. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe, 1989.
• Helman, Alicja i Jacek Ostaszewski. Historia myśli filmowej. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2007.
• Kellman, Steven G. „The Cinematic Novel: Tracking a Concept”, Modern Fiction Studies 33, nr 3 (1987): 467–477.
• Kurc-Maj, Paulina. „Nowe widzenie – język nowoczesnej typografii w międzywojennej Polsce”. W Maszyna do komunikacji. Wokół awangardowej idei nowej typografii. Zredagowane przez Paulina Kurc-Maj i Daniel Muzyczuk. Łódź: Muzeum Sztuki, 2015.
• Lawson, Alexander. Anatomy of a Typeface. London: Hamish Hamilton, 1990.
• Marino, Adrian. „L’art et l’esprit ludique”. W Les avant-gardes littéraires au XXe siècle, vol. 2: Théorie, publié par le Centre d’Étude des Avant-gardes Litteraires de l’Université de Bruxelles; sous la direction de Jean Weisgerber. Budapeszt: Akadémiai Kiadó, 1986.
• Metz, Christian. Essais sur la signification au cinéma, t. 1. Paris: Klinksieck, 1968.
• Metz, Christian. Langage et cinéma. Paris: Albatros, 1971.
• Straus, Jan. Cięcie. Fotomontaż na okładkach w międzywojennej Polsce. Warszawa: Stowarzyszenie 40 000 Malarzy, 2014.
• Wójtowicz, Aleksander. Cogito i „sejsmograf podświadomości”. Proza Pierwszej Awangardy. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 201

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2021.23.28900

Biblioteka Nauki

1395633