The Canon – (Im)movables

• Authors: Dorota Kozicka

Title variants

PL

Kanon – (nie)ruchomości

Abstracts

EN

This article discusses the concept of the canon in Polish literary criticism in the 1990s, the 2000s, and the 2010s. The author discusses contemporary social and critical debates and different definitions of the canon employed in them and shows the contexts and repercussions of redefending (disassembling, reconstructing) the literary canon. Bearing in mind the fundamental fact that the understanding of the canon translates into the way of thinking about literature and the role /obligations/possibilities of literary criticism, she analyzes both the goals and the ways in which the concept of the canon is used. She also analyzes the circumstances in which the canon, as a point of reference, was replaced in discussions and texts devoted to literary hierarchies and/or literary criticism by the mainstream and other categories which were better suited to describe the heteronomous nature of the literary field.

PL

W artykule podjęto rozważania na temat pojęcia kanonu w praktyce krytycznoliterackiej ostatniego trzydziestolecia. Odwołując się do toczących się wówczas debat społecznych i krytycznych oraz do używanych w nich różnych definicji kanonu, autorka pokazuje konteksty i reperkusje jego poruszenia (demontażu, rekonstrukcji). Nie tracąc z oczu zasadniczego faktu, że rozumienie kanonu przekłada się na sposób myślenia o literaturze oraz roli/powinnościach/możliwościach krytyki literackiej, analizuje zarówno cele, jak i sposoby używania tego pojęcia. A także okoliczności, w których w dyskusjach i tekstach krytycznych, podejmujących problematykę wartościowania, literackich hierarchii czy zadań krytyki, miejsce kanonu jako punktu odniesienia przejął mainstream i inne kategorie, bardziej adekwatne do heteronomicznego charakteru pola literackiego.

Keywords

EN

canon; literary criticism; evaluation

PL

kanon; krytyka literacka; wartościowanie

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2022
• Issue: 28-29

Dates

published

2022

Contributors

author

Dorota Kozicka

• Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/0000000206595266

References

• Bagłajewski, Arkadiusz. „Od «zaniku centrali» do «centrali»”. W: Kanon i obrzeża, red. Inga Iwasiów, Tatiana Czerska, 97–122. Kraków: Universitas, 2005.
• Bakuła, Bogusław. „Kanon, antykanon, postkanon w dyskursie o tożsamości kultur w Europie Środkowej i Wschodniej (1991–2011)”. Porównania 9 (2011): 13–43.
• Bloom, Harold. Zachodni kanon. Książki i szkoła wieków. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2019.
• Borkowska, Grażyna. „Zeskrobać starą zaprawę z pomnika polskiej literatury (O «młodej» prozie kobiecej)”. W: Sporne sprawy polskiej literatury współczesnej, red. Alina Brodzka, Lidia Burska, 387–402. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 1998.
• Była sobie krytyka. Wybór tekstów z lat dziewięćdziesiątych i pierwszych. Red. Dariusz Nowacki, Krzysztof Uniłowski. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2003.
• „Co to znaczy tzw.?”. https://polszczyzna.pl/co-to-znaczy-tzw/ (dostęp 2.08.2022).
• Czapliński, Przemysław. „Kanon”. W tegoż: Polska do wymiany, 227–276. Warszawa: W.A.B., 2009.
• Czapliński, Przemysław. „Polityka literatury, czyli pokazywanie języka”. W: Polityka literatury. Przewodnik Krytyki Politycznej. Oprac. zbiorowe, 6–39. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2009.
• Czapliński, Przemysław. Ruchome marginesy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2000.
• Galant, Arleta. „Na falach, lądach, marginesach. O metaforach i możliwościach feministycznej historii literatury”. Forum Poetyki, jesień 2017. http://fp.amu.edu.pl/na-falach-ladach-marginesach-o-metaforach-i-mozliwosciach-feministycznej-historii-literatury/. DOI https://doi.org/10.14746/fp.2017.10.26790
• Gawin, Dariusz. „Kłopoty z literaturą”. Ex Libris 49 (1994): 3–4.
• Głowiński, Michał. „Kanon”. W: Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, 234. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002.
• Guillory, John. Cultural Capital. The Problem of Literary Canon Formation. Chicago and London: University of Chicago Press, 1993. DOI https://doi.org/10.7208/chicago/9780226310015.001.0001
• Iwasiów, Inga. Gender dla średniozaawansowanych. Wykłady szczecińskie. Warszawa: W.A.B., 2008.
• Iwasiów, Inga. Rewindykacje. Kobieta czytająca dzisiaj. Kraków: Universitas, 2002.
• Iwasiów, Inga. „Wokół pojęć: kanon, homoerotyzm, historia literatury. Katedra 1 (2001): 98–122.
• Iwasiów, Inga. „Wstęp”. W: Kanon i obrzeża, Red. Inga Iwasiów, Tatiana Czerska, 7–9. Kraków: Universitas, 2005.
• Janion, Maria. „Zmierzch paradygmatu”. W tejże: Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś, 4-11. Warszawa: Sic!, 1996.
• Jarzębski, Jerzy. „Metamorfozy kanonu”. Znak 7 (1994): 12–17. Przedruk w: Apetyt na przemianę. Notatki o prozie współczesnej. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1997.
• Jarzębski, Jerzy. „Sceptycznie o sceptycyzmie”. Znak 11 (1998): 136–139.
• Jarzębski, Jerzy. „Wartościowania w sieci kultury”. Znak 7 (1998): 8–15.
• Kaczmarski, Paweł. „Wyrastanie z wielogłosu”. W tegoż: Wysoka łączliwość. Szkice o poezji współczesnej, 234–243.Wrocław: Fundacja im. Tymoteusza Karpowicza, 2018.
• „Kanon albo o tym, czego nie widać”. Rozmowa z Przemysławem Czaplińskim prowadzona przez Joannę Bednarek i Dawida Gostyńskiego. https://www.zamekczyta.pl/kanon-albo-o-tym-czego-nie-widac-rozmowa-z-przemyslawem-czaplinskim/.
• „Krytyka i jej kryteria”. Znak 7 (1998).
• Nowacki, Dariusz. „Szczypta sceptycyzmu”. Znak 7 (1998): 16–21.
• Nowacki, Dariusz. Zawód: czytelnik. Notatki o prozie polskiej lat 90. (Kraków: Wydawnictwo Znak, 1999).
• Nowacki, Dariusz, Krzysztof Uniłowski. „Do Czytelnika”. W: Była sobie krytyka. Wybór tekstów z lat dziewięćdziesiątych i pierwszych, red. Dariusz Nowacki, Krzysztof Uniłowski, 7-42. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2003.
• Poręba, Karol. „Czas pokoleń. Pokolenia literackie i tożsamość ponowoczesna”. Śląskie Studia Polonistyczne 1 (2019): 276–305. DOI https://doi.org/10.31261/SSP.2019.13.21
• Prokop, Jan. „Kanon literacki i pamięć zbiorowa. Arcana 5 (1995): 42–49.
• Rojek, Przemysław. „Wielki kanion”. https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/debaty/wielki-kanion/.
• Rojek, Przemysław. „Wielki kanionpodsumowanie”. https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/debaty/wielki-kanion-podsumowanie/.
• Sala, Zuzanna. „Kanon: wartość, estetyka, prawda”. https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/debaty/kanon-wartosc-estetyka-prawda/.
• Skrendo, Andrzej. „Kanon i lektura”. W: Kanon i obrzeża, red. Inga Iwasiów, Tatiana Czerska, 65–74. Kraków: Universitas, 2005.
• Skurtys, Jakub. „Nie(do)czytani”. https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/debaty/niedoczytani/.
• Skurtys, Jakub. „Strategie niezaangażowania, czyli jak przeczekać zwrot polityczny”. W tegoż: Wiersz… i cała reszta. Rozważania o poezji i krytyce po 1989 roku, 287–316. Kraków: Universitas 2021.
• Sławiński, Janusz. „Zanik centrali”. Kresy 2 (1994): 14–16. Przedruk w: Prace wybrane, t. 5: Przypadki poezji, 335–339. Kraków: Universitas, 2001.
• Sobolewska, Justyna. „Literacki kanon na 100-lecie niepodległości”. Polityka, 23.10.2003. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/1768460,1,literacki-kanon-na-100-lecie-niepodleglosci.read.
• Sosnowski, Jerzy, „Bladaczka w krainie leguinów”. Ex Libris 50 (1994): 12.
• Stala, Marian. „Coś się skończyło, nic się nie chce zacząć”. Tygodnik Powszechny 2 (2000): 1, 14.
• Sztafa, Krzysztof. „«Why so real?». Nowa poezja i rzeczywistość alternatywna”. https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/debaty/why-so-real-nowa-poezja-i-rzeczywistosc-alternatywna/.
• Śliwiński, Piotr. „Inna krytyka?”. Znak 7 (1998): 22–28.
• Śliwiński, Piotr. „Kanon, hipoteza konieczna”. W: Kanon i obrzeża, red. Inga Iwasiów, Tatiana Czerska, 85–96. Kraków: Universitas, 2005.
• Śliwiński, Piotr. „Sieć czy więź”. W: Przygody z wolnością. Uwagi o poezji współczesnej, 35–45. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2002.
• Śmieja, Wojciech. „Kanon i kanony, czyli jak rozumieć pojęcie «literatura homoseksualna»?”. Teksty Drugie 1/2 (2008): 96–116.
• Uniłowski, Krzysztof. „Chcieliśmy rynku…”. Teksty Drugie 1/2 (2002): 259–268.
• Uniłowski, Krzysztof. „Elitarni i popularni, głównonurtowi i niszowi”. W: Kanon i obrzeża, red. Inga Iwasiów, Tatiana Czerska, 75–84. Kraków: Universitas, 2005.
• Uniłowski, Krzysztof. Kup pan książkę! Szkice i recenzje. Katowice: Wydawnictwo FA-art, 2008.
• Uniłowski, Krzysztof. Skądinąd. Zapiski krytyczne. Bytom: Kwartalnik Literacki „FAart”, 1998.
• Uniłowski, Krzysztof. „Skąd wiemy, kto jest ważny (w literaturze najnowszej)”. Pogranicza 5 (2003 nr 5: 9–19.
• Walas, Teresa. Zrozumieć swój czas. Kultura polska po komunizmie. Rekonesans. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
• Warkocki, Błażej. „Skradziony list, czyli homoseksualna tajemnica wobec kanonu literatury polskiej”. W: Kanon i obrzeża, red. Inga Iwasiów, Tatiana Czerska, 295–307. Kraków: Universitas, 2005.
• Werner, Andrzej. „Otwórzmy okno”. Więź 4 (2003): 9–14.
• Zawada, Andrzej. „Co ja tutaj robię?”. Znak 9 (1993): 104–110.

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2022.28-29.36743

Biblioteka Nauki

27312266