“That’s also an Allegory:” Literary Criticism’s Struggles with Modern Allegorism

• Authors: Jakub Skurtys

Title variants

PL

I tu też jest alegoria: krytycznoliterackie zmagania z nowoczesną alegorycznością

Abstracts

EN

The author analyses the concept of allegory, a classical poetic figure, as a kind of a “travelling concept,” a notion that informs contemporary literary criticism. He argues that the growing interest in allegorical styles of reading in the modern humanities stems from two important sources: the works of Walter Benjamin, who reclaimed the Baroque allegory for contemporary poetics, and Paul de Man, who redefined it as an inherent quality of literature and the universal mode of textual interpretation. The author then examines different ways of employing this modern understanding of allegory (as a topic, style or stylization, and as a way of reading) by three contemporary writers and critics Grzegorz Jankowicz, Alina Świeściak and Rafał Wawrzyńczyk.

PL

Autor analizuje pojęcie alegorii, klasycznej figury poetyckiej, jako swoistego „pojęcia wędrującego”, przydatnego i modnego w dzisiejszej krytyce literackiej. Rosnące zainteresowanie alegorycznymi stylami lektury we współczesnej humanistyce wywodzi z dwóch ważnych źródeł: prac Waltera Benjamina, który odzyskał barokową alegorię dla współczesnej estetyki, oraz Paula de Mana, który zdefiniował ją na nowo jako nieodłączną cechę literatury i uniwersalny sposób interpretacji tekstu. Następnie autor analizuje różne sposoby wykorzystania tego nowoczesnego rozumienia alegorii (jako tematu, stylu lub maniery oraz sposobu czytania) w trzech projektach krytycznych, które powstały po 2000 roku: Grzegorza Jankowicza, Aliny Świeściak i Rafała Wawrzyńczyka.

Keywords

EN

literary criticism; allegory; allegorism in poetry; metacriticsm; poetics

PL

krytyka literacka; alegoria; alegoryczność w poezji; metakrytyka; poetyka

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Forum Poetyki
• Year: 2022
• Issue: 28-29

Dates

published

2022

Contributors

author

Jakub Skurtys

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000000310184467

References

• Alegoria. Red. przez Janina Abramowska. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2003.
• Bal, Mieke. Wędrujące pojęcia w naukach humanistycznych: krótki przewodnik. Tłum. Marta Bucholc. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2012.
• Benjamin, Walter. „Paryż II Cesarstwa według Baudelaire’a”. W: Anioł historii: eseje, szkice, fragmenty, tłum. Hubert Orłowski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1996.
• Burzyńska, Anna. Dekonstrukcja, polityka i performatyka. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2013.
• Copeland, Rob. The Cambridge Companion to Allegory. Cambridge: Cambridge Univ. Press, 2010. DOI https://doi.org/10.1017/CCOL9780521862295
• Gadamer, Hans Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłum. Bogdan Baran. Kraków: Wyd. Inter Esse, 1993.
• Głowiński, Michał, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński. Zarys teorii literatury. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1991.
• Hunter, Lynette. Modern Allegory and Fantasy: Rhetorical Stances of Contemporary Writing. Basingstoke: Macmillan, 1989. DOI https://doi.org/10.1007/978-1-349-19692-0
• Ilustrowany słownik terminów literackich: historia, anegdota, etymologia. Red. Zbigniew Kadłubek, Beata Mytych-Forajter, Aleksander Nawarecki. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2019.
• Jameson, Fredric. Allegory and Ideology. London, New York: Verso, 2020.
• Jankowicz, Grzegorz. „Alegoria (Dycki)”. Studium 5 (2005): 129–134.
• Jankowicz, Grzegorz. „Czy wiersz może być zbawiony?”. W: Wiersze na głos. Szkice o twórczości Andrzeja Sosnowskiego, red. Piotr Śliwiński, 70–85. Poznań: WBPiCAK, 2010.
• Jankowicz, Grzegorz. „Poezja to nekrologi”. Tygodnik Powszechny 41 (2009).
• Jankowicz, Grzegorz. „Śmierć w pierwszej, drugiej i trzeciej osobie”. W: „Jesień już Panie a ja nie mam domuˮ. Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki i krytycy, red. Grzegorz Jankowicz, 51–68. Kraków: Korporacja Ha!art, 2001.
• Jankowicz, Grzegorz. Blizny. Eseje. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 2019.
• Kelley, Theresa M. Reinventing Allegory. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Kerr-Koch, Kathleen. Romancing Fascism. Modernity and Allegory in Benjamin, de Man, Shelley. New York, NY: Bloomsbury, 2014.
• Kujawa, Dawid. Pocałunki ludu. Poezja i krytyka po roku 2010. Kraków: Korporacja Ha!art, 2021.
• Lipszyc, Adam. „Alegorie habilitacji, czyli obraz świata w skrócie”. W: Walter Benjamin, Źródło dramatu żałobnego w Niemczech, tłum. Andrzej Kopacki. Warszawa: Sic!, 2013.
• Lipszyc, Adam. Rewizja procesu Józefiny K. i inne lektury od zera. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2011.
• Lipszyc, Adam. Sprawiedliwość na końcu języka. Czytanie Waltera Benjamina. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2012.
• de Man, Paul. „Historia literatury i nowoczesność w literaturze”. Tłum. Janusz Goślicki. Teksty 5 (1973): 121–140.
• de Man, Paul. „Retoryka czasowości”. Tłum. Andrzej Sosnowski. Literatura na Świecie 10-11 (1999): 191–241.
• de Man, Paul. Blindness and Insight: Essays in the Rhetoric of Contemporary Criticism, London: Routledge, 1971.
• de Man, Paul. Alegorie czytania: język figuralny u Rousseau, Nietzschego, Rilkego i Prousta. Tłum. Artur Przybysławski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2004.
• Michalski, Damian. „Paula Rycerka hermeneutyka symboli. Próba prezentacji”. Kwartalnik Filozoficzny t. XL, z. 3 (2012): 91–114.
• Nycz, Ryszard. Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie. Wrocław: Wydawnictwo „Leopoldinum” Fundacji dla Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997.
• Owens, Craig. „The Allegorical Impulse: Toward a Theory of Postmodernism”. October 12 (1980): 67–86. DOI https://doi.org/10.2307/778575
• Palka, Mateusz. „Obraz zastygłego niepokoju: intencja alegoryczna Charlesa Baudelaire’a według Waltera Benjamina”. Nowa Krytyka 40 (2018): 167–200. DOI https://doi.org/10.18276/nk.2018.40-08
• Quilligan, Maureen. The Language of Allegory. Defining the Genre. Ithaca, London: Cornell University Press, 1979.
• Sierotwiński, Stanisław. Słownik terminów literackich. Teoria i nauki pomocnicze literatury, wyd. IV. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986.
• Sołtysiak, Marek. „Alegoria w tradycji hermeneutycznej. Gadamerowska rehabilitacja alegorii”. Logos i Ethos 2 (2016): 75–101. DOI https://doi.org/10.15633/lie.1915
• Świeściak, Alina. Lekcje nieobecności. Szkice o najnowszej poezji polskiej (2001–2010). Mikołów: Instytut Mikołowski, 2010.
• Świeściak, Alina. Melancholia w poezji polskiej po 1989 roku. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2010.
• Tambling, Jeremy. Allegory. London: Routledge, 2010. DOI https://doi.org/10.4324/9780203462126
• Teoria literatury żywa: alegoria. Red. Kamila Najdek, Krzysztof Tkaczyk. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2009.
• Wawrzyńczyk Rafał. „Wiersz «Ucieczka»”. https://poez-ja.tumblr.com/post/152906736988/wiersz-ucieczka-rafa%C5%82-wawrzy%C5%84czyk.
• „Gwoździe”. Mały Format 5 (2018). http://malyformat.com/2018/05/gwozdzie-uwagi-o-poezji-tomaza-salamuna/.
• „Uwaga, alegoryzowane”. Dwutygodnik 304 (2021), https://www.dwutygodnik.com/artykul/9469-uwaga-alegoryzowane.html.
• „Zawsze lubiłem kury. O alegoryczności w późnej poezji Tomaža Šalamuna” [wykład], https://www.youtube.com/watch?v=Tc_G_mOxaPU&t=2654s&ab_channel=DawidMateusz

Identifiers

DOI

10.14746/fp.2022.28-29.36755

Biblioteka Nauki

27312251