Zmiany w gwarowym systemie leksykalnym a praktyka leksykograficzna

• Authors: Józef Kąś

Title variants

EN

Changes in the lexical system of dialects versus the lexicographic practice

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omawiane są: struktura gwarowego systemu leksykalnego oraz zmiany w tym systemie dokonujące się w wyniku oddziaływania słownictwa ogólnopolskiego i zmian cywilizacyjno-społecznych na wsi. Strukturę systemu leksykalnego tworzy słownictwo wspólne z polszczyzną ogólną (słownictwo współsystemowe, kulturowe i interferencyjne) oraz słownictwo dyferencyjne. W zakresie zmian wskazuje się na zapożyczenia nazw razem z przyjmowaniem nowych elementów kultury, na tworzenie neologizmów i neosemantyzmów oraz na przesuwanie leksemów do słownictwa biernego.

EN

The paper discusses the structure of the lexical system of dialects, and the respective changes taking place under the influence of the national language as well as the civilizational and social changes in rural areas. The structure of the system consists of vocabulary shared with the literary language (intersystemic, cultural, and interferential vocabulary), as well as differential vocabulary. With respect to changes, the paper indicates borrowings of names which coexist with borrowings of new elements of culture, emergence of neologisms and neosemantisms, and a shift of lexemes from active to passive vocabulary.

Keywords

PL

gwara; interferencja leksykalna; słownictwo czynne i bierne

EN

dialect; lexical interference; active and passive vocabulary; dialect; lexical interference; active and passive vocabulary

• Publisher: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
• Journal: Gwary Dziś
• Year: 2019
• Volume: 11
• Pages: 29-39

Dates

published

2019-12-15

Contributors

author

Józef Kąś

• Wydział Polonistyki UJ, Katedra Historii Języka i Dialektologii

• https://orcid.org/0000-0003-1519-6088

References

• Gutt-Mostowy J. (1998), Gwara o gwarze, Kraków.
• Hodorowicz S.A. (2008), Dumacki, czyli myśli po góralsku dane, Nowy Targ.
• Janczy W. (1904), Gwara Sromowiec Wyżnych, [w:] Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, t. I, s. 51–87.
• Kantor J. (1907), Czarny Dunajec. Monografia etnograficzna, Kraków.
• Karaś M. (1960), Wytyczne doboru wyrazów języka ogólnonarodowego do słownika gwar polskich, „Język Polski”, t. XL, s. 161–169, 262–281.
• Kąś J. (1994), Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich), Kraków.
• Kąś J. (2015), Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. I, Bukowina Tatrzańska–Nowy Sącz.
• Kąś J. (2017), Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. IV, Kraków.
• Kobus J. (2007), Zróżnicowanie pokoleniowe wsi a problem rozwarstwienia języka jej mieszkańców – leksyka wielkopolska początku XXI wieku, „Gwary Dziś”, t. 4: Konteksty dialektologii, s. 307–314.
• Kurek H. (2003), Przemiany leksyki gwarowej na Podkarpaciu, Kraków.
• Matlakowski W. (1901), Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu. Zarysy życia ludowego, Warszawa.
• Pelcowa H. (2007), Nazwy sporadyczne i okazjonalne w opracowaniach gwarowych, „Gwary Dziś”, t. 4: Konteksty dialektologii, s. 177–185.
• Wyderka B. (2007), O gwarowym słownictwie rzadkim, „Gwary Dziś”, t. 4: Konteksty dialektologii, s. 171–176.
• Zborowski J. (2009), Słownik gwary Zakopanego i okolic opracowany i uzupełniony z materiałów Autora przez Zespół Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk pod kierunkiem Joanny Okoniowej, Zakopane–Kraków.

Identifiers

DOI

10.14746/gd.2019.11.3