Czesław Miłosz i Tomas Venclova o przeszłości: tradycja jako źródło wspólnoty i porozumienia między ludźmi i narodami

• Authors: Vaiva Narušienė

Title variants

EN

CZESŁAW MILOSZ AND TOMAS VENCLOVA’S DISCUSSION ON THE PAST: TRADITION AS THE FOUNDATION OF NATIONAL BELONGING AND SOLIDARITY

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W powojennej historii stosunków polsko-litewskich poczesne miejsce zajęła publiczna debata pomiędzy Czesławem Miłoszem a Tomasem Venclovą, która zaczęła się w roku 1979 na łamach paryskiej „Kultury” ich wspólnym Dialogiem o Wilnie i toczyła się prawie przez ćwierć wieku. W tym czasie, gdy polscy i litewscy działacze emigracyjni od kilku dziesięcioleci nie mogli znaleźć porozumienia w najważniejszych kwestiach, licytując się na dawno przebrzmiałe argumenty, ci ludzie sztuki dali przykład konstruktywnego dialogu. Miłosz i Venclova, dotykając najbardziej drażliwych kwestii stosunków polsko-litewskich, zwracają się do wspólnej historii i tradycji obydwu narodów oraz starają się pokazać korzenie niezgody, sięgające niekiedy dalekiej przeszłości. Wierzą bowiem, że tylko szczera rewizja przeszłości pomoże zburzyć przestarzałe stereotypy historyczne i narodowe, które przeszkadzają dojściu do porozumienia. Manifestowana w dyskusji postawa Venclovy, głosząca prymat tolerancji narodowej i kulturowej, była w głównej mierze oparta na wyznawanym przez niego kosmopolityzmie rozumianym w klasycznym sensie tj. jako „obywatelstwo świata”. Natomiast dla Miłosza główny punkt wyjścia do wszelkich rozważań stanowiła tradycja Wielkiego Księstwa. Jego koncepcja tolerancyjnego społeczeństwa, stającego ponad podziałami narodowymi i kulturowymi, zbliża się do idei społeczeństwa obywatelskiego.

EN

A public discussion between the poets Czesław Miłosz and Tomas Venclova, initiated by the article “Dialogue about Vilnius“ in the Paris-based cultural journal in 1979 and continued for about a quarter of a century, plays a special role in the history of post-war Polish and Lithuanian relations. At those times when Polish and Lithuanian emigrants had unsuccessfully been trying to solve the most relevant issues for decades, these poets gave an example of a constructive dialogue. When addressing the most important and arguable issues associated with the Polish and Lithuanian relations, Miłosz and Venclova looked at the common history and tradition of both nations in order to identify the reasons of their disagreement that often stems from distant past. They believed that only an honest revision of history would enable breaking deeply ingrained historical and national stereotypes which prevent from reaching an agreement. In the discussion, Venclova stresses national and cultural tolerance, which he mostly bases on the idea of cosmopolitanism,referring to its usual meaning of “global citizenship”. Meanwhile, the starting point of Miłosz’s thoughts is the traditions of Grand Duchy of Lithuania. He advocates the conception of a tolerant multi-national and multi-cultural society which is similar to the idea of a civil society. 

Keywords

PL

Czesław Miłosz; Tomas Venclova; stosunki litewsko-polskie; tradycja Wielkiego Księstwa Litewskiego

EN

Czesław Miłosz; Tomas Venclova; Lithuanian and Polish relations; the tradition of Grand Duchy of Lithuania; Czesław Miłosz; Tomas Venclova; Lithuanian and Polish relations; the tradition of Grand Duchy of Lithuania

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2012
• Volume: 10
• Pages: 123-139

Dates

published

2012-12-01

Contributors

author

Vaiva Narušienė

References

• Dialog o Wilnie. „Kultura” 1979, nr 1, s. 15.
• ---
• Żeligowski i upiory przeszłości. Z Czesławem Miłoszem i Tomasem Venclovą rozmawia Elżbieta Sawicka. „Rzeczypospolita” 1993, nr 149, s. 22.
• ---
• Venclova Tomas, List otwarty do Litwinów i Polaków na Litwie. „Kultura”, 1989, nr 3, s. 111–114.
• ---
• Miłosz Czesław, O konflikcie polsko-litewskim. „Kultura” 1989, nr 5, s. 3–9.
• ---
• Miłosz Czesław, T. Venclova, Rozmowa o Litwie. „Odra” 1991, nr 1, s. 23–33.
• ---
• Pokalbiai apie atminties ateitį. Baltos lankos, Vilnius 2001.
• ---
• Fiut Aleksander, Spotkania poetów: Miłosz i Venclova. „Kwartalnik Artystyczny” 2004, nr 1, s. 9–29.
• ---
• Sawicka Elżbieta, Dwa mury. Miłosz i Venclova: dialog o Polakach i Litwinach. „Polityka” 1989, nr 25, s. 8.
• ---
• Daujotytė Viktorija, Kvietkauskas Mindaugas, Lietuviškieji Česlovo Milošo kontekstai. LLTI, Vilnius 2011, s. 298–316.
• ---
• Mitaitė Donatos, Tomas Venclova. Biografijos ir kūrybos ženklai. LLTI, Vilnius 2002, s. 157.
• ---
• Fiut Aleksander, Spotkania poetów: Miłosz i Venclova, „Kwartalnik Artystyczny” 2004, nr 1, s. 10.
• ---
• Mieroszewski Juliusz, Rosyjski „kompleks polski” i obszar ULB. „Kultura” 1974, nr 9, s. 12, 14.
• ---
• Litwa, labirynt, nadzieja – z Czesławem Miłoszem rozmawia Krzysztof Myszkowski,. „Kwartalnik Artystyczny” 2004, nr 3, s. 39.
• ---
• Łossowski Piotr, Po tej i tamtej stronie Niemna. Stosunki polsko-litewskie 1883–1939. Czytelnik, Warszawa 1985, s. 78–79.
• ---
• Łossowski Piotr, Litewski ruch narodowy w polskiej myśli politycznej (1883–1914), w: H. Zieliński (red.), Polska myśl polityczna XIX i XX wieku. T. 1: Polska i jej sąsiedzi. Ossolineum, Wrocław 1975, s. 153.
• ---
• Santos Juliá, ¿Qué les pasó a nuestros abuelos en la guerra? <http://www.elpais.com/articulo/portada/les/ paso/abuelos/guerra/elpepuculbab/20110122elpbabpor_12/Tes>
• ---
• Maternicki Jerzy, Początki mitu jagiellońskiego w historiografii i publicystyce polskiej XIX wieku. Karol Szajnocha i Julian Klaczko. „Przegląd Humanistyczny” 1988, nr 11–12, s. 48.
• ---
• Bardach Juliusz, O dawnej i niedawnej Litwie. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1988, s. 265.
• ---
• Römer Michał, Od Redakcyi. „Gazeta Wileńska” 1906, nr 1, s. 1.
• ---
• Römer Michał, Stosunki etnograficzno-kulturalne na Litwie. Krytyka, Kraków 1906, s. 18–19.
• ---
• Paruch Waldemar, Obóz piłsudczykowski (1926–1939), w: J. Jachymek, W. Paruch (red.), Więcej niż niepodległość. Polska myśl polityczna 1918–1939. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2005, s. 73.
• ---
• Römeris M., Juozas Pilsudskis (1935), w: E. Aleksandravičius (red.), Lietuvių atgimimo istorijos studijos. T. 3, Žaltvykslė, Vilnius 1991, s. 460–461.
• ---
• Miłosz Czesław, Wyprawa w Dwudziestolecie. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999, s. 10.
• ---
• Vilnius: vadovas po miestą. R. Paknio leidykla, Vilnius 2001.
• ---
• Vilniaus vardai. R. Paknio leidykla, Vilnius 2006.
• ---
• Vilnius: asmeninė istorija. R. Paknio leidykla, Vilnius 2011.
• ---
• Venclova Tomas, List otwarty do Litwinów i Polaków na Litwie. „Kultura”, 1989, nr 3, s. 111–114.
• ---
• Miłosz Czesław, O konflikcie polsko-litewskim. „Kultura”, 1989, nr 5, s. 8.
• ---
• Miłosz Czesław, Venclova Tomas, Rozmowa o Litwie. „Odra” 1991, nr 1, s. 23–33.
• ---
• Miłosz-Venclova. Jak Litwin z Polakiem. „Gazeta i Nowoczesność” 1990, nr 27, s. 1–3, nr 28, s. 1, 6.
• ---
• Miłosz Czesław, Koniec Wielkiego Xięstwa. (O Józefie Mackiewiczu). „Kultura” 1989, nr 5, s. 102–120.
• ---
• Grudzińska-Gross Irena, Czy poeci mają się lubić?, „Gazeta Wyborcza” 1998, nr 208, s. 13.
• ---
• Żeligowski i upiory przeszłości. Z Czesławem Miłoszem i Tomasem Venclovą rozmawia Elżbieta Sawicka, „Rzeczypospolita” 1993, nr 149, s. 22.
• ---
• Smoleński Jerzy, Mniejszości narodowe, w: Marian Dąbrowski (red.), Dziesięciolecie Polski Odrodzonej. Księga pamiątkowa 1918–1928. „Ilustrowany Kurier Codzienny”, Kraków–Warszawa 1928, s. 51.
• ---
• Szacki Jerzy, Wstęp. Powrót idei społeczeństwa obywatelskiego, w: J. Szacki (red.) Ani książę, ani kupiec: obywatel. Idea społeczeństwa obywatelskiego w myśli współczesnej. Znak, Kraków–Warszawa 1997, s. 35–38.
• ---
• Pawlicki Jacek, Polskie szkoły mają mówić po litewsku. „Gazeta Wyborcza”, 17.03.2011 r., <http://wyborcza.pl/1,75477,9272204, Polskie_szkoly_maja_mowic_po_litewsku.html> [dostęp: 08.03.2012].

Identifiers

DOI

10.14746/p.2012.10.11260