Kobieta i kobiecość w oparach ulotnego świata (ukiyo), czyli na pograniczu świata i artystycznej ułudy (na przykładzie teatru kabuki i drzeworytu ukiyo-e)

• Authors: Estera Żeromska

Title variants

EN

WOMEN AND FEMINITY IN THE FLOATING WORLD (UKIYO): BETWEEN REALITY AND ARTISTIC VISION (BASED ON THE KABUKI THEATRE AND WOODBLOCK PRINTS UKIYO-E)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

U progu XVII wieku Japończycy znali jedynie teatr nō (XIV/XV) i integralnie z nim związaną, wystawianą na tej samej scenie w ramach tego samego przedstawienia farsę kyōgen (XIV/XV). Przyzwyczajeni też byli do tego, że w teatrze występowali wyłącznie mężczyźni. Kiedy zatem w 1603 roku, który wyznaczył początek trwającego do 1868 roku okresu Edo, w Kioto pojawiła się utalentowana tanecznie kapłanka ze świątyni w Izumo, Okuni (Izumo-no Okuni), nikt nie spodziewał się, że w bliskiej przyszłości występ ten okaże się zalążkiem kabuki – nowego gatunku teatralnego, który wraz z teatrem lalkowym (jōruri) błyskawicznie stanie się ulubioną rozrywką mieszkańców większości japońskich miast (zwłaszcza Kioto i Edo) oraz jednym z głównych symboli kultury mieszczańskiej. Rozkwitała ona wprawdzie na marginesie oficjalnego kręgu ascetycznej kultury samurajskiej, ale z tak dużą żywiołowością, że nawet surowe ograniczenia narzucane przez ówczesne władze wojskowe (bakufu) nie wpływały na nią hamująco. Kolejni sioguni nie byli w stanie odstraszyć mężczyzn od przekraczania bram dzielnic rozpusty, nie zdołali powstrzymać rozwoju kabuki czy drzeworytu (ukiyo-e), którego wybitnie utalentowani twórcy z upodobaniem utrwalali ulotne chwile (ukiyo) z życia urodziwych gejsz, sławnych aktorów i zwykłych ludzi. Artykuł jest poświęcony kobiecie i kobiecości w życiu i na scenie kabuki w Japonii okresu Edo.

EN

In the beginning of the 17th century, the Japanese knew only the nō theatre (14th–15th c.), and integrally related to it, the kyōgen farce (14th–15th c.), played on the same stage during the same performance. They were used to the fact that only men played in the theatre. When in 1603, which marks the beginning of the Edo period lasting until 1868, a rhythmically-gifted priestess from Izumo shrine, Okuni (Izumo-no Okuni), appeared in Kyoto, nobody suspected that in the near future her performance would give rise to kabuki – a new theatrical genre, which together with the puppet theatre (jōruri) would immediately become a favorite pastime of inhabitants of most of the Japanese cities (especially Edo and Kyoto), and one of the symbols of the urban culture. It flourished outside the official sphere of the ascetic samurai culture, but with such vivaciousness that even strict regulations imposed by the military government (bakufu) did not prevent its development. Consecutive shogun were not capable of stopping men from visiting the pleasure quarters, nor preventing the development of the kabuki and woodblock printing (ukiyo-e), whose outstanding creators portrayed with gusto the floating world (ukiyo) of beautiful geishas, famous actors and commoners. The article focuses on women and feminity in everyday life and in the kabuki theatre in Japan of the Edo period.

Keywords

PL

teatr kabuki; Okuni; aktor onnagata; drzeworyt japoński (ukiyo-e)

EN

kabuki theatre; Okuni; onnagata actor; Japanese woodcut (ukiyo-e); kabuki theatre; Okuni; onnagata actor; Japanese woodcut (ukiyo-e)

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2013
• Volume: 12
• Pages: 225-233

Dates

published

2013-12-02

Contributors

author

Estera Żeromska

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

References

• Newelska Marta, Piękni, młodzi, kosztowni. Męskie praktyki homoseksualne w Japonii okresu Edo (1600–1868). Warszawa, Wydawnictwo Trio 2011, s. 123–129.
• ---
• Żeromska Estera, Japoński teatr klasyczny: korzenie i metamorfozy. T. 2: kabuki, bunraku. Warszawa, Wydawnictwo Trio 2010, s. 99–104.
• ---
• Kawatake Toshio, Bunraku and kabuki, w: A History of Japanese Theatre. T. 2. Kokusai Bunka Shinkokai (Japan Cultural Society), Yokohama 1971, s. 64.
• ---
• Romanowicz Beata, Utagawa Kuniyoshi. W świecie legend i fantazji. Kraków, Muzeum Narodowe w Krakowie, 2011.
• ---
• Murase Miyeko, Sześć wieków malarstwa japońskiego. Od Sesshu do artystów współczesnych. Warszawa, Arkady, 1996.

Identifiers

DOI

10.14746/p.2013.12.11073