Słowiańsko-germańska tragifarsa literacka – post(-)kolonialna konfrontacja wschodu i zachodu w twórczości Andrzeja Stasiuka

• Authors: Arkadiusz Kalin

Title variants

EN

SLAVO-GERMANIC LITERARY TRAGIFARCE – POST(-)COLONIAL CONFRONTATION OF EAST AND WEST IN THE WORKS OF ANDRZEJ STASIUK

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przyglądam się konfrontacji Wschodu i Zachodu w twórczości Andrzeja Stasiuka w kontekście postkolonializmu – rozumianego zarówno jako autorska diagnoza kulturowa, jak i metoda odczytania twórczości tego pisarza. Po okresie mityzacji „małej ojczyzny”, następnie konstrukcji Stasiukowej „wielkiej ojczyzny” Europy Środkowej, nastąpił w twórczości pisarza etap opisujący i konfrontujący polskie (słowiańskie, środkowoeuropejskie) i niemieckie (zachodnie) doświadczenie kulturowe i psychologiczne (sztuki Noc. Słowiańsko-germańska tragifarsa medyczna, Ciemny las oraz książka quasi-podróżnicza Dojczland). Te ostatnie utwory stanowią przykład opowieści o międzykulturowej granicy, w których sztampowość wyobrażeń etnicznych (autoi heterostereotypów) wynikających z wielowiekowych relacji zależnościowych stała się głównym tematem i zarazem metodą twórczą przy pomocy humoru, ironii, ale także prowokacji.

EN

In the article I look at the confrontation between East and West in the works of Andrzej Stasiuk through the context of post colonialism – both understood as an original cultural diagnosis and as a method of reading the writer’s works. Firstly, mythologizing “little homeland”, secondly, designing “the great motherland” of Central Europe, Stasiuk finally made a step toward describing and confronting Polish (Slavic, Central European) and German (Western) cultural and psychological experience (plays Night. Slavo-Germanic medical tragifarce, Dark Woods and the quasi-travelogue book Dojczland). The latter works are examples of cross-border stories in which ethnic clichés (auto- and heterostereotypes) resulting from centuries-old relationship became not only the main literary subject but also a creative method, with the help of humour and irony, as well as provocation.

Keywords

PL

Andrzej Stasiuk; Wschód; Zachód; Europa Środkowa; postkolonializm

EN

Andrzej Stasiuk; East; West; Central Europe; postcolonialism; Andrzej Stasiuk; East; West; Central Europe; postcolonialism

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2014
• Volume: 14
• Pages: 109-127

Dates

published

2014-12-02

Contributors

author

Arkadiusz Kalin

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża

References

• Skórczewski Dariusz, Wobec europocentryzmu, dekolonizacji i postmodernizmu. O niektórych problemach teorii postkolonialnej i jej polskich perspektywach. „Teksty Drugie” 2008, nr 1–2.
• ---
• Gosk Hanna, Opowieści „skolonizowanego/kolonizatora”. W kręgu studiów postzależnościowych nad literaturą polską XX i XXI wieku. Kraków, Universitas 2010, s. 8–9.
• ---
• Gundorova Tamara, „Ressentiment” w perspektywie postkolonialnej. Przypadek ukraiński. Przeł. A. Matusiak, M. Smolińska. „Porównania” 2007, nr 4.
• ---
• Hnatiuk Ola, Pożegnanie z imperium. Ukraińskie dyskusje o tożsamości. Lublin, Wydawnictwo UMCS 2003.
• ---
• Fiut Aleksander, Powrót do Europy Środkowej? Wariacje na temat pisarstwa Andrzeja Stasiuka i Jurija Andruchowycza. W: (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku. Red. H. Gosk. Warszawa, Dom Wydawniczy Elipsa 2008.
• ---
• Wolski Jan, Andrzej Stasiuk i Jurij Andruchowycz w pół drogi między wschodem a zachodem Europy. „Наукові записки ТНПУ. Серія Літературознавство” 2009, nr 27.
• ---
• Weretiuk Oksana, Jurij Andruchowycz i Andrzej Stasiuk o tożsamości ukształtowanej przez historię. „Porównania” 2011, nr 9.
• ---
• Kalin Arkadiusz, Idea Europy Środkowej w eseistyce Andrzeja Stasiuka i Jurija Andruchowycza. „Slavia Occidentalis” 2011, nr 68.
• ---
• Ritz German, Kresy polskie w perspektywie kolonialnej. Przeł. M. Łukasiewicz. W: (Nie)obecność. Pominię- cia i przemilczenia w narracjach XX wieku. Red. H. Gosk. Warszawa, Dom Wydawniczy Elipsa 2008, s. 130–132.
• ---
• Scheibner Tamás, Okres postkolonialny czy postkolonialna Europa Wschodnia i Środkowa? Przeł. Á. Czövek. „Porównania” 2009, nr 6, s. 68.
• ---
• Skórczewski Dariusz, Kompleks(y) środkowego Europejczyka. W: Studia postkolonialne nad kulturą i cywilizacją polską. Red. K. Stępnik, D. Trześniowski. Lublin, Wydawnictwo UMCS 2010.
• ---
• Rojek Przemysław, „Coś musi zostać odrzucone, by to, co pozostało, zyskało na znaczeniu”. Prozy środkowoeuropejskie Andrzeja Stasiuka – zatrata i odzysk. W: Ćwiczenia z rozpaczy. Pesymizm w prozie polskiej po 1985 roku. Red. J. Jarzębski, J. Momro. Kraków, Universitas 2011, s. 453.
• ---
• Kozicka Dorota, Podróżny horyzont rozumienia. „Teksty Drugie” 2006, nr 1–2, s. 279–285.
• ---
• Iwasiów Sławomir, Postkolonializm wobec podróży. Niektóre przypadki Andrzeja Stasiuka. „Rocznik Komparatystyczny” 2012, nr 3.
• ---
• Bobrownicka Maria, Degradacja racjonalności w kulturze XX wieku. Casus: serbski barbarogeniusz. W: Pogranicza w centrum Europy. Slavica. Kraków, Universitas 2003.
• ---
• Stasiuk Andrzej, Fado. Wołowiec, Czarne 2006, s. 83.
• ---
• Monluçon Anne-Marie, Qui sont les Barbares? Le travail d’Andrzej Stasiuk sur les clichés. W: Le tien e(s)t le mien. Échanges culturels et linguistiques entre les mondes slave et germanique. Red. C. Teissier, Ch. Zaremba. Aix en Provence 2012.
• ---
• Stasiuk Andrzej, Noc. Słowiańsko-germańska tragifarsa medyczna. Wołowiec, Czarne 2005, s. 49–54.
• ---
• Grabowski Mikołaj, Bitwa na stereotypy, rozmowę przeprowadziła K. Kubisiowska. „Dialog” 2005, nr 2.
• ---
• Stasiuk Andrzej, Ciemny las. Wołowiec, Czarne 2007, s. 30–31.
• ---
• Stasiuk Andrzej, Dojczland. Wołowiec, Czarne 2007, s. 63–64.
• ---
• Czapliński Przemysław, Kompleks niemiecki w literaturze polskiej. W: Polacy – Niemcy. Literatura i pamięć. Red. J. Fiećko, J. Kałążny, S. Piontek. Poznań, Oficyna Wydawnicza WSJO 2010.
• ---
• Szaruga Leszek, Obraz Niemca w najnowszej literaturze polskiej. W: Polacy – Niemcy. Sąsiedztwo z dystansu. Red. A. Wolff-Powęska, D. Bingen. Poznań, Instytut Zachodni 2004.
• ---
• Piechota Magdalena, O wyższości Słowiańszczyzny nad Germanią. Andrzeja Stasiuka postkolonialna wizja Europy (Jadąc do Babadag, Fado, Dojczland). W: Studia postkolonialne nad kulturą i cywilizacją polską. Red. K. Stępnik, D. Trześniowski. Lublin, Wydawnictwo UMCS 2010, s. 325.
• ---
• Rojek Przemysław, „Rytualne zabójstwo Niemca”. Kilka uwag o „Dojczlandzie” Andrzeja Stasiuka. „Wielogłos” 2008, nr 1, s. 132.
• ---
• Czapliński Przemysław, Barbarzyńca na zagrodzie. „Tygodnik Powszechny” 2007, nr 42 (3041).
• ---
• Gosk Hanna, Konstruowanie psychospo- łecznej przestrzeni sąsiada. Niemiecki Zachód i rosyjski Wschód w reportażowo-podróżniczej prozie polskiej ostatnich lat. „Porównania” 2012, nr 11.
• ---
• Millati Piotr, Inna Europa. Nowa mitologia Europy Środkowej w prozie Andrzeja Stasiuka. W: (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku. Red. H. Gosk. Warszawa, Dom Wydawniczy Elipsa 2008, s. 188.
• ---
• Nycz Ryszard, Tropy „ja”. Koncepcje podmiotowości w literaturze polskiej ostatniego stulecia. „Teksty Drugie” 1994, nr 2, s. 22.
• ---
• Stasiuk Andrzej, Dziennik okrętowy. W: J. Andruchowycz, A. Stasiuk, Moja Europa. Dwa eseje o Europie zwanej Środkową. Wołowiec, Czarne 2001, s. 77–78.
• ---
• Stasiuk Andrzej, Jadąc do Babadag. Wołowiec, Czarne 2004, s. 8.
• ---
• Orłowski Hubert, „Polnische Wirthschaft”. Nowoczesny niemiecki dyskurs o Polsce. Przeł. I. Sellmer, S. Sellmer. Olsztyn, Borussia 1998.
• ---
• Marszałek Magdalena, „Pamięć, meteorologia oraz urojenia”: środkowoeuropejska geopoetyka Andrzeja Stasiuka. W: Literatura, kultura i język polski w kontekstach i kontaktach światowych. Red. M. Czermińska, K. Meller, P. Fliciński. Poznań, Wydawnictwo UAM 2007.
• ---
• http://kultura.dziennik.pl/ksiazki/artykuly/61774,zachod-to-fikcja.html (data dostępu: 25.06.2013).
• ---
• Koczanowicz Leszek, Post-post komunizm a kulturowe wojny. W: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze. Red. R. Nycz. Kraków, Universitas 2011, s. 27.
• ---
• Stasiuk Andrzej, Wschód to Wschód, rozmowę przeprowadziła A. Zawrzykraj. „Dialog” 2007, nr 2, s. 36.
• ---
• Wolff Larry, Inventing Eastern Europe. The Map of Civilization on the Mind of the Enlightenment. Stanford 1994.
• ---
• Wierzejska Jagoda, Mit Południa jako kontrapunkt dla opozycji wschód – zachód i podstawa mitu Europy Środkowej. „Porównania” 2011, nr 11.

Identifiers

DOI

10.14746/p.2014.14.10955