Uczeń czarnoksiężnika. (Spotkanie Jerzego Ficowskiego z Julianem Tuwimem na cygańskim szlaku)

• Authors: Jerzy Kandziora

Title variants

EN

SORCERER’S APPRENTICE (JERZY FICOWSKI AND JULIAN TUWIM MEET ON A GYPSY TRAIL)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Szkic rekonstruuje w oparciu o archiwalną korespondencję między poetami wczesny okres zainteresowań cyganologicznych Jerzego Ficowskiego, którym towarzyszyła znajomość z Julianem Tuwimem, jego życzliwy, choć ambiwalentny, bo ideologizujący patronat. Przyciąganie się tych dwóch osobowości – Tuwima i Ficowskiego – w ówczesnym stalinowskim kontekście politycznym miało także negatywne następstwa. Nadało szczególny dramatyzm tej ryzykownej sytuacji, polegającej na przekraczaniu przez Ficowskiegobadacza granic zamkniętej obyczajowości cygańskiej, i równoczesnym wprowadzeniu do oficjalnego, skażonego ideologią życia literackiego poetki cygańskiej Bronisławy Wajs – Papuszy. Ceną za przyswojenie jej poezji szerszemu odbiorcy stał się ostracyzm wspólnoty cygańskiej, który wykluczył Papuszę z tej społeczności i zrodził u niej chorobę nerwową wynikającą z poczucia zagrożenia.

EN

Based on archival correspondence between the two poets, the sketch reconstructs theearly period of Jerzy Ficowski’s interest in the Romani people, together with his acquaintancewith Julian Tuwim and the latter’s benevolent albeit ambivalent – highly ideologised - patronage.In the period’s Stalinist political context, the mutual intellectual attraction of the two personalitieshad also negative consequences. The precarious situation that involved Ficowski-the researchercrossing the borders of insular Romani customs and, simultaneously, introducing theRomani poet Bronisława Wajs (Romani name: Papusza) into the official literary mainstreamtainted by ideology, was, therefore, particularly dramatic. Ostracism of the Romani community,which eventually banished Papusza, proved to be the price for presenting her poetry to a widerrange of readers. The ensuing sense of threat she experienced eventually led to a mental disorder.

Keywords

PL

Jerzy Ficowski; Julian Tuwim; Bronisława Wajs (Papusza); Cyganie; Romowie; poezja; stalinizm

EN

Jerzy Ficowski; Julian Tuwim; Bronisława Wajs (Papusza); Gypsies; Romani people; poetry; Stalinism; Jerzy Ficowski; Julian Tuwim; Bronisława Wajs (Papusza); Gypsies; Romani people; poetry; Stalinism

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2014
• Volume: 14
• Pages: 221-235

Dates

published

2014-12-02

Contributors

author

Jerzy Kandziora

• Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

References

• Myślę, więc nie ma mnie. Z Jerzym Ficowskim rozmawia Lidia Ostałowska [1994]. W: Wcielenia Jerzego Ficowskiego według recenzji, szkiców i rozmów z lat 1956-2007. Wyb., oprac. i wstępem opatrzył P. Sommer. Sejny 2010, s. 652.
• ---
• Ficowski Jerzy, Tańcowała Małgorzatka z Cyganami. W idem: Demony cudzego strachu. Wspominki cygańskie. Warszawa, Nisza 1986, s. 193.
• ---
• Tuwim Julian, Cicer cum caule czyli groch z kapustą. Panopticum i archiwum kultury. „Problemy” 1949, nr 11, s. 779.
• ---
• Ficowski Jerzy, Cyganie polscy. Szkice historyczno-obyczajowe. Warszawa, PIW 1953.
• ---
• Wspomnienia o Julianie Tuwimie. Red. W. Jedlicka i M. Toporowski. Warszawa 1963, s. 351.
• ---
• Mróz Lech, Od Cyganów do Romów. Z Indii do Unii Europejskiej. Warszawa, Wydawnictwo DiG 2007, s. 211–216.
• ---
• Bartosz Adam, Dokumenty do dramatu Papuszy – rok 1954. „Rocznik Tarnowski” 2012, t. 17.
• ---
• Tuwim Julian, Cyganie (Rozmowa z Jerzym Ficowskim). „Problemy” 1950, nr 10.
• ---
• Ficowski Jerzy, Rozmowa o Cyganach. „Życie Warszawy” 1953, nr 299 z 16 XII s. 5 (rozmawiał M.W.)
• ---
• Bartosz Adam, Jerzy Ficowski – Sownakuno (1924–2006). „Literatura Ludowa” 2006, nr 6, s. 74.
• ---
• Matywiecki Piotr, Twarz Tuwima. Warszawa, W.A.B. 2008, s. 365–368.
• ---
• Tuwim Julian, Listy do przyjaciół-pisarzy. Oprac. T. Januszewski. Warszawa, Czytelnik 1979, s. 447.
• ---
• Kandziora Jerzy, Socjalistyczne pierwiastki wczesnej poezji Jerzego Ficowskiego. W: Literatura i socjalizm. Red. K. Chmielewska, D. Krawczyń- ska, G. Wołowiec. Warszawa, IBL PAN 2012.
• ---
• Ficowski Jerzy, Karty z raptularza. „Świat” 1955, nr 19–36, 38
• ---
• Ficowski Jerzy, Wspominki starowarszawskie. Karty z raptularza. Warszawa, Czytelnik 1959.
• ---
• Sawicka Jadwiga, Julian Tuwim. Warszawa 1986, s. 261–272.
• ---
• Budził się od własnego krzyku. „Gazeta Świąteczna” 2006, nr 211 z 9/10 IX, s. 26.
• ---
• Nieznany list Jerzego Ficowskiego, Warszawa 1979.
• ---
• http://www.polskie radio.pl/8/755/Artykul/364583,Jerzy-Ficowski-%E2%80%93-refleksje-i-wspomnienia (data dostępu: 13 IX 2012).
• ---
• Braun Andrzej, Pamflet na rówieśników czyli o tchórzostwie. „Nowa Kultura” 1952, nr 9 z 2 III s. 4.
• ---
• Tuwim Julian, Wierszy wybrane. Oprac. M. Głowiński. Wyd. 4 rozsz. Wrocław 1986, s. XLIV.
• ---
• Tuwim Julian, Nieszczęsny Cagliostro. Nieznane teksty Juliana Tuwima. Szkic biograficzny. Oprac. i przypisy T. Cieślak. Łódź 2003.
• ---
• Jerzy Ficowski. Bibliografia za lata 1947–2009. Oprac. J. Kandziora. Sejny 2010, s. 4, 14, 32.

Identifiers

DOI

10.14746/p.2014.14.10968