O potrzebie krytycznej teorii społeczeństwa

• Authors: MARIUSZ BARANOWSKI

Title variants

EN

The need for a critical theory of society

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zasadniczym celem tekstu jest zwrócenie uwagi na potrzebę krytycznych ujęć szeroko rozumianej rzeczywistości społecznej w naukach społecznych i humanistycznych, szczególnie w czasach „parametryzacji” i „bibliometryzacji” tych ostatnich. Dyskurs krytyczny operujący „w poprzek” dobrze zinstytucjonalizowanych szkół, podejść czy paradygmatów stanowi wartość także dla – użyjmy określenia Thomasa Kuhna – „nauki normalnej”, która konfrontowana z alternatywnymi koncepcjami musi być w stanie na nie odpowiedzieć i/lub zreformować swoje podstawy. Krytyczna koncepcja społeczeństwa stanowi zatem wartość nie tylko z perspektywy alternatywnej wizji „ładu społecznego”, ale także z czysto pragmatycznych punktów widzenia zdominowanych aktorów życia społecznego.

EN

The main aim of the article is to draw attention to the need for critical approaches to the broadly understood social reality in social sciences and humanities, especially in the times of “parameterization” and “bibliometrization” of the latter. A critical discourse that operates „across” well-instituted schools, approaches or paradigms is also of value to – let’s use Thomas Kuhn’s term – “normal science”, which when confronted with alternative concepts must be able to respond to them and/or reform its foundations. A critical concept of society is therefore a value not only from the perspective of an alternative vision of “social order”, but also from the purely pragmatic points of view of dominated social actors.

Keywords

PL

teoria krytyczna; nauki społeczne; socjologia krytyczna; szkoła frankfurcka

EN

critical theory; social sciences; critical sociology; the Frankfurt school; critical theory; social sciences; critical sociology; the Frankfurt school

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Przegląd Krytyczny
• Year: 2019
• Volume: 1
• Issue: 1
• Pages: 8-16

Dates

published

2019-09-12

Contributors

author

MARIUSZ BARANOWSKI

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000-0001-6755-9368

References

• Althusser, Louis. 2009. W imię Marksa. Tłum. M. Herer. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Amin, Samir. 2004. Zmurszały kapitalizm. Tłum. R. Wojna i Z. M. Kowalewski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG.
• Baranowski, Mariusz i Grażyna Musiał. 2012. Teoretyczny i empiryczny wymiar badania koniunktury. W: G. Musiał (red.). Wybrane problemy koniunktury, wzrostu gospodarczego oraz konkurencji w teorii i praktyce. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, s. 13-33.
• Baranowski, Mariusz. 2013. Between Social Control and Conflict: An Analytical Framework for Social Movements. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 47: 5-16.
• Baranowski, Mariusz. 2014a. Wprowadzenie do socjologicznego ujęcia problemu demokracji i roli obywatela. W: M. Baranowski (red.). Demokracja i rola obywatela. O napięciu pomiędzy państwem, społeczeństwem i procesami globalizacyjnymi. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, s. 9-14.
• Baranowski, Mariusz. 2014b. W stronę konfliktowego modelu polityczności. W: M. Baranowski (red.). Demokracja i rola obywatela. O napięciu pomiędzy państwem, społeczeństwem i procesami globalizacyjnymi. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, s. 81-91.
• Baranowski, Mariusz. 2016. Socjologiczny wymiar państwa dobrobytu. W: M. Baranowski, P. Cichocki i M. Maraszkiewicz (red.). Przestrzeń publiczna i państwo dobrobytu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, s. 59-72.
• Bourdieu, Pierre. 2009. Rozum praktyczny. O teorii działania. Tłum. J. Stryjczyk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Braudel, Fernand. 2013. Dynamika kapitalizmu. Tłum. B. Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Chomsky, Noam. 2018. Siła i opinia. Tłum. M. Jedliński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Federici, Silvia. 2013. Feminizm i polityka dóbr wspólnych w erze akumulacji pierwotnej. Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego 2013, http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/federici_feminizm_i_polityka_dobr_wspolnych.pdf [Dostęp 11.07.2019].
• Foucault, Michel. 1998. Trzeba bronić społeczeństwa. Wykłady w Collège de France, 1978. Tłum. M. Kowalska. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Fromm, Erich. 2007. Ucieczka od wolności. Tłum. O. i A. Ziemilscy. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.
• Harvey, David. 2016. Przestrzenie globalnego kapitalizmu. W stronę teorii rozwoju nierównego geograficznie. Tłum. J. P. Listwan. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Hitchens, Christopher. 2008. Thomas Paine. Prawa człowieka. Bibliografia. Tłum. J. Dzierzgowski. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA.
• Horkheimer, Max i Theodor W. Adorno. 2010. Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne. Tłum. M. Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Horkheimer, Max. 2007. Krytyka instrumentalnego rozumu. Tłum. H. Walentowicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Horkheimer, Max. 1987. Społeczna funkcja filozofii. Wybór pism. Tłum. J. Doktór. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Husson, Michel. 2019. Jak zerwać z kapitalizmem. Studia o kryzysie światowym i strategii lewicy. Tłum. Z. M. Kowalewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Karwat, Mirosław. 2017. Autorytaryzm a populizm. Zarys współzależności. W: F. Pierzchalski i B. Rydliński (red.). Autorytarny populizm w XXI wieku. Krytyczna rekonstrukcja. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, s. 15-32.
• Kuhn T. S. (1968). Struktura rewolucji naukowych. Tłum. H. Ostromęcka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Lipset S. M. (1998). Homo politicus. Społeczne podstawy polityki. Tłum. G. Dziurdzik-Kraśniewska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Mills, C. Wright. 2007. Wyobraźnia socjologiczna. Tłum. M. Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Moll, Łukasz i Michał Pospiszyl. 2019. Filozofia polityczna motłochu. „Le Monde diplomatique” 1(155): 5-7.
• Noiriel, Gérard. 2018. Ludowa historia Francji. „Le Monde diplomatique” 8(150): 34-37.
• Sartori G. (1998). Teoria demokracji. Tłum. P. Amsterdamski i D. Grinberg. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Sloterdijk, Peter. 2012. Pogarda mas. Tłum. B. Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Spivak, Gayatri. 1978. Feminism and Critical Theory. „Women’s Studies International Quarterly” 1(3): 241-246. https://doi.org/10.1016/S0148-06857890170-7
• Tittenbrun, Jacek. 2012. Gospodarka w społeczeństwie. Zarys socjologii gospodarki i socjologii ekonomicznej w ujęciu strukturalizmu socjoekonomicznego. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
• Wallerstein, Immanuel. 2004. Koniec świata jaki znamy. Tłum. M. Bilewicz i in. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Welshman, John. 2006. Underclass: A History of the Excluded Since 1880-2000. London-New York: Hambledon Continuum.
• West, Robin. 1989. Feminism, Critical Social Theory and Law. „University of Chicago Legal Forum” 1989(1): 59-97.
• Włoch, Renata. 2015. Teoria krytyczna. W: R. Zięba, J. Zając i S. Bieleń (red.). Teorie i podejścia badawcze w nauce o stosunkach międzynarodowych. Warszawa: Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytet Warszawski, s. 201-216.
• Zinn, Howard. 2016. Ludowa historia Stanów Zjednoczonych. Od roku 1492 do dziś. Tłum. A. Wojtasik. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Žižek, Slavoj. 2007. Rewolucja u bram. Pisma Lenina z roku 1917. Tłum. J. Kutyła. Kraków: Korporacja Ha!art

Identifiers

DOI

10.14746/pk.2019.1.1.01