Przyczyny i polityczne skutki wyborów uzupełniających do Senatu RP

• Authors: Krystyna Leszczyńska

Title variants

EN

Reasons and political consequences of by-elections to the Polish Senate

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wybory uzupełniające do Senatu RP w ocenie polskich polityków spełniają funkcję barometru odzwierciedlającego nastroje polityczne społeczeństwa. Celem artykułu jest wskazanie przyczyn i politycznych skutków wygasania mandatu senatora w trakcie kadencji. Porównując wyniki badań, uzyskane w rezultacie analizy zagadnienia określonego w tytule artykułu, podjęto próbę odpowiedzi na następujące pytania badawcze: 1) jakie czynniki wpływają na wygaśnięcie mandatu senatora w Polsce?; 2) jak kształtuje się frekwencja w tych wyborach na tle frekwencji w wyborach do Sejmu i Senatu?; 3) w jakim stopniu wybory uzupełniające do Senatu wpływają na zmianę jego kompozycji politycznej?; 4) czy stanowią one wiarygodny barometr nastrojów politycznych społeczeństwa? Zastosowane metody badawcze (instytucjonalno-prawna, statystyczna, porównawcza) pozwoliły sformułować wnioski. Dotychczas wygasło 44 mandaty senatorskie (4,9%). Głównymi przyczynami były: śmierć (36,4%), objęcie ważnych stanowisk publicznych (22,8%) i wybór na posła do PE (15,9%). Przeprowadzone 37 razy elekcje uzupełniające do Senatu z reguły wywoływały niewielkie zainteresowanie wyborców (najczęściej około 7%). Jednak zdarzało się, że ich wyniki sygnalizowały nadchodzącą zmianę polityczną (elekcje uzupełniające w IV, V i VIII kadencji) lub kontynuację istniejącego układu politycznego (elekcje uzupełniające w VI kadencji). Skuteczność tego prognostyka jest dość zawodna; okazała się trafna w czterech z siedmiu kadencji Senatu.

EN

In the opinion of Polish politicians, by-elections to the Senate of the Republic of Poland have a barometer function, reflecting the political climate in the society. The objective of the present article is to indicate the reasons for and political consequences of mid-term expiry of senators’ mandates. In comparing the research results obtained by analyzing the topic of this article we attempted to answer the following research questions: 1) what factors influence the expiry of senators’ mandates in Poland?; 2) what is voter turnout in these elections, when compared to the ordinary elections to the Polish parliament (Sejm and Senate)? 3) to what extent do the by-elections to the Senate influence the change in its political composition?; 4) do they form a credible barometer of the political climate in the society? The research methods applied (institutional-legal, statistical, and comparative) allowed us to formulate our conclusion. So far, 44 senators’ mandates (4.9%) have expired. The main reasons for that have been death (36.4%), appointment to high public offices (22.8%), or being elected EMP (15.9%). The Senate by-elections have been conducted 37 times, and they have usually generated limited interest of voters (usually around 7%). Nevertheless, in several cases their results signalled the upcoming political change (by-elections in the IV, V and VIII terms) or the continuation of the existing political arrangement (by-elections in the VI term of office). The general efficiency of this forecast is rather elusive; it turned out to be correct in four out of seven terms of Senate.

Keywords

PL

Senat RP; wybory uzupełniające; wygaśnięcie mandatu; prognoza polityczna

EN

Senate of the Republic of Poland; by-elections; expiry of mandate; political forecast; Senate of the Republic of Poland; by-elections; expiry of mandate; political forecast

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Przegląd Politologiczny
• Year: 2018
• Issue: 2
• Pages: 139-152

Dates

published

2018-06-26

Contributors

author

Krystyna Leszczyńska

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/0000-0003-1459-9280

References

• Akty prawne i orzecznictwo:
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 483.
• Konstytucja Republiki Francuskiej z dnia 4 października 1958 r., Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
• Ustawa z dnia 8 lipca 1935 r. Ordynacja wyborcza do Senatu, Dz. U. Nr 47, poz. 320.
• Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Ordynacja wyborcza do Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz. U. Nr 19, poz. 103.
• Ustawa z dnia 10 maja 1991 r. Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. Nr 58, poz. 246.
• Ustawa z dnia 10 marca 1994 r. o zmianie ustawy – Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. Nr 43, poz. 164.
• Ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora, Dz. U. Nr 67, poz. 350.
• Ustawa z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944–1990 osób pełniących funkcje publiczne, Dz. U. Nr 70, poz. 443.
• Ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. Nr 46, poz. 499.
• Ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego, Dz. U. Nr 25, poz. 219.
• Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów, Dz. U. 2013, poz. 1388.
• Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy, Dz. U. Nr 21, poz. 112.
• Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2005 r. w sprawie ważności wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w dniu 25 września 2005 r., Sygn. Akt III SW 199-200/05, Dz. U. Nr 248, poz. 2097. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 2000 r., Sygn. K. 7/99, Dz. U. Nr 3, poz. 45.
• Obwieszczenie Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 kwietnia 2000 r. o podaniu do publicznej wiadomości prawomocnych orzeczeń Sądu stwierdzających niezgodność z prawdą oświadczeń osób lustrowanych, M. P. Nr 11, poz. 236.
• Obwieszczenie Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 czerwca 2001 r. o podaniu do publicznej wiadomości prawomocnego orzeczenia Sądu stwierdzającego niezgodność z prawdą oświadczenia osoby lustrowanej, M. P. Nr 20, poz. 326.
• Obwieszczenie Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 marca 2001 r. o podaniu do publicznej wiadomości prawomocnego orzeczenia Sądu stwierdzającego niezgodność z prawdą oświadczenia osoby lustrowanej, M. P. Nr 10, poz. 165.
• Obwieszczenie Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 maja 2001 r. o podaniu do publicznej wiadomości prawomocnego orzeczenia Sądu stwierdzającego niezgodność z prawdą oświadczenia osoby lustrowanej, M. P. Nr 17, poz. 297.
• Postanowienie Prezydenta RP z dnia 16 listopada 2007 r. o powołaniu w skład Rady Ministrów, M. P. Nr 85, poz. 947.
• Postanowienie Prezydenta RP z dnia 18 listopada 2011 r. o powołaniu w skład Rady Ministrów, M. P. Nr 102, poz. 1027.
• Postanowienie Prezydenta RP z dnia 27 listopada 2013 r. o zmianie w składzie Rady Ministrów, M. P. 2013, poz. 1005.
• Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 grudnia 2015 r. w sprawie zarządzenia wyborów uzupełniających do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. 2016, poz. 4.
• Postanowienie Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 grudnia 2015 r. w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu senatora Bohdana Paszkowskiego, Dz. U. 2015, poz. 1297.
• Dokumenty:
• Inter-Parliamentary Union, http://archive.ipu.org/parline-e/parlinesearch.asp, 10.0.2018.
• Obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej (PKW) o wynikach wyborów do Sejmu RP i Senatu RP w latach 1991–2015 oraz wynikach wyborów uzupełniających do Senatu PRL w 1989 r. i Senatu RP w latach 1990–2016.
• Porządek dzienny 3. posiedzenia Senatu PRL w dniach 28, 29, 31 lipca i 1 sierpnia 1989 r. (1991), w: Wybrane dane o pracy Senatu Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji, Wydawnictwo Kancelarii Senatu, Warszawa.
• Sejm IX kadencji, Druk nr 470, 15 marca 1989 r. (1989), Sejm PRL, Warszawa.
• Sejm IX kadencji, Druk nr 472, 15 marca 1989 r. (1989), Sejm PRL, Warszawa.
• Sprawozdanie stenograficzne z 72 posiedzenia Senatu w dniach 17–18 listopada 2004 r., (2004), Senat RP, Warszawa.
• Wybory do Parlamentu Europejskiego w powyborczych deklaracjach Polaków (2014), BS/96/214, Komunikat z Badań CBOS, Warszawa.
• Artykuły i opracowania naukowe:
• Abrams D., Vauclair Ch.-M., Swift H., Predictors of attitudes to age across Europe, Centre for the Study of Group Processes, University of Kent on behalf of Department for Work and Pensions, http://research.dwp.gov.uk.asd/asd5/rports20112012/rrep735.pdf, 25.11.2012.
• Ciemniewski J. (2010), Dwuizbowość w systemie konstytucyjnym III Rzeczypospolitej, „Przegląd Sejmowy”, nr 5.
• Chmaj M., Skrzydło W. (2015), System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa.
• Codogni P. (2012), Wybory czerwcowe 1989 roku, Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa.
• Dudek A. (2002), Pierwsze lata III Rzeczypospolitej (1989–2001), Wydawnictwo Arcana, Kraków.
• Dziubiński K. (1990), Magdalenka. Transakcja epoki. Notatki z poufnych spotkań Kiszczak–Wałęsa, Wydawnictwo SYLWA, Warszawa.
• Grajewski K. (2006), Status prawny posła i senatora, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
• Jagielski M. (2013), Prawo wyborcze – wersja ß, Kancelaria Senatu RP, Warszawa.
• Leszczyńska K. (2015), Senat Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1989–2011, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Olszewski E. (2010), Polacy w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 roku, w: Rzeczpospolita Polska 1989–2009. Problemy wybrane, red. K. Leszczyńska, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Orłowski W. (2000), W sprawie nowego prawa wyborczego do Senatu, w: Konstytucyjny ustrój państwa. Księga jubileuszowa Profesora Wiesława Skrzydły, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Raciborski J. (1991), Zachowania wyborcze Polaków w warunkach zmiany systemu politycznego, w: Wybory i narodziny demokracji w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, red. J. Raciborski, Wydawnictwo Instytut Socjologii UW, Warszawa.
• Sarnecki P. (1999), Senat RP a Sejm i Zgromadzenie Narodowe, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
• Sokół W. (2007), Geneza i ewolucja systemów wyborczych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Trembicka K. (2003), Okrągły stół w Polsce. Studium o porozumieniu politycznym, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Żukowski A. (2004), System wyborczy do Sejmu i Senatu RP, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
• Żukowski A. (2012), Wybory uzupełniające, w: Encyklopedia politologii, red. M. Żmigrodzkiego, tom II: Instytucje i systemy polityczne, red. B. Dziemidok-Olszewska, W. Sokół, Wydawnictwo a Wolters Kluwer business, Warszawa.
• Artykuły prasowe i internetowe:
• IAR, PAP, Elżbieta Bieńkowska komisarzem Unii w trzech dziedzinach, Polskie Radio PL, Portal Polskiego Radia S.A., https://www.polskieradio.pl/42/273/Artykul/1229291, 2.01.2015.
• Jarosław Kaczyński w Suwałkach, 20.02.2016, https://radio5.com.pl/jaroslaw-kaczynski-w-suwalkach, 21.02.2016.
• Sygut T. (2004), Tajemnice Senatu. Tylko jawne głosowanie może zlikwidować senacką sitwę, „Przegląd”, nr 49.

Identifiers

DOI

10.14746/pp.2018.23.2.9