Deprecjacja kobiet w uwarunkowanych stereotypowo wypowiedziach mężczyzn w polskich dyskursach politycznych w latach 2016–2017

• Authors: Sebastian Osiński

Title variants

EN

Methodology of Political Science. The case of Eurasianism

Abstracts

EN

My intention in this article was to show lexical and apparent techniques of women depreciation by Polish politicians and journalists in the context of the statements against tightening the abortion law. People resisting changes in this act decided to organize street demonstrations in Poland, called “black protests”. A significant amount of the protestators were women. A human sexuality is perceived in the context of culture where stereotype plays a vital role. In Polish public discourse a woman look is based on two stereotypes: “mother” and “feminist”. They were methodological basis of this article construction. It is becoming increasingly difficult to find in a political discourse attitudes based on courtesy. This battle between men and women not always happens in accordance with good manners and respect. Although it looks as access to common women contribution in public life has been opened, mentioned statements show that – in many politician’s opinions – politics is still “male business”. Stereotypically, men are rational and women are very emotional. But in recent years we may notice that men discredit women by techniques which formerly attributed to women, because it is the main feature of “weak people” (a weak human defends oneself emotionally). This is revealed for instance by the vulgarization of political language (especially male politician’s statements which were quoted in this article).

PL

Celem artykułu jest przeanalizowanie językowych sposobów jawnej deprecjacji kobiet przez polskich polityków i publicystów w kontekście wypowiedzi wymierzonych przeciwko zaostrzeniu przepisów o aborcji. Osoby sprzeciwiające się zmianom w tej ustawie zdecydowały się na organizację manifestacji ulicznych, nazwanych „czarnymi protestami”. Zdecydowaną większość manifestantów stanowiły kobiety. Seksualność człowieka postrzegana jest między innymi przez pryzmat kultury, w której stereotyp odgrywa dominującą rolę. W polskim dyskursie publicznym kobieta jest obrazowana przede wszystkim w oparciu o dwa stereotypy: matki i feministki. Stały się one podstawą metodologicznej konstrukcji tego artykułu. Analizie zostały poddane wypowiedzi odnoszące się do wartościowania poglądów i postaw kobiet biorących udział w akcjach protestacyjnych. Z badanych tekstów wynika, iż w dyskursie politycznym coraz trudniej o zachowania oparte na normach obowiązującej dotychczas grzeczności językowej. Batalia pomiędzy mężczyznami a kobietami nie zawsze odbywa się z zachowaniem zasad kultury i wzajemnego szacunku. Choć wydaje się, że dostęp do powszechnego udziału polskich kobiet w przestrzeni politycznej został otwarty, to przytoczone przykłady pokazują, że w rozumieniu wielu parlamentarzystów polityka to wciąż „męska sprawa”: podstawowe ustalenia zapadają pomiędzy mężczyznami, tylko oni wiedzą, co jest ważne. Stereotypowo mężczyźni są racjonalni, kobiety natomiast kierują się głównie emocjami. W ostatnich latach można jednak zauważyć, iż mężczyźni dyskredytują kobiety za pomocą technik, które wcześniej przypisywano głównie kobietom, gdyż to cecha „słabego” (słaby broni się emocjonalnie). Świadczy o tym choćby silna wulgaryzacja języka przytoczonych w niniejszym artykule wypowiedzi polityków-mężczyzn.

Keywords

EN

political discourse; the language of politics; linguistic and communicative strategies; stereotype; depreciation of opponent

PL

dyskurs polityczny; język polityki; strategie komunikacyjno-językowe; stereotyp; deprecjacja oponenta

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Przegląd Politologiczny
• Year: 2021
• Issue: 1
• Pages: 39-57

Dates

published

2021

Contributors

author

Sebastian Osiński

• Uniwersytet Szczeciński

• https://orcid.org/000000016583168X

References

• Alichniewicz A., Michałowska M. (2016), „Dama w opałach” i „rycerz bez trwogi”: stereotypy genderowe w dyskursie biomedycznym i bioetycznym, „Przegląd Filozoficzny”, nr 2, s. 177–185.
• Anusiewicz J. (1999), Problematyka językowego obrazu świata w poglądach niektórych językoznawców i filozofów niemieckich XX wieku, w: Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 261–289.
• Anusiewicz J., Handke K. (1994), Język a kultura. Płeć w języku i kulturze, t. 9, Wrocław.
• Aronson E., Willson T. D., Akert R. M. (1997), Psychologia społeczna, tłum. A. Bezwińska, W. Domachowski, M. Draheim, E. Hornowska, M. Kowalczyk, Z. Kowalik, M. Zakrzewska, Poznań.
• Bartmiński J. (2006), Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
• Bartmiński J. (2008), Polski stereotyp „matki”, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1, s. 33–53.
• Bralczyk J. (1990), Antytotalitarny metajęzyk, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 45–47.
• Broniarek W. (2005), Gdy ci słowa zabraknie. Słownik synonimów, Warszawa.
• Budrowska K., Kobieta i stereotypy. Obraz kobiety w prozie polskiej po roku 1989, Białystok 2000.
• Cross S. E., Markus H. R. (2002), Płeć w myśleniu, przekonaniach i działaniu: podejście poznawcze, w: Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenie na różnice, red. B. Wojciszke, Gdańsk, s. 107–127.
• Dereń E., Polański E. (2008), Wielki słownik języka polskiego, Kraków.
• Dębiński A. (2009), Łacińskie paremie prawnicze a współczesna praktyka prawnicza, „Monitor Prawniczy”, nr 4.
• Duszak A., Fairclough N. (2008), Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, Kraków.
• Fras J. (2005), Komunikacja polityczna. Wybrane zagadnienia gatunków i języka wypowiedzi, Wrocław.
• Friedan B. (2012), Mistyka kobiecości, tłum. A. Grzybek, Warszawa.
• Gajda S. (1993), Współczesne przemiany w polskiej sytuacji językowej, w: Języki słowiańskie wobec współczesnych przemian w Europie, Materiały konferencji z 23–25.09.1992 r., red. S. Gajda, Opole, s. 9–14.
• Gąsior-Marek M. (2015), Kobiety w polityce, w: Feminizm, red. M. Marczewska-Rytko, D. Maj, M. Pomarański, Lublin, s. 255–265.
• Głowacka L. (2015), Apel sfrustrowanej pani domu, czyli krytycznie o mistyce kobiecości, w: Feminizm, red. M. Marczewska-Rytko, D. Maj, M. Pomarański, Lublin, s. 457–468.
• Głowiński M. (1980), Język a społeczeństwo, Warszawa.
• Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia (1984), red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa.
• Grochowski M. (2008), Słownik polskich przekleństw i wulgaryzmów, Warszawa.
• Habermas J. (1999), Teoria działania komunikacyjnego, t. I: Racjonalność działania a racjonalność społeczna, tłum. A. Kanikowski, Warszawa.
• Handke K. (1994), Język a determinanty płci, w: Język a kultura. Płeć w języku i kulturze, t. 9, red. J. Anusiewicz, K. Handke, Wrocław, s. 15–31.
• Helios J., Jedlecka W. (2016), Wpływ feminizmu na sytuację społeczno-prawną kobiet, Wrocław.
• Kamińska-Szmaj I. (1994), Judzi, zohydza, ze czci odziera. Język propagandy politycznej w prasie 1919–1923, Wrocław.
• Karwat M. (2006), O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem przeciwnika, Warszawa.
• Kiklewicz A. (2011), Reguły konwersacji H.P. Grice’a: pragmatyka czy semantyka?, „Linguistica Copernicana”, nr 2, s. 25–38.
• Kita M. (1991), Ekspansja potoczności, „Prace Językoznawcze 19, Studia Polonistyczne”, s. 83–90.
• Kołodziejek E. (1994), Językowe środki zwalczania przeciwnika, czyli o inwektywach we współczesnych tekstach politycznych, w: Język a kultura, t. 11: Język polityki a współczesna kultura polityczna, red. J. Anusiewicz, B. Siciński, Wrocław, s. 69–74.
• Kuczyńska A., Dzikowska E. K. (2004), Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarne II, Wrocław.
• Kudlińska I. (2011), Społeczne konstruowanie roli (złej) matki – na przykładzie badań nad bezradnością opiekuńczo-wychowawczą, w: Społeczne konteksty i dylematy realizacji ról płciowych, red. E. Malinowska, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 39, s. 53–72.
• Lakoi T. R. (1980), Język a sytuacja kobiety, w: Język w świetle nauki, tłum. T. Holówka, Warszawa, s. 270.
• Laskowska E. (2004), Dyskurs parlamentarny w ujęciu komunikacyjnym, Bydgoszcz.
• Leary M. (2002), Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji, tłum. A. Kacmajor, M. Kacmajor, Gdańsk.
• Lisowska-Magdziarz M. (2006), Analiza tekstu w dyskursie medialnym. Przewodnik dla studentów, Kraków.
• Maćkiewicz J. (1999), Kategoryzacja a językowy obraz świata, w: Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 47–56.
• Malinowska E. (2011), Kapitał ludzki w ujęciu genderowym – koncepcja teoretyczna, w: Społeczne konteksty i dylematy realizacji ról płciowych, red. E. Malinowska, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 39, s. 3–16.
• Marcjanik M. (1997), Polska grzeczność językowa, Kielce.
• Nelson T. D. (2003), Psychologia uprzedzeń, tłum. A. Nowak, Gdańsk.
• Pakszys E. (2000), Między naturą a kulturą: kategoria płci / rodzaju w poznaniu, Poznań.
• Pateman C. (2014), Kontrakt płci, tłum. J. Mikos, Warszawa.
• Pawlak-Hejno E. (2015), Feministki, sufrażystki i grumpy cat, w: Feminizm, red. M. Marczewska-Rytko, D. Maj, M. Pomarański, Lublin, s. 443–456.
• Peisert M. (2004), Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii, Wrocław.
• Poprawa M. (2009), Telewizyjne debaty polityków jako przykład dyskursu publicznego, Kraków.
• Skudrzyk A. (2007), Normy grzecznościowych zachowań językowych (etykieta językowa, savoir-vivre, bon ton, dobre wychowanie, grzeczność językowa), w: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, red. A. Achtelik, J. Tambor, Katowice, s. 105–121. Słownik języka polskiego (1902), red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 2, Warszawa.
• Słownik języka polskiego (1994), red. M. Szymczak, t. I, Warszawa.
• Sobol E. (2002), Nowy słownik języka polskiego, Warszawa.
• Sznajder A. (2007), Medialny wizerunek kobiety kandydującej w Polsce na urząd prezydenta w 2005 roku, Henryki Bochniarz, w: Media w wyborach. Kampanie wyborcze. Media w polityce, red. T. Sasińska-Klas, Toruń, s. 335–351.
• Śliwiński W. (1990), Łączliwość składniowo-semantyczna przymiotników z rzeczownikami we współczesnym języku polskim, Kraków.
• Walczewska S. (2000), Damy, rycerze i feministki. Kobiecy dyskurs emancypacyjny w Polsce, Kraków.
• Walczewska S. (2005), Dwie dekady feminizmu, w: Feministki własnym głosem o sobie, red. S. Walczewska, Kraków, s. 5–20.
• Wejland A. (1991), Obrazy grup społecznych. Studium metodologiczne, Warszawa.
• Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych PWN (2005), red. M. Bańko, Warszawa.
• Wielki słownik wyrazów obcych (2008), red. A. Latusek, Kraków.
• Wielkopolskie Roty Sądowe XIV–XV wieku (1959), t. 1: Roty Poznańskie, oprac. H. Kowalewicz, W. Kuraszkiewicz, Poznań–Wrocław.
• Wojciszke B. (2003), Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Warszawa.
• Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, Dz. U. 2001, Nr 154, poz. 1792.
• http://nczas.com/wiadomosci/polska/mocne-slowa-jakubiaka-feminizm-konczy-sie-kiedy-trzeba-wniesc-lodowke-na-czwarte-pietro-video/, 10.12.2018.
• http://pikio.pl/polityk-o-protestujacych-kobietach-prostytutki-mordujace-ludzi-kuwia-sie-jak-zwierzeta-video/, 15.12.2018.
• https://www.rmf24.pl/tylko-w-rmf24/wywiady/kontrwywiad, 10.12.2018.
• https://twitter.com/R_A_Ziemkiewicz, 1.12.2018.
• https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/witold-waszczykowski-w-jeden-na-jeden-o-czarnym-poniedzialku,681035.html, 6.12.2018.
• http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,20779905,kiedy-myslisz-ze-gorzej-byc-nie-moze-skandaliczny-atak-terlikowskiego.html, 6.12.2018.
• https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/jaroslaw-kaczynski-o-aborcji-dzieci-z-zespolem-downa-musza-zyc/xplhqb, 25.11.2018.
• http://wiadomosci.radiozet.pl/Polska/Sklepowicz-o-Czarnym-Wtorku-Ladne-laski-ida-na-dyskoteke-a-brzydkie-ktorych-nikt-nie-chce-bzykac-na-demonstracje, 6.12.2018.
• http://wolnosc24.pl/2017/03/04/korwin-mikke-kontra-feministka-z-czarnego-protestu-kobiety-kiedys-rzadzily-teraz-sa-popychadlem-wideo/, 20.12.2018.
• https://www.wprost.pl/kraj/10026119/Macierewicz-o-posiewie-nienawisci-jakim-zostaly-zatrute-kobiety.html, 1.12.2018.
• http://wyborcza.pl/7,75399,21495625,janusz-korwin-mikke-ukarany-przez-szefa-europarlamentu-za-seksistowska.html?disableRedirects=true, 15.12.2018.
• Polacy o prawach kobiet, „czarnych protestach” i prawie aborcyjnym, Komunikat z badań CBOS, nr 165/2016, Warszawa, listopad 2016, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_165_16.PDF, 28.02.2021.
• Słownik języka polskiego PWN, (online), http://sjp.pwn.pl, 15.12.2018.

Identifiers

DOI

10.14746/pp.2021.26.1.3

Biblioteka Nauki

1912322