Ochrona własności rolniczej w świetle ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego

• Authors: Przemysław Litwiniuk

Title variants

EN

Protection of agricultural property in the light of the act on shaping the agricultural system

IT

La tutela della proprietà agricola alla luce della legge sul regime agricolo

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem rozważań jest ocena ochrony własności rolniczej w świetle ustawy z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, z uwzględnieniem jej nowelizacji z 2016 i 2019 r. Zdaniem autora przepisy tej ustawy, jako służące z założenia ochronie własności rolniczej, powinny być interpretowane w świetle zasad wywodzonych z art. 23 Konstytucji RP oraz przez pryzmat intencji wyrażonych w preambule tego aktu. Ocenia on jednak, że instrumenty w niej zawarte służą głównie reglamentacji obrotu nieruchomościami rolnymi oraz realizacji uprawnień państwa, działającego za pomocą powiernika w sferze dominium, w zakresie nabywania od podmiotów prywatnych prawa własności gruntów rolnych. W konkluzji stwierdza, że zdefiniowane w ustawie „gospodarstwo rodzinne” nie odpowiada w swej normatywnej postaci modelowi konstytucyjnemu, a ustawowa ochrona mu udzielana jest pozorna i nieskuteczna.

IT

L’articolo si propone di esaminare il problema di tutela della proprietà agricola alla luce della legge sul regime agricolo dell’11 aprile 2003, incluse le revisioni del 2016 e del 2019. Secondo l’autore, le disposizioni ivi contenute, intese a proteggere la proprietà agricola, dovrebbero essere interpretate alla luce dei principi derivati dall’art. 23 della Costituzione polacca e attraverso il prisma di intenzioni ivi espresse nel preambolo. Tuttavia, a suo parere, gli strumenti, derivanti dalla legge menzionata, si prestano più che altro a regolare la compravendita di fondi agricoli e a far esercitare i poteri dello Stato, nell’ambito dell’acquisizione della proprietà di terreni agricoli da soggetti privati. In conclusione, afferma che la “azienda di famiglia”, così come definita nella legge riportata, non corrisponde, nella forma normativa acquisita, al modello costituzionale, e la tutela giuridica ad essa concessa è del tutto apparente e inefficace.

EN

The purpose of the deliberations presented in this article is to assess the protection of agricultural property in the light of the Act of 11 April 2003 on shaping the agricultural system, taking into account its amendments of 2016 and 2019. In the author’s opinion, the provisions of this Act that serve the purpose of the protection of agricultural property should be interpreted in the light of the principles derived from Article 23 of the Constitution of the Republic of Poland and from the perspective of the intentions expressed in the preamble to this Act. However, the instruments contained therein serve mainly to regulate trading in agricultural property and to exercise the powers of the state acting with the help of a trustee in the dominium sphere, acquiring the ownership of agricultural land from private entities. It is therefore concluded that the “family holding” defined in the Act does not correspond in its normative form to the constitutional model, and the statutory protection granted to it is only apparent and ineffective.

Keywords

PL

obrót nieruchomościami rolnymi; ochrona własności rolniczej; gospodarstwo rodzinne

IT

compravendita di fondi agricoli; tutela della proprietà agricola; azienda di famiglia

EN

trading in agricultural property; protection of agricultural property; family holding; trading in agricultural property; protection of agricultural property; family holding

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Przegląd Prawa Rolnego
• Year: 2019
• Issue: 2(25)
• Pages: 47-68

Dates

published

2020-06-29

Contributors

author

Przemysław Litwiniuk

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000-0003-2099-157X

References

• Bieluk J. (2019), Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa.
• Bucoń P. (2019), Konstytucyjne podstawy wspierania rodziny przez władze publiczne w Polsce, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” nr 4.
• Czechowski P. (2011), Zasady prawa rolnego – stabilizacja czy ewolucja, „Studia Iuridica Agraria” t. IX.
• Czerwińska-Koral K. (2015), Nowe funkcje Agencji Nieruchomości Rolnych w świetle ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, „Roczniki Administracji i Prawa” z. 1.
• Drygas M. (2015), Kryteria definiowania gospodarstw rodzinnych w wybranych krajach, „Wieś i Rolnictwo” nr 1(1).
• Jeżyńska B. (2014), Współczesne funkcje gospodarstw rodzinnych. Zagadnienia prawne, „Opinie i Ekspertyzy OE-214”, Warszawa, www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/2433/plik/oe-214_internet.pdf [dostęp: 1.12.2019].
• Jeżyńska B. (2015), Podstawy prawne wsparcia i ochrony rodzinnych gospodarstw rolnych w ramachpolityki strukturalnej UE oraz interwencjonizmu państwowego, w: M. Podstawka (red.), Ekonomiczne i prawne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego, Warszawa.
• Jeżyńska B., Pastuszko R. (2014), Konstytucyjne wytyczne w zakresie ochrony gospodarstwa rodzinnegow nowych założeniach prawa obrotu nieruchomościami rolnymi, „Opinie i Ekspertyzy. OE-224”, Biuro Analiz i Dokumentacji Kancelarii Senatu, Warszawa.
• Jurcewicz A. (2017), Wspólna Polityka Rolna, w: P. Czechowski (red.), Prawo rolne, Warszawa.
• Klat-Górska E. (2014), Ograniczenia w nabywaniu własności nieruchomości rolnych według ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, „Rejent” nr 5.
• Klat-Górska E. (2014), Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa.
• Klat-Górska E. (2017), Własność gospodarstwa rolnego, w: U. Kalina-Prasznic (red.), Własność w prawie i gospodarce, Wrocław.
• Korzycka M. (1979), Ochrona własności rolniczej, Warszawa.
• Korzycka M. (2019), Ustrój rolny państwa polskiego, w: M. Korzycka (red.), Instytucje prawa rolnego, Warszawa.
• Kremer E. (2017), Zgoda Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych jako przesłanka nabycia nieruchomości rolnych, „Studia Iuridica Lublinensia” t. XXVI.
• Kurowska T. (2014), Renesans własności rolniczej, „Przegląd Prawa Rolnego” nr 2.
• Kurowska T. (2015), Pozycja gospodarstwa rodzinnego a proces kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej, w: P. Litwiniuk (red.), Prawne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego w Polsce i innych państwach Unii Europejskiej, Warszawa.
• Lichorowicz A. (2003), Pojęcie i przedmiot prawa rolnego, w: A. Stelmachowski (red.), Prawo rolne, Warszawa.
• Litwiniuk P. (2013), Umocowanie zasad prawa rolnego w Konstytucji RP, „Studia Iuridica Agraria” t. XI.
• Litwiniuk P. (2018), Program Rozwoju Obszarów Wiejskich jako dokument programowy i źródło prawa rolnego, Warszawa.
• Maj K. (2019), Nowelizacja ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego obowiązująca od dnia 26 czerwca 2019 r., „Krakowski Przegląd Notarialny” nr 2.
• Marciniuk K. (2019), Prawne instrumenty ingerencji władzy publicznej w obrót nieruchomościami rolnymi jako środki kształtowania ustroju rolnego, Białystok.
• Michałowski R. (2017), Regulacja prawna nabycia nieruchomości rolnej w związku z utworzeniem gospodarstwa rodzinnego po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, w: P. Litwiniuk (red.), Integracja europejska jako determinanta polityki wiejskiej, Warszawa.
• OECD (2018), Przeglądy Polityk Rozwoju Obszarów Wiejskich. Polska 2018, Warszawa.
• Pawlak W. (1988), Role społeczne prawa rolnego, w: W. Pawlak, Prawo rolne, Warszawa–Poznań.
• Prutis S. (2009), Kształtowanie ustroju rolnego w Polsce po wejściu do Unii Europejskiej – adekwatność stosowanych instrumentów prawnych, w: E. Kremer, Z. Truszkiewicz (red.), Rozprawy i studia. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Aleksandrowi Lichorowiczowi, Kraków.
• Prutis S. (2015), Status prawny rodzinnego gospodarstwa rolnego w polskim prawie rolnym (ocena stanu regulacji), w: P. Litwiniuk (red.), Prawne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego w Polsce i innych państwach Unii Europejskiej, Warszawa.
• Prutis S. (2018), Instytucje podstawowe prawa prywatnego (w opozycji do regulacji prawa publicznego), Białystok.
• Rakoczy B., Bień-Kacała A. (2015), Gospodarstwo rodzinne jako podstawa ustroju rolnego w świetle Konstytucji RP z 1997 r., „Przegląd Ochrony Środowiska” nr 3.
• Rządowy projekt ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (druk sejmowy nr 293).
• Sprawozdanie z działalności Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa w roku 2018, www.kowr.gov.pl/uploads/pliki/analizy/2019.05.15_SPRAWOZDANIE_KOWR_2018_z_podpisem_DG_i_z_ok%C5%82adk%C4%85.pdf [dostęp: 1.12.2019].
• Stefańska K. (1998), Problem struktury obszarowej indywidualnych gospodarstw rolnych, w: S. Prutis (red.), Polskie prawo rolne u progu Unii Europejskiej, Białystok.
• Stefańska K. (2005), Pojęcie gospodarstwa rodzinnego w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego, „Studia Iuridica Agraria” t. V.
• Stelmachowski A. (1988), Własność rolnicza, w: A. Stelmachowski, B. Zdziennicki (red.), Prawo rolne, Warszawa.
• Stelmachowski A. (1994), Przedmiot i źródła prawa rolnego, w: P. Czechowski, M. Korzycka-Iwanow, S. Prutis, A. Stelmachowski, Polskie prawo rolne na tle ustawodawstwa Unii Europejskiej, Warszawa.
• Stelmachowski A. (1994), Przedmiot własności w prawie cywilnym, „Studia Iuridica” t. 21.
• Stelmachowski A. (2001), Współczesne zróżnicowanie własności, „Studia Iuridica Agraria” t. II.
• Stelmachowski A. (2003), Modele własności i ich uwarunkowania społeczno-ustrojowe, w: T. Dybowski (red.), System Prawa Prywatnego, t. 3: Prawo rzeczowe, Warszawa.
• Truszkiewicz Z. (2017), O własności rolniczej w kontekście zmian w obrocie własnościowym prywatnymi gruntami rolnymi, „Studia Iuridica Agraria” t. XV.
• Ziemianin B. (2003), Prawo rzeczowe, Kraków.
• Zubik M. (2015), Gospodarstwo rodzinne – niedoceniona szansa współkształtowania konstytucyjnych podstaw ustroju rolnego przez sądownictwo konstytucyjne, w: P. Litwiniuk (red.), Prawne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego w Polsce i innych państwach Unii Europejskiej, Warszawa.
• Posiedzenie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi (nr 301) z dnia 2 kwietnia 2019 r., orka.sejm.gov.pl/zapisy8.nsf/0/BF965503D75EE121C12583D8002EE753/%-24File/0415108.pdf [dostęp: 1.12.2019].
• Ustawa o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1382).
• Ustawa z 10 lutego 2017 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (Dz. U. poz. 624).
• Ustawa z 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1362 ze zm.).
• Ustawa z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 869 ze zm.).
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1145).
• Ustawa z dnia 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1080).
• Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321).
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 31 stycznia 2001 r., sygn. akt P 4/99.

Identifiers

DOI

10.14746/ppr.2019.25.2.4