An Unexpected Twist of Ideology. Neoliberalism and the Collapse of the Soviet Bloc

• Authors: Jan Sowa

Title variants

PL

Niespodziewany zwrot ideologii. Neoliberalizm i upadek Bloku Radzieckiego

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article addresses the process of neoliberal transformation of the Soviet Bloc in the late 1980-ties and early 1990-ties as analyzed on the example of Poland. Its trajectory generally confirms Loïc Wacquant’s thesis put forward in his article Three steps to a historical anthropology of actually existingneoliberalism, that neoliberalism tends to rather capture and use than simply dismantle and weaken state structures and power mechanisms. The author shows that the transition from planned to market economy in the former Soviet Bloc was also accompanied, backed and made possible by powerfulideological operations that reshaped the construction of subjectivity and made it compatible with the neoliberal capitalism. This proves that two modes of analyzing neoliberalism – structural analysis of state power and focus on governmentality – should be treated as complimentary tools of understanding neoliberal transitions. However, contrary to Wacquant, the author claims that in this respect there is nothing new about neoliberalism as a practice, since capitalism has always required a help from the state to maintain a seemingly autonomous rule of the market.

PL

Artykuł podejmuje proces neoliberalnej transformacji Bloku Radzieckiegoz późnych lat osiemdziesiątych i wczesnych dziewięćdziesiątych analizując go naprzykładzie Polski. Jego trajektoria ogólnie potwierdza tezę z artykułu Trzy krokiw stronę antropologii faktycznie istniejącego neoliberalizmu postawioną przez LoïcaWacquanta. Twierdzi on, że neoliberalizm zmierza raczej do przechwycenia i użycia  niż prostego demontażu czy osłabienia struktur państwowych i mechanizmówwładzy. Autor pokazuje również, że przejściu od gospodarki planowanej do rynkowejw dawnym Bloku Radzieckim towarzyszyły (a w dużym stopniu w ogóle czyniłyje możliwym) potężne działania ideologiczne, które przekształciły konstrukcje podmiotowościoraz sprawiły, że stała się kompatybilna z neoliberalnym kapitalizmem.Dowodzi to, że dwa tryby analizowania neoliberalizmu - strukturalna analiza władzypaństwowej oraz skupienie na urządzaniu - powinny być traktowane jako komplementarnenarzędzia służące rozumieniu neoliberalnych transformacji. Jednakże,przeciwnie do Wacquanta, autor twierdzi, że pod tym względem nie ma nic nowegow neoliberalizmie jako praktyce, gdyż dla utrzymywania pozornej autonomii władzyrynku kapitalizm od zawsze wymagał pomocy ze strony państwa.

Keywords

EN

neoliberalism; governmentality; transformation; transition to capitalism; Central-Eastern Europe; ideology; neoliberalism; governmentality; transformation; transition to capitalism; Central-Eastern Europe; ideology

PL

neoliberalizm; urządzanie; transformacja; przejście do kapitalizmu; Europa Środkowo Wschodnia; ideologia

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Praktyka Teoretyczna
• Year: 2012
• Volume: 5
• Pages: 153-180

Dates

published

2012-01-01

Contributors

author

Jan Sowa

• Katedra Kultury Współczesnej UJ

References

• Solidarność. 1981. „Program NSZZ „Solidarność” uchwalony przez Zjazd Delegatów dnia 7 października 1981 r. w Gdańsku”. Tygodnik Solidarność (29). 16 Października.
• Anderson P. 1979. Lineages of the Absolutist State. London: Verso.
• Arnett P. 1997. Transcript of Osama Bin Ladin Interview Aired by CNN in March. http://www.anusha.com/osamaint.htm.
• Arrighi G. 1995. The Long 20th Century: Money. Power. and the Origins of Our Times. London: Verso.
• Arvedlund E. 2005. “McDonald’s Commands a Real Estate Empire in Russia”. The New York Times 17 marzec.
• Badiou A. 2009. Of an Obscure Disaster: on the End of State-Truth. Maastricht: Jan van Eyck.
• Braudel F. 1979. Civilisation matérielle. économie et capitalisme. XVe-XVIIIe siècle. t. 2: Les jeux de l’échange. Paris: Le Livre de Poche.
• Buck-Morss S. 2000. „Hegel and Haiti”. Critical Inquiry 26 (4) : 821-865.
• Cliff T. 1974. State Capitalism in Russia. London: Pluto Press.
• Debord G. 1998. Comments on the Society of the Spectacle. London: Verso.
• Derrida J. 1981. Dissemination. Chicago: University of Chicago Press.
• Foucault M. 2001. L’´ethique du souci de soi comme pratique de la liberté’. W Dits et écrits. t. 2. Paris: Gallimard.
• Fukuyama F. 1989. „The End of History?”. The National Interest Summer 1989.
• Goodwyn L. 1991. Breaking the Barrier: the Rise of Solidarity in Poland. New York: Oxford University Press.
• Górniewicz G. 2003. Zadłużenie zagraniczne jako problem globalny. W Problemy globalizacji gospodarki. Szczecin.
• Hilgers M. 2012. “The Historicity of the Neoliberal State”. Social Anthropology. 20 (1) : 80-94.
• Illich I. 1974. Energy and Equity. London: Harper and Row.
• Kaltwasser M., Majewska E., Szreder K. 2007. Industriestadtfuturismus: 100 Jahre Wolfsburg/Nowa Huta. Frankfurt am Main.
• Klein N. 2007. The Shock Doctrine: the Rise of Disaster Capitalism. New York: Picador.
• Kornai J. 1980. Economics of Shortage. Amsterdam-New York.
• Majmurek J., Mikurda K., Sowa J. 2011. Un événement dans la glacière: le Carnaval de Solidarnosc (1980-81) comme jaillissement de l’imagination politique. W L’Idée du communisme. t. 2. Paris.
• Marx K., Engel F. 1998. The Communist Manifesto: a Modern Edition with an Introduction by Eric Hobsbawm. London: Verso.
• Marx K., Engel F. 1998. The German Ideology including Theses on Feurbach and Introduction to the Critique of Political Economy. Amherst.
• Ost D. 2005. The Defeat of Solidarity: Anger and Politics in Postcommunist Europe. Ithaca: Cornell University Press.
• Pereira L.C.B., Maravall J.M., Przeworski A. 1993. Economic Reforms in New Democracies: a Social-Democratic Approach. Cambridge.
• Sachs J., Lipton D. 1989. „Skok w gospodarkę rynkową”. Gazeta Bankowa (36). 4 Września.
• Sachs J., Lipton D. 1990. „Poland’s Economic Reform”. Foreign Affairs.
• Sachs J.. The End of Poverty: Economic Possibilities for Our Time. New York: Penguin Books.
• Sowa J. 2007. Ciesz się. późny wnuku: kolonializm. globalizacja i demokracja radykalna. Cracow: Korporacja Ha!art.
• Staniszkis J. 2000. „Post-Communism: the Emerging Enigma”. Europe-Asia Studies 52 (6) : 1161-1162.
• Taubman W. 2004. Khrushchev: the Man and His Era. London: W. W. Norton & Company.
• Tittenbrun J. 1993. The Collapse of Real Socialism in Poland. London.
• Urbański J. 2009. The Anatomy of the Polish Workers’ Protests. W Over and Over Again: 1989-2009. Cracow.
• Wacquant L. 2012. “Three Steps to a Historical Anthropology of Actually Existing Neoliberalism”. Social Anthropology 20 (1) : 66-79.
• Wallerstein I. 1974. The Modern World System I. Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy in the 16th Century. New York: Academic Press Inc..
• Wallerstein I. 1986. “Societal Development or Development of the World-System?”. International Sociology 1 (1) : 3-17.
• Wallerstein I. 1976. “The Rise and Future Demise of World Capitalist Systems: Concepts for Comparative Analysis”. Comparative Studies in Society and History 16 (4) : 387-415.

Identifiers

DOI

10.14746/prt.2012.5.13