Struktury, historia i praxis. O sporze Sartre’a z Levi-Straussem z dzisiejszej perspektywy

• Authors: Małgorzata Kowalska

Title variants

EN

Structures, history, and praxis. On Sartre’s argument with Lévi-Strauss from a today’s perspective.

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zostaje przypomniany historyczny spór między Sartrem i Lévi-Straussem dotyczący rozumienia dialektyki (relacji między rozumem dialektycznym i rozumem analitycznym), który był zarazem sporem o pojęcia historii i struktury, status świadomej podmiotowości i rolę swobodnego działania, „sporem o człowieka” i sposób uprawiania antropologii, w tym o stosunek filozofii do nauki/nauk empirycznych. Zamiast prostego przeciwstawienia stanowisk Sartre’a i Lévi-Straussa autorka stara się wydobyć dość złożoną, dialektyczną grę między nimi, podkreślając jednak ich ostateczną opozycyjność, którą wiąże z nieusuwalnym napięciem między biegunami całej nowoczesnej filozofii i kultury, przede wszystkim biegunami subiektywizmu i obiektywizmu. To napięcie ujawnia się w różnych sposobach pojmowania i badania człowieka w ogóle (jako przede wszystkim podmiotu i projektu lub, przeciwnie, przedmiotu i uwarunkowanego elementu znacznie szerszego uniwersum), ale także w relacji między kulturą i naturą oraz – wreszcie – relacji między różnymi kulturami. Celem artykułu jest nie tylko rekonstrukcja historycznego sporu, ale również jego aktualizacja, tj. odniesienie go do całkowicie współczesnych dyskusji o charakterze teoretycznym i praktycznym, moralno-politycznym, dotyczących takich zagadnień jak status umysłu i świadomości, a także kwestii ekologicznych i pytań o możliwe i pożądane relacje między światem zachodu oraz innymi kulturami. W świetle artykułu napięcie między stanowiskami à la Sartre i à la Lévi-Strauss jawi się we współczesnych dyskusjach jako obecne i żywe.

EN

The article recalls the historical debate between Sartre and Lévi-Strauss about the meaning of dialectics (or the relationships between dialectical and analytical reason) which concerned also the concepts of history, structure, subjectivity and consciousness, free practice, all in all – the concept of human and the way of understanding anthropology, more “philosophical” or more “scientific”. Instead of simply opposing Sartre’s and Lévi-Strauss’ views the author tries to show quite complex, “dialectical” play between them, although she stresses also their final contrast connected with the inalienable poles of the whole modern philosophy and culture, more specially those of subjectivism and objectivism, and the constant tension between them. Such a tension is reflected not only in different manners of conceiving of man as such (as being mainly a subject and project or, on the contrary, an object and element of a broader universe), but also in the way of understanding the relationship between culture and nature, and, finally, between different cultures.The purpose of the article is not only to reconstruct a historical issue but also to refer the historical debate to contemporary discussions, both theoretical and practical, moral and political, concerning such questions as the status of mind and consciousness, ecology or possible and desirable relations between West and other cultures. In the author’s view in all those quite contemporary debates the tension between rather Sartrian or rather Lévi-Straussian position remain present and vivid.

Keywords

PL

antropologia; dialektyka; fenomenologia; historia; podmiot; praxis; struktura; strukturalizm; wolność

EN

Dialectics; Anthropology; Phenomenology; History; Subject; Praxis; Structure; Structuralism; Freedom; Dialectics; Anthropology; Phenomenology; History; Subject; Praxis; Structure; Structuralism; Freedom

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Praktyka Teoretyczna
• Year: 2016
• Volume: 22
• Issue: 4
• Pages: 105-131

Dates

published

2016-12-15

Contributors

author

Małgorzata Kowalska

• Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytet w Białymstoku Plac Uniwersytecki 1 15-420 Białystok

References

• Althusser, Louis. 1972. „O stosunku Marksa do Hegla”. Tłum. Marek J. Siemek. Człowiek i światopogląd 6/83.
• Althusser, Louis. 2009. W imię Marksa. Tłum. Michał Herer. Warszawa: Krytyka Polityczna.
• Aron, Raymond. 2000. Opium intelektualistów. Tłum. Czesław Miłosz. Warszawa: Muza.
• Descombes, Vincent. 1997. To samo i inne. Czterdzieści pięć lat filozofii francuskiej (1933–1978). Tłum. Bogdan Banasiak i Krzysztof Matuszewki. Warszawa: Spacja.
• Fanon, Frantz. 1985. Wyklęty lud ziemi. Tłum. Hanna Tygielska. Warszawa: PIW.
• Kowalska, Małgorzata. 1997. W poszukiwaniu straconej syntezy. Jean-Paul Sartre i paradygmaty filozoficznego myślenia. Warszawa: Spacja.
• Lévi-Strauss, Claude. 2000. Antropologia strukturalna. Tłum. Krzysztof Pomian. Warszawa: Aletheia.
• Lévi-Strauss, Claude. 2001a. Myśl nieoswojona. Tłum. Andrzej Zajączkowski. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Lévi-Strauss, Claude. 2001b. Antropologia strukturalna II. Tłum. Maciej Falski. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Pingaud, Bernard i Jean-Paul Sartre. 1966. «Sartre aujourd’hui.» L’Arc 30.
• Sartre, Jean-Paul. 1960. Critique de la raison dialectique. T. 1. Paris: Gallimard.
• Sartre, Jean-Paul. 1972. Plaidoyer pour les intellectuels. Paris: Gallimard.

Identifiers

DOI

10.14746/prt.2016.4.6