Słowo – obraz paradygmatyczny – ikona. O intersemiotyczności w słowiańskiej kulturze prawosławnego średniowiecza

• Authors: Paweł Dziadul

Title variants

EN

Word – paradigmatical image – icon. About intersemiotics in Orthodox Slavonic culture of the Middle Ages

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

This  work  deals  with  the  problem  of  intersemiotics  in  Orthodox  Slavonic  culture  in  the Middle Ages. Attention here is focused on the source, essence and ontology of correspondence of the arts. Despite the fact that in the Middle Ages word and image (icons, frescos, miniatures of manuscripts) had completely different specificity of signs, they were connected with each other on a different level of perception. According to the Church Fathers (John of Damascus, Maximus the Confessor, Basil the Great) and East Christian mysticism (Pseudo Dionysius the Areopagite), the art of the written word and visual art had the same aim and function,  because  they  referred  to  eternal  and  spiritual reality  and  to  the  divine  archetype. The ontology of the word and icon was linked to the specific version of Pseudo-Dionysius’ symbolism. Moreover, this symbolism is connected with the term – “paradigmatical image”, functioning beyond text and iconography, in the iconosphere of the Orthodox Middle Ages. Paradigmatical image becomes a specific link between a word and an icon. Of course, paradigmatical images  were  created  on  the  basis  of  Biblical  (and/or  apocryphal)  and  Patristic Byzantine texts, although they started to function  regardless of their original context. This work presents the way paradigmatical images function in Orthodox iconography and literature (the Raising of Lazarus, the Last Judgement, the Trinity). 

EN

This  work  deals  with  the  problem  of  intersemiotics  in  Orthodox  Slavonic  culture  in  the Middle Ages. Attention here is focused on the source, essence and ontology of correspondence of the arts. Despite the fact that in the Middle Ages word and image (icons, frescos, miniatures of manuscripts) had completely different specificity of signs, they were connected with each other on a different level of perception. According to the Church Fathers (John of Damascus, Maximus the Confessor, Basil the Great) and East Christian mysticism (Pseudo Dionysius the Areopagite), the art of the written word and visual art had the same aim and function,  because  they  referred  to  eternal  and  spiritual reality  and  to  the  divine  archetype. The ontology of the word and icon was linked to the specific version of Pseudo-Dionysius’ symbolism. Moreover, this symbolism is connected with the term – “paradigmatical image”, functioning beyond text and iconography, in the iconosphere of the Orthodox Middle Ages. Paradigmatical image becomes a specific link between a word and an icon. Of course, paradigmatical images  were  created  on  the  basis  of  Biblical  (and/or  apocryphal)  and  Patristic Byzantine texts, although they started to function  regardless of their original context. This work presents the way paradigmatical images function in Orthodox iconography and literature (the Raising of Lazarus, the Last Judgement, the Trinity).

Keywords

PL

intersemiotics; Slavonic Orthodox literature; iconography; theology; East Christian aesthetics; the Middle Ages

EN

intersemiotics; Slavonic Orthodox literature; iconography; theology; East Christian aesthetics; the Middle Ages; intersemiotics; Slavonic Orthodox literature; iconography; theology; East Christian aesthetics; the Middle Ages

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Poznańskie Studia Slawistyczne
• Year: 2012
• Issue: 2

Dates

published

2012-01-01

Contributors

author

Paweł Dziadul

References

• Аверинцев С., Поэтика ранневизантийской литературы, Москва 1977.
• Awierincew S., Na skrzyżowaniu tradycji (szkice o literaturze i kulturze wczesnobizantyjskiej), przeł. D. Ulicka, Warszawa 1988.
• Богдановић Д., Историја старе српcке књижевности, Београд 1991.
• Bułgakow S., Ikona i kult ikony. Zarys dogmatyczny, przeł. H. Paprocki, Bydgoszcz 2002.
• Damasceński Jan, Wykład wiary prawdziwej, przeł. B. Wojkowski, Warszawa 1969.
• Доментијан, Живот светога Симеуна и светога Саве, oprac. Ђ. Даничић, Београд 1865.
• Ефрем Сирин, Избранные творения, wyd. Сретенского монастыря, Москва 2007.
• Екзарх Йоан, Шестоднев, przeł. Н. Кочев, София1981.
• Eliade M., Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, wyb. M. Czerwiński, przeł. A. Tatarkiewicz, Warszawa 1970.
• Evdokimov P., Prawosławie, przeł. J. Klinger, Warszawa 1986.
• Florenski P., Ikonostas i inne szkice, przeł. Z. Podgórzec, Warszawa 1984.
• Grzegorz z Nyssy, Wybór pism, przeł. W. Kania, Warszawa 1974.
• Hani J., Symbolika świątyni chrześcijańskiej, przeł. A. Lavique, Kraków 1998.
• Jazykowa I., Świat ikony, przeł. H. Paprocki, Warszawa 2007.
• Климент Охридски, Събрани съчинения, t. I, оprac. Б. Ангелов, К. Куев, Х. Кодов, София 1970.
• Климент Охридски, Събрани съчинения, t. II, оprac. Б. Ангелов, К. Куев, Х. Кодов, К. Ивановa, София1977.
• Kuzniecow A., Zabytki chrześcijańskiej kultury Dawnej Rusi i ich znaczenie teologiczne, przeł. B. Roszczenko, w: Teologia i kultura duchowa Starej Rusi, red. W. Hryniewicz, J. Gajek, Lublin 1993, s. 187–198.
• Lichaczow D.S., Poetyka literatury staroruskiej, przeł. A. Prus-Bogusławski, Warszawa 1981.
• Literatura a malarstwo – malarstwo a literatura. Panorama myśli polskiej XX wieku, red. G. Królikiewicz, O. Płaszczewska, I. Puchalska, M. Siwiec, Kraków 2009.
• Łotman J., Struktura tekstu artystycznego, przeł. A. Tanalska, Warszawa 1984.
• Markiewicz H., Wymiary dzieła literackiego, Kraków–Wrocław 1984.
• Mathew G., Byzantine Aesthetics, London 1963.
• Meyendorff J., Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, przeł. J. Prokopiuk, Kraków 2007.
• New Approaches to Medieval Communication, oprac. M. Mostert, Turnhout 1999.
• Myśliciel, kronikarze i artyści o sztuce: od starożytności do 1500 r., wyb. i oprac. J. Białostocki, Warszawa 1978.
• Picchio R., Studia z filologii słowiańskiej i polskiej, Kraków 1999.
• Podskalsky G., Chrześcijaństwo i literatura teologiczna na Rusi Kijowskiej (988–1237), przeł. J. Zychowicz, Kraków 2000.
• Powieść minionych lat, przeł. F. Sielicki, Wrocław 1999.
• Praz M., Mnemosyne: rzecz o powinowactwie literatury i sztuk plastycznych, przeł. W. Jekiel, Gdański 2006.
• Pseudo-Dionizy Areopagita, Pisma teologiczne, przeł. M. Dzielska, Kraków 2005.
• Quenot M., Zmartwychwstanie i ikona, przeł. H. Paprocki, Białystok 2001.
• Reading Images and Texts. Medieval Images and Textsas Forms of Communication. Papers from the Third Utrecht Symposium on MedievalLiteracy, Utrecht, 7-9 December 2000), oprac. M. Hageman, M. Mostert, Turnhout 2005.
• Рождественская M., К литературной истории текста «Слова о Лазаревом воскресении», Трудыoтдела древнерусской литературы1970, t. 25, s. 47–59.
• Српска Византија, oprac. Б. Јовановић, Београд 1993.
• Српска књижевностy књижевној критици. Стара књижевност, oprac. Ђ. Трифуновић, Београд 1972.
• Tatarkiewicz W., Historia estetyki. Estetyka średniowieczna, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962.
• Turowski Cyryl, Homilie paschalne, przeł. W. Hryniewicz, Opole 1993.
• Uspienski L., Symbolika Cerkwi, przeł. W. Misijuk, Białystok 2000.
• Ut pictura poesis, red. M. Skwara, S. Wysłouch, Gdańsk 2006.
• Zlatohlávek M., Rätsch Ch., Müller-Ebeling C., Sąd Ostateczny: freski, miniatury, obrazy, przeł. A. Kleszcz, Kraków 2002.
• Żywow M.W., „Mistagogia” Maksyma Wyznawcy i rozwój bizantyńskiej teorii obrazu, przeł. R. Mazurkiewicz, w: Ikona: symbol i wyobrażenie, red. E. Bogusz, Warszawa 1984, s. 83–105.

Identifiers

DOI

10.14746/pss.2012.2.6