Aktywizacja społeczna wspólnot terytorialnych w Polsce z perspektywy ćwierćwiecza samorządu terytorialnego

• Authors: Piotr Matczak , Agnieszka Jeran , Krzysztof Mączka , Marek Nowak , Paweł Śliwa

Title variants

EN

Social activation of local communities in Poland from the perspective of 25 years of self-government

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Odrodzenie samorządu terytorialnego w 1990 r. stanowiło zasadniczą zmianę ustrojową. Niedawno minęło 25 lat od tego wydarzenia, ale obraz rozwoju samorządności w Polsce trudno jednoznacznie ocenić. Celem niniejszego artykułu jest zarysowanie odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu oczekiwania związane z rewitalizacją społeczności lokalnych poprzez odrodzenie samorządu terytorialnego zostały spełnione, a więc w jakim stopniu realizację znalazła idea pomocniczości. Kwestia ta jest analizowana na przykładzie kilku obszarów życia społecznego: a) aktywności tzw. trzeciego sektora i współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu terytorialnego (pomocniczość pozioma); b) stosowania procedur i technik partycypacji (włączania obywateli do procesu podejmowaniu decyzji publicznych); c) działania jednostek pomocniczych (rad osiedli i sołectw ‒ pomocniczość pionowa); d) aktywności obywatelskiej w postaci ruchów i inicjatyw społecznych (zwłaszcza tzw. ruchów miejskich); e) regionalizmu. Jeśli uznać, że celem reformy samorządowej było praktyczne zrealizowanie idei pomocniczości, to cel ten został osiągnięty. Jednak niewątpliwy sukces polskiej samorządności, który zmienił Polskę na lepsze, nie przełożył się na sukces polskiej samorządności rozumianej jako sfera harmonijnej współpracy wybieralnych władz lokalnych odpowiedzialnych wobec aktywnych społeczności. Struktury samorządu zdominowały życie lokalne, w wielu przypadkach urzędy stanowią największego pracodawcę, co ma negatywne oddziaływanie zarówno w sferze ekonomicznej, jak i społecznej. W tym sensie więc można mówić o częściowej porażce samorządności, która jest dzieckiem sukcesu reformy samorządowej.

EN

The revival of local government in 1990 constituted a fundamental change in the Polish political regime. However, on the twenty-fifth anniversary of this event the picture of local government in Poland is still unclear. The article offers answers to questions about how the expectations related to the revitalisation of local communities through the revival of local government have been met and about the scope of the idea of subsidiarity implementation. The following areas of social life are analysed: (i) the activity of what are known as third sector organisations and their cooperation with local government (horizontal subsidiarity); (ii) the use of procedures and techniques of participation by local government; (iii) the functioning of local government auxiliary units (district councils and village councils – vertical subsidiarity); (iv) activities of urban social movementsand initiatives; (v) regionalism. Considering the practical implementation of the idea of subsidiarity as the main purpose of the local government reform, the objective has been achieved. However, the unquestionable success of the Polish self-government which have changed Poland for the better does not entail the revival of Polish local communities. The harmonious  cooperation of elected local authorities accountable to an active community is still missing. Local government structures have dominated local life, being in many places the largest employer, with all negative consequences of this in terms of both economic and social life. In this sense, it can be argued that a partial failure of self-government is a side effect of the success of the self-government reform.

Keywords

PL

samorząd terytorialny; partycypacja; budżet obywatelski; ruchy miejskie; rady osiedli; jednostki pomocnicze; trzeci sektor; organizacje pozarządowe; regionalizm

EN

local government; participation; participatory budgeting; urban movements; district councils; auxiliary units; third sector; non-governmental organisations; regionalism; local government; participation; participatory budgeting; urban movements; district councils; auxiliary units; third sector; non-governmental organisations; regionalism

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Year: 2015
• Volume: 77
• Issue: 3
• Pages: 335-349

Dates

published

2015-01-01

Contributors

author

Piotr Matczak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

author

Agnieszka Jeran

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

author

Krzysztof Mączka

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

author

Marek Nowak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

author

Paweł Śliwa

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Arnstein, S.R. (1969), A ladder of citizen participation, Journal of the American Institute of Planners, 35(4): 216-223.
• Baiocchi, G., Ganuza, E. (2012), The power of ambiguity: how participatory budgeting travels the globe, Journal of Public Deliberation 8(2): 1-12.
• Banat, M. (2014), Konsultacje społeczne w samorządzie terytorialnym, Samorząd Terytorialny (1/2): 13-25.
• Bartkowski, J. (2003), Tradycja i polityka, Warszawa.
• Blühdorn, I. (2009), In Search of Legitimacy: Policy Making in Europe and the Challenge of Complexity, Verlag Barbara Budrich
• Borkowski, T., Bukowski, A. (red.) (1993), Komitety Obywatelskie: powstanie, rozwój, upadek?, Kraków.
• Bruce, I. (2004), The Porto Alegre Alternative: Direct Democracy in Action, London.
• Buczkowski, P. (1992), Społeczna recepcja reformy samorządowej, Samorząd Terytorialny 2(11): 4-8.
• Buczkowski, P. (red.) (1994), Odrodzenie samorządu terytorialnego, Poznań.
• Buczkowski, P., Sowiński, R. (red.) (1994), Samorząd terytorialny drogą do demokracji, Poznań.
• Ciżewska, E. (2014), Polskie społeczeństwo obywatelskie. Jakie jest dziś i co je czeka w przyszłości (sonda redakcyjna), Trzeci Sektor 32: 63-78 .
• Dias, N. (ed.) (2014), Hope for Democracy: 25 Years of Participatory Budgeting Worldwide, Nelson Dias (org)
• Erbel J., Sadura, P. (red.) (2012), Partycypacja. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Frieske, K.W. (2014), Polowanie na jednorożca: demokratyczna administracja publiczna?, Samorząd Terytorialny (1-2): 5-12.
• Gąciarz, B. (2004), Instytucjonalizacja samorządności, Warszawa.
• Ganowicz, G. (2014), Uwagi po lekturze artykułu Bilans Społecznej Wyobraźni. Komentarz Socjologiczny do Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego, Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny 76(3): 319-323.
• Gliński, P. (2006), Style działań organizacji pozarządowych w Polsce: grupy interesu czy pożytku publicznego?, Warszawa.
• Górniak, K. (2010), Uwarunkowania współpracy międzysektorowej – co wynika z badań, Trzeci Sektor, nr specjalny: 24-32.
• Gorzelak, G., Jałowiecki, B. (1993), Czy Polska będzie państwem regionalnym?, Warszawa.
• Grobelny, R. (2014), Dla kogo Poznański Budżet Obywatelski?, Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny 76(3): 315-319.
• Grosse, T.G. (2014), Jak w Polsce realizujemy politykę regionalną?, Analiza Instytutu Sobieskiego 72, Warszawa.
• GUS (2013), Kapitał społeczny na poziomie mezo – współpraca organizacji trzeciego sektora, Warszawa.
• GUS (2014), Wstępne wyniki badania społecznej i ekonomicznej kondycji organizacji trzeciego sektora w 2012 r., Warszawa.
• Izdebski, H. (1993), Współczesne modele administracji publicznej, Warszawa.
• Izdebski, H. (2011), Jednostki pomocnicze gminy-pomiędzy organami gminy a obywatelami jako podmiotem władzy lokalnej, Samorząd Terytorialny 11(12): 95-110.
• Jałowiecki, B. (1989), Rozwój lokalny, Warszawa.
• Kazepov, Y. (2008), The subsidiarisation of social policies: actors, processes and implication, European Societies 10(2): 247-273 .
• Krajewska, A. (2010/2011), Formy współpracy międzysektorowej po nowelizacji Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – perspektywy dla organizacji pozarządowych, Trzeci Sektor, nr specjalny: 65-73.
• Kębłowski, W., Van Criekingen, M., (2014), Participatory budgeting Polish-style. What kind of policy practice has travelled to Sopot, Poland?, [w:] Dias, N. (red.), Hope for Democracy: 25 Years of Participatory Budgeting Worldwide, Nelson Dias (org): 369-377.
• Lackowska, M. (2014), Czy mieszkańcy wielkich miast potrzebują jednostek pomocniczych?, Samorząd Terytorialny 24(1/2): 72-87.
• Łęga, A. (2014), Polskie społeczeństwo obywatelskie. Jakie jest dziś i co je czeka w przyszłości (sonda redakcyjna), Trzeci Sektor 32: 63-78.
• Leś, E. (2001), Zarys historii dobroczynności i filantropii w Polsce, Warszawa.
• Leś, E. (2014), Polskie społeczeństwo obywatelskie. Jakie jest dziś i co je czeka w przyszłości (sonda redakcyjna), Trzeci Sektor 32: 63-78.
• Łojko, E. (1985), Działacze samorządu mieszkańców-dysfunkcjonalny element osiedlowej samorządności, Przegląd Socjologiczny 35: 129-144.
• Matczak, P. (2008), Rady osiedli: w poszukiwaniu sensu lokalnego działania, Poznań.
• Matczak, P., Mączka, K., Milewicz, M. (2015), E-partycypacja: zastosowania sondażu internetowego jako narzędzia partycypacyjnego, Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny 77(1): 239-256.
• Nosal, P. (2014), Organizacje pozarządowe w relacjach z jednostkami samorządu terytorialnego na przykładzie województwa wielkopolskiego, Trzeci Sektor 32: 112-123.
• Newig, J., Fritsch, O. (2009) More input – better output: does citizen involvement improve environmental governance?, [w:] Blühdorn, I., In Search of Legitimacy: Policy Making in Europe and the Challenge of Complexity, Verlag Barbara Budrich: 205-224.
• Olech, A. (red.) (2012), Dyktat czy uczestnictwo. Diagnoza partycypacji publicznej w Polsce, Warszawa.
• Olko, D., Sadura, P. (2014), Interwencja socjologiczna jako odpowiedź na kryzys miasta. Studium przypadku konsultacji w sprawie modernizacji ul. Kawęczyńskiej w Warszawie, Studia Regionalne i Lokalne 3(57): 87-104.
• Piekara, A. (2005), Administracja, samorząd terytorialny, aktywność społeczna i rozwój, Warszawa.
• Piekara, A., Niewiadomski, Z. (red.) (1996), Samorząd terytorialny i rozwój lokalny, Warszawa.
• Regulski, J. (2005), Samorządna Polska, Warszawa.
• Rymsza, M. (2014), Jaka Polska samorządna? Jakie społeczeństwo obywatelskie?, Trzeci Sektor 32: 2-16.
• Sakson, A., Węgierkiewicz, P. (red.) (2010), Samorząd pomocniczy jako czynnik pobudzający społeczeństwo obywatelskie na wsi, Poznań.
• Schmidt, J. (red.) (2013), Regiony etnografii, Poznań.
• Shah, A. (ed.) (2007), Participatory Budgeting, Washington.
• Smelser, N.J. (1965), Theory of Collective Behavior, New York.
• Swianiewicz, P. (2014), Jednostki pomocnicze w dużych miastach: błędne rondo marginalizacji czy ślepa uliczka, Samorząd Terytorialny 24(1/2): 55-71.
• Swianiewicz, P., Herbst, J., Lackowska, M., Mielczarek, M. (2008), Szafarze darów europejskich: kapitał społeczny a realizacja polityki regionalnej w polskich województwach, Warszawa.
• Swianiewicz, P., Krukowska, J., Lackowska, M., Mielczarek, A. (2010), Niestrategiczne zarządzanie rozwojem, Warszawa.
• Swianiewicz, P., Krukowska, J., Lackowska, M., Kurniewicz, A. (2013), Błędne rondo marginalizacji? Jednostki pomocnicze samorządu w zarządzaniu dużymi miastami, Warszawa.
• Sztompka, P. (2002), Socjologia: analiza społeczeństwa, Kraków.
• Touraine, A. (1981), The Voice and the Eye: An Analysis of Social Movements, Cambridge.
• Wiench, J. (1990), Samorządność a postawy społeczne, Warszawa.
• Strony internetowe:
• http://ec.europa.eu/citizenship/pdf/national_report_pl_en.pdf [dostęp: 12.02.2015].
• http://www.funduszesoleckie.pl/13,675,solectwa_i_fundusz_solecki_w_gminach_miejskich.html [dostęp: 12.02.2015].
• http://www.instytutobywatelski.pl/22225/lupa-instytutu/ruchy-miejskie-spojrzenie-z-dystansu [15-01-2015].
• https://www.mir.gov.pl/aktualnosci/polityka_rozwoju/Documents/Zalozenia_KPM_20_lipca_po_uwagach_MMN.pdf [dostęp: 20.05.2015].
• http://www.katowice.eu/Konsultacje/Strony/Konsultacje-spo%C5%82eczne-dotycz%C4%85ce-budowy-kompleksu-sportowego-przy-ul--Asnyka-w-Katowicach.aspx [dostęp: 25.01.2015].
• http://www.krytykapolityczna.pl/en/artykuly/miasto/20131021/erbel-po-iii-kongresie-ruchow-miejskich [dostęp: 12.02.2015].

Identifiers

DOI

10.14746/rpeis.2015.77.3.23