Regionalne zróżnicowanie poziomu antropopresji na środowiskowe uwarunkowania rozwoju w Polsce

• Authors: Karolina Józefowicz , Kinga Smolińska

Title variants

EN

Regional differentiation of the level of anthropopressure on environmental determinants of development in Poland

Abstracts

EN

Environmental resources are part of national wealth, they are determinants of local and regional development located on the level of elements influencing the quality of life of the inhabitants as well as the vitality of the region. In response to global challenges related to environmental resources, separate environmental policies are created, implemented and linked to other development policies. The aim of this article is to identify the diversity of environmental resource management in Polish voivodeships. The time scope of the research covers 2004 and 2019, and the spatial scope is 16 provinces. Four areas of environmental governance were identified in the research procedure: (1) water resources and waste management, (2) land use and biodiversity, (3) energy, and (4) air and climate protection, within which their differentiation was measured. The proposed TOPSIS method allowed for a linear ordering of the provinces in each domain. The general assumption is that there has been progress in the level of environmental resource management within each domain. The proposed research method in combination with the ordering within typological classes revealed in many cases a stable level of management in the indicated areas, which did not undergo any significant changes in the years studied. The implementation of the research objective made it possible to see a diversified approach to the management of environmental resources in the voivodships, which may be considered a favourable phenomenon. This may indicate a diversified approach to environmental issues and balancing the scale of management.

PL

Zasoby środowiskowe stanowią część bogactwa narodowego, są uwarunkowaniem rozwoju lokalnego i regionalnego, umiejscawianym na płaszczyźnie elementów wpływających na jakości życia mieszkańców oraz ożywienie regionu. W odpowiedzi na globalne wyzwania związane z zasobami środowiskowymi tworzone są odrębne polityki środowiskowe, wdrażane i powiązane z innymi politykami rozwojowymi. Celem artykułu jest identyfikacja zróżnicowania gospodarowania zasobami środowiskowymi w polskich województwach. Zakres czasowy badań obejmuje 2004 i 2019 r., a zakres przestrzenny 16 województw. W postępowaniu badawczym wyodrębniono cztery dziedziny ładu środowiskowego: (1) zasoby wody i gospodarka odpadami, (2) użytkowanie gruntów i bioróżnorodność, (3) energia oraz (4) ochrona powietrza i klimatu, w ramach których dokonano pomiaru ich zróżnicowania. Zaproponowana metoda TOPSIS umożliwiła liniowe uporządkowanie województw w każdej dziedzinie. W ogólnym założeniu można przyjąć, że nastąpił progres w poziomie gospodarowania zasobami środowiskowymi w obrębie każdej z dziedzin. Zaproponowana metoda badawcza w połączeniu z uporządkowaniem w ramach klas typologicznych ujawniła w wielu przypadkach stabilny poziom gospodarowania we wskazanych obszarach, który nie uległ wyraźnym zmianom w badanych latach. Realizacja założonego celu badawczego pozwoliła dostrzec zróżnicowane podejście w gospodarowaniu zasobami środowiskowymi w województwach, co można uznać za zjawisko korzystne. Świadczyć to może o zdywersyfikowanym podejściu do kwestii środowiskowych i równoważenia skali gospodarowania.

Keywords

EN

environmental order; sustainable socio-economic development; voivodships

PL

ład środowiskowy; trwały rozwój społeczno-ekonomiczny; województwa

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna
• Year: 2022
• Issue: 58
• Pages: 93-109

Dates

published

2022

Contributors

author

Karolina Józefowicz

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Ekonomiczny, Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej w Agrobiznesie

• https://orcid.org/0000000306138572

author

Kinga Smolińska

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Ekonomiczny, Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej w Agrobiznesie

• https://orcid.org/0000000205706729

References

• Akadiri A., Bekun F., Sarkodie S. 2019. Contemporaneous interaction between energy consumption, economic growth and environmental sustainability in South Africa: What drives what? Science of The Total Environment, 686: 468-475.
• Baker S., Eckerberg K. 2009. In Pursuit of Sustainable Development New governance practices at the sub-national level in Europe. Routledge, London.
• Bal-Domańska B., Wilk J. 2011. Gospodarcze aspekty zrównoważonego rozwoju województw – wielowymiarowa analiza porównawcza. Przegląd Statystyczny, 3(4): 300-322.
• Balas A., Molenda A. 2016. Koncepcja doboru wskaźników zrównoważonego rozwoju Polski oraz narzędzie ich udostępniania i prezentacji. Optimum, Studia Ekonomiczne, 80(2): 97-114.
• Bank Danych Lokalnych, GUS – https://stat.gov.pl/ (dostęp: 10.12.2021).
• Bartkowiak-Bakun N. 2017. Uwarunkowania peryferyjności obszarów wiejskich w kontekście zrównoważonego rozwoju. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 466: 32-38.
• Baum R. 2019. Antropocen jako wyzwanie dla rozwoju społeczno-gospodarczego. Intercathedra, 4(41): 313-320.
• Bąk I., Szczecińska B. 2014. Przestrzenne zróżnicowanie województw Polski pod względem jakości środowiska naturalnego. Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis, Oeconomica, 74: 5-14.
• Bluszcz K., Jackson-Inderberg T., Zerka P. 2015. Obywatele zasobni w zasoby. Biała Księga zarządzania zasobami naturalnymi w Polsce. DEMOS EUROPA, Warszawa.
• Borys, T. 2011. Zrównoważony rozwój – jak rozpoznać ład zintegrowany. Problemy Ekorowzoju, 6(2): 75-81.
• Bosselmann K. 2008. The Principle of Sustainability: Transforming Law and Governance (1st ed.). Routledge – https://doi.org/10.4324/9781315553962
• Cieślak I., Pawlewicz K., Pawlewicz A. 2019. Sustainable development in Polish Regions: a shift-share analysis. Polish Journal of Environmental Studies, 28(2): 565-575.
• Drabarczyk K. 2017. Zrównoważony rozwój województw – analiza porównawcza. Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej, 25(2): 23-34.
• Erechemla A. 2006. Wieloletnie programy środowiskowe jako akty tworzące wspólnotową politykę i praco ochrony środowiska. III Konferencja Naukowo-Techniczna „Błękitny San”, s. 263-273.
• European Commission. 2018. A Clean Planet for all. A European strategic long-term vision for a prosperous, modern, competitive and climate neutral economy. Bruksela.
• Ginsbert-Gebert A. 1984. Rozwój społeczno-gospodarczy a ochrona środowiska. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 4: 188-205.
• Górka K. 2014. Zasoby naturalne jako czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego. Gospodarka w Praktyce i Teorii, 3(36): 35-52.
• Herodowicz T. 2014. Wpływ polityki spójności na realizację celów środowiskowych strategii Europa 2020 na przykładzie Poznania. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 27: 81-99.
• Herodowicz T. 2016. Interwencja środowiskowa polityki spójności. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 33: 95-116.
• Jakubowski E. 2018. Zasoby kopalin województwa lubuskiego jako przyszłość dla rozwoju regionu. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, 129: 155-168.
• Józefowicz K., Sadowski A., Hadyński J. 2020. Rozwój obszarów wiejskich w gminach o zróżnicowanym potencjalne społeczno-gospodarczym w województwie wielkopolskim. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań.
• Kluza K., Zioło M., Bąk I., Spoz A. 2021. Achieving environmental policy objectives through the implementation of sustainable development goals. The case for European Union countries. Energies, 14: 2129.
• Kolda G., Łapuszyńska P. 2014. Analiza zagrożeń środowiska podkarpacia. Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury, 31(61): 101-117.
• Kozłowski S. 1993. Konferencja „Środowisko i rozwój” w Brazylii w roku 1992. Kosmos, 42(1): 15-22.
• Krajewski P. 2018. Biogospodarka – rozwój gospodarczy i ochrona zasobów w kontekście ochrony człowieka. Studia Prawnoustrojowe, 39: 31-46.
• Klóska R. 2017. Rozwój zrównoważony regionów w Polsce w ujęciu statystycznym. Progress in Economic Sciences, (4): 159-175.
• Kryk B. 2015. Środowiskowe uwarunkowania jakości życia w województwie zachodniopomorskim na tle Polski. Ekonomia i Środowisko, 3(54): 170-181.
• Lira J. 2019. Metody taksonomii relatywnej w badaniach społeczno-ekonomicznych. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Poznaniu, Poznań.
• Łojewski S. 2008. Ekonomia zasobów a zrównoważony rozwój. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 8(23): 115-134.
• Łuszczyk M. 2010. Spowolnienie wykorzystania zasobów naturalnych. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 16: 423-434.
• Marszałek-Kotzur I. 2019. Zrównoważony rozwój a Józefa Tischnera idea gospodarowania. Etyka Biznesu i Zrównoważony Rozwój. Interdyscyplinarne Studia Teoretyczno-Empiryczne, 2: 27-37.
• Matuszczak A. 2009. Koncepcja zrównoważonego rozwoju w obszarze ekonomicznym, środowiskowym i społecznym. Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, 2: 125-141.
• Mazur-Wierzbicka E. 2011. Skutki i wyzwania integracji Polski z Unią Europejską w dziedzinie ochrony środowiska. Problemy Zarządzania, 1(31): 274-294.
• Ministerstwo Środowiska i Klimatu. 2019. Polityka Ekologiczna Państwa 2030. Warszawa.
• Miškinis V., Galinis A., Konstantinavičiūtė I., Lekavičius V., Neniškis E. 2021. The role of renewable energy sources in dynamics of energy-related GHG emissions in the Baltic States. Sustainability, 13(18): 10215.
• OECD. 2008. Sustainable Development: Linking Economy, Society, Environment.
• Pakulska J. 2000. Środowisko jako czynnik warunkujący trwały i zrównoważony rozwój gospodarczy. Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH, 66: 45-56.
• Pakulska J. 2002. Środowisko przyrodnicze w rozwoju gospodarczym. Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego, 72: 295-308.
• Piotrowska P. 2008. Ochrona środowiska kontra rozwój gospodarczy. Teorie środowiskowe i ich wykorzystanie w polityce gospodarczej. Studia Lokalne i Regionalne, 9(31): 96-110.
• Pretty J. 1999. O zrównoważonym rozwoju gospodarki lokalnej org. Sustainable Development for Local Economies. Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa.
• Rosicki R. 2010. Międzynarodowe i europejskie koncepcje zrównoważonego rozwoju. Przegląd Naukowo-Metodyczny, 4: 44-56.
• Roszkowska E., Filipowicz-Chomko M. 2016. Ocena realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju województw Polski w zakresie poziomu rozwoju społecznego w roku 2005 oraz 2013. Optimum, Studia Ekonomiczne, 3(81): 94-118.
• Roszkowska E., Karwowska R. 2014. Wielowymiarowa analiza poziomu zrównoważonego rozwoju województw Polski w 2010 roku. Economics and Management, 1: 9-37.
• Sarkis J., Zhu Q. 2017. Environmental sustainability and production: taking the road less travelled. International Journal of Production Research, 56(1-2): 743-759.
• Skowroński A. 2006. Zrównoważony rozwój perspektywą dalszego postępu cywilizacyjnego. Problemy Ekorozwoju: Studia Filozoficzno-Sozologiczne, 1(2): 47-57.
• St. Flour P., Bokhoree C. 2021. Sustainability assessment methodologies: implications and challenges for SIDS. Ecologies, 2: 285-304.
• Suchożebrski J. 2018. Zasoby wodne Polski. Discussion Paper, 9: 92-96.
• Sulich A. 2018. Znaczenie koncepcji ekonomii zrównoważonego rozwoju. Rynek-Społeczeństwo- Kultura, 4(30): 24-27.
• Sulich A., Grudziński A., Kulhánek L. 2020. Zielony wzrost gospodarczy – analiza porównawcza Czech i Polski. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 64(5): 192-207.
• Szostak M. Ewolucja międzynarodowego ładu ekonomicznego i meandry negocjacji Północ -Południe. International Journal of Management and Economics, 14: 43-67.
• Sztumski W. 2006. Idea zrównoważonego rozwoju a możliwości jej urzeczywistniania. Problemy Ekorozwoju, 1(2): 73-76.
• Śpiewak-Szyjka M., Skotarczak T. 2015. Potencjał turystyczny województwa zachodniopomorskiego a kreowanie jego wizerunku. Europa Regionum, 24: 151-160.
• Telega I. 2011. Rozwój zrównoważony regionów Polski – próba oceny. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 225: 77-92.
• Wysocki F. 2010. Metody taksonomiczne w rozpoznawaniu typów ekonomicznych rolnictwa i obszarów wiejskich. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań.
• Wysocki F., Lira J. 2007. Statystyka opisowa. Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań.

Identifiers

DOI

10.14746/rrpr.2022.58.07

Biblioteka Nauki

2106158