Alkohol w społeczeństwie polskim i polska polityka publiczna wobec alkoholu na przestrzeni dziejów. Pomiędzy piwnym wolnym rynkiem a spirytusowym monopolem

• Authors: Katarzyna Agnieszka Obłąkowska , Artur Bartoszewicz

Title variants

EN

Alcohol in Polish Society and Polish Public Policy Towards Alcohol Throughout History. Between Beer Free Market and Spirit Monopoly

Abstracts

EN

The article deals with changes in the patterns of consumption of alcoholic beverages by Poles (beer, wine, spirits) over the course of history and the ways the Polish state conducts the alcohol policy. The analysis showed that several stages in this history could be distinguished, which were named as follows: 1) Beer and wine dominated until the 15th century; 2) The appearance of vodka in the 16th century and an increase in its consumption; 3) Potato vodka has been degrading the nation since the 19th century; 4) The state monopoly in the 20th century increases consumption; 5) New alcohol policy from 1982 – towards the sobriety of the nation; 6) Counterproductive activities in the 21st century; 7) The present – Poles drink harmfully, and the public policy of the Republic of Poland towards alcohol brings negative results. The article presents these stages and formulates recommendations for the alcohol policy of the Republic of Poland because of its diagnosed ineffectiveness from 2001 to 2019. As an important area for current socio-economic policy in alcohol, it was indicated, among other things, the e-commerce of alcoholic beverages.

PL

Artykuł podejmuje problematykę przemian wzorów spożywania przez Polaków napojów alkoholowych (piwo, wino, napoje spirytusowe) na przestrzeni dziejów oraz wzorów prowadzonej przez państwo polskie polityki alkoholowej. Przeprowadzona przez autorów analiza wykazała, że można wyodrębnić etapy w tych dziejach, które zostały nazwane w następujący sposób: 1) Piwo i wino dominują do XV w.; 2) Pojawienie się wódki w XVI w. i wzrost jej konsumpcji; 3) Wódka z ziemniaków degraduje naród od XIX w.; 4) Monopol państwowy w XX w. zwiększa spożycie; 5) Nowa polityka alkoholowa od 1982 r. – ku trzeźwości narodu; 6) Działania kontr produktywne w XXI w.; 7) Współczesność – Polacy piją szkodliwie, a polityka publiczna RP wobec alkoholu przynosi negatywne wyniki. W artykule przedstawiono te etapy, a także sformułowano rekomendacje dla polityki alkoholowej Rzeczypospolitej Polskiej wobec zdiagnozowanej jej nieskuteczności od 2001 do 2019 roku. Jako istotny obszar dla współczesnej polityki społeczno-gospodarczej w obszarze alkoholu wskazano m.in. e-commerce napojów alkoholowych.

Keywords

EN

alcohol policy; socio-economic policy; alcohol; beer; vodka; wine

PL

polityka alkoholowa; polityka społeczno-gospodarcza; alkohol; piwo; wódka; wino

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Środkowoeuropejskie Studia Polityczne
• Year: 2022
• Issue: 4
• Pages: 5-25

Dates

published

2022

Contributors

author

Katarzyna Agnieszka Obłąkowska

• Instytut Finansów

• https://orcid.org/0000000323110061

author

Artur Bartoszewicz

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

• https://orcid.org/0000000238729441

References

• Baran J., Błażejowska A., Gradzewicz M., Hagemejer J., Hałka A., Huszczonek E., Juszczak A., Macias P., Mućk J., Stelmasiak D., Szafranek K., Szafrański G. (2020), E-commerce rósł w Polsce od dawna. Jak mu pomogła pandemia?, 14.08.2020, https://trans.info/pl/e-commerce-rosl-w-polsce-od-dawna-wplyw-pandemii-pokazuja-2-wykresy-195679, 28.03.2021.
• Bartoszewicz A. (2015), Minimum pricing of alcohol versus social and economic costs in Poland, w ramach projektu badawczego: Addiction and Lifestyles in Contemporary Europe: Reframing Addictions Project (ALICE RAP), Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
• Bartoszewicz A. (2019), Ekspertyza dotycząca minimalnej ceny alkoholu w porównaniu do kosztów społecznych i ekonomicznych w Polsce wraz z uzasadnieniem proponowanych zaleceń literaturą przedmiotowego zagadnienia i/lub wynikami badań, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
• Bartoszewicz A., Obłąkowska K. (2021), Czynniki wpływające na popyt na alkohol w kontekście kosztów społecznych i ekonomicznych w Polsce. Zmiany wysokości danin publicznych i model ceny minimalnej a spożycie alkoholu i wypływy do budżetu, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
• Bartoszewicz A., Obłąkowska K. (2021), Rynek i spożycie napojów alkoholowych w Polsce: podstawowe dane dla polityki społeczno-gospodarczej, „Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Zielonej Górze”, 15, s. 61–83.
• Centers for Disease Control and Prevention (2020), Advise abut Risky Alcohol Use, 19.06.2020, https://www.cdc.gov/ncbddd/fasd/features/reduce-risky-alcohol-use.html, 11.04.2021.
• Centers for Disease Control and Prevention (2021), Odpowiedź na pytanie autorów raportu dotyczące liczby gramów czystego alkoholu w tzw. standardowym drinku w normie CDC, 22.04.2021.
• Gawryszczak A. (2012), Żydzi jako wiejscy dzierżawcy karczm w XIX wieku, „Zeszyty Wiejskie”, t. 17.
• Grata P. (2002), Przemysł gorzelniczy w II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Grube J. W., Wallack L. (1994), Television beer advertising and drinking knowledge, beliefs, and intentions among schoolchildren, „American Journal of Public Health”, 84(2). https://doi.org/10.2105/AJPH.84.2.254
• Klimkiewicz A., Obłąkowska K., Bartoszewicz A. (2021), Polska zalana piwem. Analiza ewolucji modelu spożycia alkoholu w Polsce – przyczyny i skutki, Instytut Jagielloński, Warszawa.
• Lewicki M. (2018), E-handel w Polsce – stan i perspektywy rozwoju, „Handel Wewnętrzny”, 4(375), s. 176–189.
• Majkowska M. (2008), Wyższe stawki wprowadzi rozporządzenie, 5.12.2008, https://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/99039,wyzsze-stawki-wprowadzi-rozporzadzenie.html, 16.04.2021.
• money.pl (2003), MF może obniżyć akcyzę na alkohol, 7.05.2003, https://www.money.pl/podatki/wiadomosci/artykul/mf;moze;obnizyc;akcyze;na;alkohol,27,0,37915.html, 15.04.2021.
• Moskalewicz J. (2017), Raport z pierwszego europejskiego badania ankietowego nad alkoholem zrealizowanego w 19 krajach Europy (RARHA SEAS – Reducing Alkcohol Related Harm Standardised European Alcohol Survey), https://www.parpa.pl/images/file/RARHA_press%20release_pol.pdf, 3.09.2021.
• Naczelny Sąd Administracyjny (2011), Wyrok NSA z 14 kwietnia 2011 r. sygn. akt II GSK 431/10.
• National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism (2021), Alcohol Policy, https://www.niaaa.nih.gov/alcohols-effects-health/alcohol-policy, 4.09.2021.
• Obłąkowska K. (2017), Zawodności rynku jako źródło zapotrzebowania na politykę publiczną, w: Polityka publiczna – doświadczenia i wyzwania, red. J. Luszniewicz, K. Obłąkowska (Obłąkowska-Kubiak), Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
• Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (2021), Statystyki, https://www.parpa.pl/index.php/badania-i-informacje-statystyczne/statystyki, 6.04.2021.
• Pink M. (2015), Polska jako kraj winiarski? Od tradycji do rodzących się możliwości, „Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych”, nr 2, s. 39–41, DOI: http://dx.doi.org/10.15576/PDGR/2015.2.37.
• PwC (2021), Analiza rynku ecommerce w Polsce 2021–2026, https://www.slideshare.net/PwCPolska/analiza-rynku-ecommerce-w-polsce-20212026-242474281, 20.03.2021.
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 1 sierpnia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podatku akcyzowego, Dz. U. 2002, Nr 125, poz. 1065.
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 marca 2022 r. w sprawie podatku akcyzowego, Dz. U. 2022, Nr 27, poz. 269.
• Samsonowicz H. (1984), Cechy rzemieślnicze w średniowiecznej Polsce: mity i rzeczywistość, „Przegląd Historyczny” 75/3, s. 561, 565.
• Simpson S. (2010), History and Mythology of Polish Vodka: 1270–2007, „Food and History”, vol. 8, nr 1, s. 123–126. https://doi.org/10.1484/J.FOOD.1.100976
• Szpital Uniwersytecki nr 2 w Bydgoszczy (2021), Czy picie alkoholu ma wpływ na organizm?, https://www.biziel.umk.pl/assets/files/CZY_PICIE_ALKOHOLU_MA_WPLYW_NA_ORGANIZM.pdf, 17.04.2021.
• Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, Dz. U. 1982, Nr 35, poz. 230.
• Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, tekst ujednolicony, opracowano na podstawie: Dz. U. 2021, poz. 119, 2469; 2022, poz. 24, 218.
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawy o radiofonii i telewizji oraz ustawy o opłacie skarbowej, Dz. U. 2001, Nr 60, poz. 610.
• Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym, Dz. U. 2009, Nr 3, poz. 11 z późn. zm., wersja ujednolicona opracowana na podstawie: Dz. U. 2022, poz. 143, 1488, 1967.
• World Health Organization (2018), Global status report on alcohol and health 2018.
• World Health Organisation (2021), Alcohol, https://www.who.int/substance_abuse/facts/alcohol/en/, 6.04.2021.
• World Health Organisation (2022a), Alcohol, recorded per capita (15+) consumption (in litres of pure alcohol), https://www.who.int/data/gho/data/indicators/indicator-details/GHO/alcohol-recorded-per-capita-(15-)-consumption-(in-litres-of-pure-alcohol), 10.04.2022.
• World Health Organisation (2022b), Alcohol, heavy episodic drinking (15+) past 30 days (%), age-standardized with 95%CI, https://www.who.int/data/gho/data/indicators/indicator-details/GHO/alcohol-heavy-episodic-drinking-(15-)-past-30-days-(-)-age-standardized-with-95-ci, 6.04.2022.
• World Health Organisation (2022c), Alcohol, total per capita (15+) consumption (in litres of pure alcohol) (SDG Indicator 3.5.2), https://www.who.int/data/gho/data/indicators/indicator-details/GHO/total-(recorded-unrecorded)-alcohol-per-capita-(15-)-consumption, 6.04.2022.
• World Health Organisation (2022d), Alcohol, harmful use (15+), 12 month prevalence (%) with 95% CI, https://www.who.int/data/gho/data/indicators/indicator-details/GHO/alcohol-harmful-use-(15-)-12-month-prevalence-(-)-with-95-ci, 6.04.2022.

Identifiers

DOI

10.14746/ssp.2022.4.1

Biblioteka Nauki

31339479