De arte moriendi Jana Gersona – średniowieczny przeżytek czy dar dla współczesnych? Próba analizy w świetle dokumentu Aktualne problemy eschatologii Międzynarodowej Komisji Teologicznej (1992)

• Authors: Bogdan Kulik

Title variants

EN

J. Gerson’s De arte moriendi – a Medieval Anachronism or a Gift for Contemporary People? An Attempt of Analysis in the Light of Document Some current questions in Eschatology Released by International Theological Commission (1992)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Śmierć jest elementem ludzkiego życia, którego nie da się usunąć. Jak kiedyś, tak i obecnie, zmusza ludzi do stawiania wielu pytań o jej przyczynę, następstwa, naturę, a także o to, jak można się do niej przygotować. Odpowiedzią na ostatnie pytanie były w historii ludzkości dzieła o sztuce umierania, które powstawały przede wszystkim w średniowieczu. Ponieważ ludzie umierają i dzisiaj, zauważa się potrzebę opracowania „nowej sztuki umierania” odpowiadającej mentalności współczesnego człowieka. Pierwszym krokiem jest przeanalizowanie, czy i w jakiej mierze mogą w tym pomóc teksty średniowieczne. Celem niniejszego artykułu jest analiza jednego z takich utworów, autorstwa J. Gersona, pt. De arte moriendi w świetle współczesnej eschatologii.W pierwszym rozdziale zostają omówione rzeczy ostateczne człowieka opisane przez Gersona, czyli: śmierć, raj, czyściec, piekło. W drugim rozdziale przedstawia się, w jaki sposób naucza o nich Międzynarodowa Komisja Teologiczna w dokumencie pt. Aktualne problemy eschatologii (1992 r.). Rozdział trzeci jest próbą porównania eschatologii obu tekstów.

EN

Death is a part of human life – a part which cannot be deleted. Both earlier and nowadays it pushes people to ask about its reason, consequences, nature and how to get ready for it. The response for the ultimate question were books about the art of dying, which first of all were written in the Middle Ages. People are dying also today, so there is a need to work out a “new art of dying”, which is compatible with the mentality of a contemporary human being. The first step is to analyse if and how medieval texts can help or explain it. An analysis in the light of contemporary eschatology of one of such texts: De artre moriendi written by J. Gerson is the point of the following article. The first chapter is about the final things in human life such as death, paradise, purgatory and hell, which are described by Gerson. In the second chapter there is presented the teaching of the International Theological Commission concerning those issues enclosed in the document Some current questions in Eschatology (1992). The third chapter is an attempt to compare the eschatology of both texts.  The study allows to draw a conclusion that the medieval treatise of Gerson is not an anachronism, but might be a precious inspiration for contemporary theologians. Eschatology included in that treatise is faithful to contemporary eschatology, so it is possible, after doing some revisions and additions, to build ars moriendi for contemporary human based on it.

Keywords

PL

ars moriendi; śmierć; raj; czyściec; piekło; współczesność

EN

ars moriendi; death; paradise; purgatory; hell; the present time; ars moriendi; death; paradise; purgatory; hell; the present time

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Teologia i Moralność
• Year: 2017
• Volume: 12
• Issue: 1(21)
• Pages: 185-203

Dates

published

2017-12-17

Contributors

author

Bogdan Kulik

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Teologiczny

References

• Ars moriendi ars vivendi ars educandi, red. Z. Rudnicki, Poznań 2012.
• Bartoszewski K., Zbiciak J., Ars moriendi, w: Encyklopedia katolicka, red. F. Gryglewicz i in., Lublin 1973, t. 1, kol. 950-951.
• Bartoszewski L., Zanim nadejdzie śmierć... czyli ars bene moriendi, Gdańsk 2015.
• Baumgartner K. i in., Ars moriendi, w: Leksikon für Theologie und Kirche, red. W. Kasper i in., Freiburg–Basel–Rom–Wien 19933, t. 1, kol. 1035-1038.
• Bellarmin R., De arte bene moriendi, tekst angielski zob: https://archive.org/details/theartofdyingwel00belluoft [dostęp: 03.04.2017].
• Berthier J., Metoda asystowania umierającym (1891), tłum. W. Biedrzycki, Górka Klasztorna 2015.
• Biedrzycki W., Przy łożu śmierci. „Metoda towarzyszenia umierającym” ks. Jana B. Berthiera, w: Śmierć i wiara w życie pośmiertne w świetle nauk przyrodniczych i humanistycznych, red. M. Machinek, Biblioteka Wydziału Teologii 17, Olsztyn 2003, s. 257-267.
• Capranica D., Speculum artis bene moriendi, w: M. Włodarski, Trzy traktaty o sztuce umierania, Kraków 2015, s. 121-212.
• Gerson J., De arte moriendi, przekład i opracowanie M. Włodarski, w: M. Włodarski, Trzy traktaty o sztuce umierania, Kraków 2015, s. 43-62.
• Hausberger K., Johannes Chalier Gerson, w: Leksikon für Theologie und Kirche, red. W. Kasper i. in., Freiburg–Basel–Rom–Wien 19963, t. 5, kol. 909-910.
• Liguori A., Przygotowanie do śmierci, tłum. J. Serafin, Kraków 2016.
• Machinek M., Czy umieranie jest sztuką? O chrześcijańskiej „ars moriendi”, w: Śmierć i wiara w życie pośmiertne w świetle nauk przyrodniczych i humanistycznych, red. M. Machinek, Biblioteka Wydziału Teologii 17, Olsztyn 2003, s. 241-255.
• Machinek M., Śmierć w dyspozycji człowieka. Wybrane problemy etyczne u kresu ludzkiego życia, Bibliotek Wydziału Teologii 22, Olsztyn 20042.
• Machinek M., Towarzyszyć w ostatniej drodze. „Metoda asystowania umierającym” ks. Jana Berthiera a współczesna troska o umierających, w: Cor unum et anima una, red. A.J. Sobczyk, Pelplin 2009, s. 79-94.
• Manser J., „Wer mich zum Freunde hat, dem kann’s nicht fehlen”. Versuch einer spirituellen Theologie zur Ars moriendi heute, w: Erwägungen zur Kunst des Sterbens, red. H. Wagner, T. Kruse, Quaestiones Disputatae 118, Freiburg–Basel–Wien 1989, s. 69-98.
• Mateusz z Krakowa, Ars moriendi ex variis scripturarum sententiis collecta, w: M. Włodarski, Trzy traktaty o sztuce umierania, Kraków 2015, s. 63-120.
• Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Aktualne problemy eschatologii (1992), http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/cti_documents/rc_cti_1990_problemi-attuali-escatologia_pl.html [dostęp: 03.04.2017].
• Misiurek J., „Ars moriendi” – sztuka umierania, w: Cierpienie i śmierć, red. A. Nowak, Homo Meditans 13, Lublin 1992, s. 231-244.
• Müller G.L., Dogmatyka katolicka, tłum. W. Szymona, Kraków 2015.
• Nitrola A., Trattato di escatologia. II. Pensare la venuta del Signore, Cinisello Balsamo (Milano) 2010.
• Pieńkowska-Wyżyńska B., Sztuka dobrego umierania, Kraków 2015.
• Pisula R., Odpusty w Misterium Kościoła. Źródła, natura, praktyka, Poznań 2001.
• Ratzinger J., Introduzione, w: Congregazione per la Dottrina della Fede, Temi attuali di escatologia, Vaticano 2000, s. 9-17.
• Rolfes H., Ars moriendi. Eine Sterbekunst aus der Sorge um das ewige Heil, w: Ars moriendi. Erwägungen zur Kunst des Sterbens, red. H. Wagner, T. Kruse, Quaestiones Disputatae 118, Freiburg–Basel–Wien, 1989, s. 15-44.

Identifiers

DOI

10.14746/tim.2017.21.1.11