Bezpieczeństwo ekologiczne w poszerzonej domenie bezpieczeństwa

• Authors: Marek Leszczyński

Title variants

EN

Ecological security in an extended security domain

Abstracts

EN

Ecological security is an integral area of research and practical activities within national and international security. The system change that occurred after the breakdown of the bipolar system has caused increasing interest in non-military areas of security. It has converged on an increasing ecological awareness, which is connected with the growing ecological crisis. This crisis has a multifaceted character and considers both the natural environment as well as the economic, social and political dimensions. Ecological threats come not only from the sphere of nature but also increasingly result from human actions. Especially worrying are the results of irresponsible human activities and some nations which are motivated in a careless way by the willingness to achieve short-term benefits and resort to ecological violence. The results of this are painfully felt both by nature and by mankind itself, especially by the local communities that are more directly exposed to the harmful effects of these actions. Within international and national initiatives, one can observe more and more activities that result in legal acts classified as so-called soft laws and cause changes both in an institutional scope and in the level of public awareness. The aim of the article is to point out the increasing importance of ecological security in the security discourse and to take into account the interdisciplinary approach. The assumption has been made about the dominant role of the state in the security architecture on the basis of the analysis of literature sources. The article has paid attention to the necessity for active ecological politics of the state and the necessity of changing the approach to the process of management by referring to the socioeconomic approach of ecological economics. The change that gives hope for reversing the self-destruction of mankind requires a reorientation of thinking about the management process. It should have a character of activities focused around the integrated security concept (the superior needs and values are persistence, survival and human development in harmony with the surroundings by maintaining the primality of anthropocentrism).

PL

Bezpieczeństwo ekologiczne stanowi integralny obszar badań i działań praktycznych w ramach bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego. Zmiana systemowa, jaka nastąpiła po rozpadzie układu dwubiegunowego, spowodowała zwiększenie zainteresowania pozamilitarnymi obszarami bezpieczeństwa. Zbiegło się to ze zwiększeniem świadomości ekologicznej, związanej z narastaniem kryzysu ekologicznego. Kryzys ten ma charakter wieloaspektowy, dotyczy zarówno wymiaru środowiska naturalnego, ale także ma wymiar ekonomiczny, społeczny i polityczny. Zagrożenia ekologiczne pochodzą zarówno ze sfery przyrody, ale też w coraz większym zakresie wynikają z działań człowieka. Zwłaszcza niepokojące są skutki nieodpowiedzialnej działalności ludzi i niektórych państw, które w sposób niefrasobliwy motywowane chęcią krótkookresowych korzyści uciekają się do przemocy ekologicznej. Jej skutki są boleśnie odczuwane zarówno przez przyrodę, jak też samego człowieka, zwłaszcza wspólnoty lokalne narażone na niekorzystne skutki działań. W ramach inicjatyw międzynarodowych i narodowych obserwuje się coraz więcej aktywności owocujących aktami prawa zaliczanymi do tzw. prawa miękkiego, które wywołują zmiany w wymiarze instytucjonalnym, ale także świadomościowym. Celem opracowania jest wskazanie na rosnące znaczenie bezpieczeństwa ekologicznego w dyskursie bezpieczeństwa, przy uwzględnieniu podejścia interdyscyplinarnego. Przyjęto założenie o dominującej roli państwa w architekturze bezpieczeństwa w oparciu o analizę źródeł literatury przedmiotu. W artykule zwrócono uwagę na konieczność aktywnej polityki ekologicznej państwa oraz konieczność zmiany podejścia do procesu gospodarowania odwołując się do socjoekonomicznego ujęcia ekonomii ekologicznej. Zmiana, która daje nadzieję, na odwrócenie swoistej samodestrukcji człowieka wymaga ponownego przeorientowania myślenia o procesie gospodarowania. Powinien on mieć charakter działań zogniskowanych wokół koncepcji bezpieczeństwa zintegrowanego (nadrzędną potrzebą i wartością jest trwanie, przetrwanie i rozwój człowieka w harmonii z otoczeniem, zachowując jednak prymarność humanocentryzmu).

Keywords

PL

bezpieczeństwo ekologiczne; bezpieczeństwo narodowe; kryzys ekologiczny

EN

ecological security; national security; ecological crisis

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy
• Year: 2023
• Issue: 74
• Pages: 21-32

Dates

published

2023

Contributors

author

Marek Leszczyński

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

• https://orcid.org/0000000249511974

References

• Barnett, J. (2010). Environmental Security. W: A. Collins (red.), Contemporary Security Studies (s. 236–239). Oxford: Oxford University Press.
• Bartkowiak, R. (2013). Ekonomia rozwoju. Warszawa: PWE.
• Brauch, H.G. (2008). Conceptualising the Environmental Dimension of Human Security in the UN. International Social Science Journal, 59, 19–48. DOI: 10.1111/j.1468-2451.2008.00631.x.
• Ciechanowicz-McLean, J. (red.). (2011). Leksykon ochrony środowiska. Warszawa: Wyd. C.H. Beck.
• Czajka, S., Becla, A. (2007). Ekologiczne podstawy procesów gospodarowania. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu.
• Czaputowicz, J. (2012). Bezpieczeństwo międzynarodowe. Współczesne koncepcje. Warszawa: PWN.
• Dobrzańska, B., Dobrzański, G., Kiełczewski, D. (2009). Ochrona środowiska przyrodniczego. Warszawa: PWN.
• Haliżak, E. (1997). Ekonomiczny wymiar bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego. W: D.B. Bobrow, E. Haliżak, R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku (s. 125–148). Warszawa: Scholar.
• https://bip.mos.gov.pl/strategie-plany-programy/polityka-ekologiczna-panstwa/polityka-ekologiczna-panstwa-2030-strategia-rozwoju (2023.06.08).
• Izdebski, H. (2017). Doktryny polityczno-prawne. Fundamenty współczesnych państw. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Księżopolski, K.M. (2016). Bezpieczeństwo ekonomiczne – przedmiot badań i praktyka. W: M. Gębska, M. Kubiak (red.), Współczesne bezpieczeństwo ekonomiczne. Wymiar międzynarodowy (s. 9–25). Warszawa: Akademia Sztuki Wojennej.
• Leguto-Kobus, P., Jastrzębowska, E. (2011). Bezpieczeństwo a ochrona środowiska przyrodniczego. W: K. Żukrowska (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe. Przegląd aktualnego stanu (s. 427–451). Warszawa: Wyd. IUSatTAX.
• Piekarska, A. (red.). (2018). Pomyśleć ekonomię od nowa. Przewodnik po głównych nurtach ekonomii heterodoksyjnej. Poznań: Heterodox.
• Soroka, P. (2009). Strategia bezpieczeństwa zewnętrznego Polski. Proces formułowania. Warszawa: Aspra.
• Spash, C.L., Asara, V. (2018). Ekonomia ekologiczna, między naturą a społeczeństwem W: A. Piekarska (red.) Pomyśleć ekonomię od nowa. Przewodnik po głównych nurtach ekonomii heterodoksyjnej (s. 195–210). Poznań; Heterodox.
• Wilkin, J. (2015). Ekonomia wolności i ekonomia zniewolenia. Kiedy ekonomia sprzyja poszerzaniu ludzkiej wolności, a kiedy ją ogranicza? W: E. Mączyńska (red.), Modele ustroju społeczno-gospodarczego. Kontrowersje i dylematy (s. 19–30). Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.

Identifiers

DOI

10.15584/nsawg.2023.2.2

Biblioteka Nauki

36402817