Daniela Dennetta naturalistyczno-ideologiczne spojrzenie na religię – kilka uwag związanych z metodologią i znaczeniem pojęć

• Authors: Andrzej Duk

Title variants

EN

Daniel Dennett’s naturalistic-ideological vision of religion – a few comments related to methodology and the meaning of concepts

Abstracts

EN

Modern times abound with various theories about religion. This trend can also be found in the thoughts of the American philosopher and cognitive scientist Daniel Dennett. Based on his own version of evolutionism, he tries to introduce the reader to the theory that religion is a natural and vanishing phenomenon. Unfortunately, the foundations of his theory are not free from serious flaws. Moreover, he does not understand the content behind the classic terms like “God” and “religion”, which means that in his philosophy there is a strong tendency to “deify” and “absolutize” concepts such as “evolution” and “nature”. It can therefore be concluded that although he rejects the traditional understanding of religion, religious tendencies are still present in his divagations, and he is, above all, a man of a certain “faith and trust”.

PL

Czasy współczesne obfitują w różne teorie dotyczące religii. Dotyczy to także myśli amerykańskiego filozofa i kognitywisty Daniela Dennetta. Bazując na własnej wersji ewolucjonizmu, próbuje on przedstawić czytelnikowi teorię mówiącą, że religia jest zjawiskiem naturalnym i zanikającym. Niestety podstawy jego teorii nie są wolne od poważnych błędów. Nie rozumie on ponadto treści kryjących się pod klasycznymi terminami „Bóg” i „religia”, co sprawia, że w jego filozofii pojawia się silna tendencja do „ubóstwiania” i „absolutyzowania” tego, co określa mianem ewolucji czy natury. Można zatem uznać, że mimo iż odrzuca on tradycyjne rozumienie religii, to tendencje religijne są obecne w jego dywagacjach, a on sam jest jak najbardziej człowiekiem „pewnej wiary i zaufania”.

Keywords

EN

Dennett; naturalism; evolution; Absolute; religion

PL

Dennett; naturalizm; ewolucja; Absolut; religia

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Analecta Cracoviensia
• Year: 2023
• Volume: 55
• Pages: 49-66

Dates

published

2023

Contributors

author

Andrzej Duk

• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

• https://orcid.org/0000000200612299

References

• Baker L. R., Saving Belief. A Critique of Physicalism, Princeton 1987.
• Bauman Z., Etyka ponowoczesna, przeł. J. Bauman, J. Tokarska-Bakir, Warszawa 2012.
• Bauman Z., Kultura w płynnej nowoczesności, Warszawa 2011.
• Być chrześcijaninem dziś. Teologia dla szkół średnich, red. M. Rusecki, Lublin 1992.
• Dawson Ch., Religia i kultura, przeł. J. W. Zielińska, Warszawa 1959.
• Delacampagne Ch., Histoire de la philosophie au XXe siècle, Paris 1995.
• Dennett D., Brainstorms: philosophical essays on mind and psychology, Cambridge–London 1988.
• Dennett D., Content and Consciousness, London–New York 1999.
• Dennett D., Darwin’s dangerous idea: evolution and the meanings of life, New York 1995.
• Dennett D., Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia do myślenia, przeł. Ł. Kurek, Kraków 2020.
• Dennett D., Od bakterii do Bacha. O ewolucji umysłów, przeł. K. Bielecka, M. Miłkowski, Kraków 2017.
• Dennett D., Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, przełożyła i wstępem opatrzyła B. Stanosz, Warszawa 2017.
• Dennett D., Plantinga A., Nauka i religia. Czy można je pogodzić?, przeł. M. Furman, Ł. Kwiatek, Kraków 2014.
• Dennett D., Real Patterns, „The Journal of Philosophy” 88 (Jan., 1991) no. 1, p. 27–51.
• Dennett D., Świadomość, przeł. E. Stokłosa, red. naukowa i posłowie M. Miłkowski, rysunki P. Weiner, Kraków 2018.
• Dennett D., The intentional stance, Cambridge–London 1989.
• Encyklopedia socjologii, red. nauk. H. Domański, kom. red. Z. Bokszański, t. 2, Warszawa 1999.
• Engel P., Introduction a la philosphie de l’esprit, Paris 1994.
• Flew A., Bóg istnieje. Dlaczego najsłynniejszy ateista zmienił swój światopogląd, przeł. R. Pucek, Warszawa 2010.
• Horgan T., Kim on the Mind–Body Problem, „The British Journal for the Philosophy of Science” 4 (1996), s. 578–608.
• Kristeva J., Ta niewiarygodna potrzeba wiary, przeł. A. Turczyn, Kraków 2010.
• Kurek Ł., Daniel Dennett. Jak pogodzić naukowy i potoczny obraz świata, https://nauka.uj.edu.pl/aktualnosci/-/journal_content/56_INSTANCE_Sz8leL0jYQen/74541952/137930326
• Lewandowski J., Nauka kontra religia, czyli polemika Daniela Dennetta z Alvinem Plantingą, https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TI/TIA/jl_plantinga_v_dennett.html
• Loba M., Wierzyć według Edyty Stein, „Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. Edyty Stein” 2014 nr 11, s. 123–131.
• Mackenzie B. D., Behaviourism and the limits of scientific method, London 1977.
• McLean G. F., Myth and Philosophy, Washington 1971.
• Nowak A., Przeciwko „filozofii” pogardy i nienawiści, https://wpolityce.pl/spoleczenstwo/363571-przeciwko-filozofii-pogardy-i-nienawisci (22.10.2017).
• Pacewicz A., Cynizm epoki hellenistycznej – Teles, „Studia Antyczne i Mediewistyczne” 11 [46] (2013), s. 23–29.
• Philosophy and Cognitive Science, eds. Ch. Hookway, D. Peterson, Cambridge 1993.
• Plantinga A., Tooley M., Knowledge of God, Malden 2008.
• Plantinga A., Where the conflict really lies: science, religion, and naturalism, Oxford 2011.
• Ryle G., The concept of mind, introduction by D. Dennett, Chicago 2002.
• Stenger V. J., The new atheism: taking a stand for science and reason, New York 2009.
• Sterelny K., The Representational Theory of Mind, Oxford 1990.
• Sztajer S., Idea „homo religiosus” a współczesne przemiany religijności, „Przegląd Religioznawczy” 2010 nr 2 (236), s. 17–26.
• Trzecia kultura, red. J. Brockman, przeł. P. Amsterdamski, Warszawa 1996.
• Wójcik B., Metodologiczne niespójności w teorii świadomości Daniela Dennetta, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” (1997) nr 21, s. 79–106.
• Wójcik B., Świadomość ponowoczesna i jej krytyka. Funkcjonalizm homunkularny w interpretacji świadomości Daniela C. Dennetta, Kraków 1997.
• Zdybicka Z., Bóg, http://www.ptta.pl/pef/pdf/b/bog.pdf
• Zdybicka Z., Religia, http://www.ptta.pl/pef/pdf/r/religia.pdf.
• Życiński J., Język i metoda, Kraków 1983.

Identifiers

DOI

10.15633/acr.5502

Biblioteka Nauki

30149249