Srebrny relikwiarz św. Sebastiana z 1499 r.

• Authors: Magdalena Adamska , Dariusz Nowacki
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W r. 1496 Johannes Herman objął funkcję kustosza wrocławskiej kapituły katedralnej W protokole posiedzenia wrocławskiej kapituły katedralnej z dnia 16 września 1502 zapisano, iż Hermann podarował do katedry pięknie zdobiony relikwiarz ręki św. Sebastiana ze złoconego srebra, z intencją zbawienia swej duszy oraz uczczenia relikwii świętego, od czasów biskupa Hieronima (ok. 1051-1062) przechowywanych w tutejszej katedrze. Jednocześnie poprosił kapitułę, aby ustanowiła święto św. Sebastiana (20 stycznia) jako dupliciter (z trzema lekcjami); zbierana podówczas ofiara miałaby zostać przeznaczona na stypendium dla scholarów. Kanonicy przyjęli dar z wdzięcznością i aby zadośćuczynić prośbie Hermanna, obiecali współpracę z biskupem (Johannem Rothem), do którego należało prawo ustanowienia rytu. Jeszcze na posiedzenia kapituły po powrocie z Włoch, 22 grudnia 1503 r. Hermann monitował w sprawie podniesienia rangi święta. Potwierdził swą wolę zaopatrzenia scholarów szkoły katedralnej, by ulżyć ich ciężkiemu położeniu finansowemu. Kanonicy powtórnie wyrazili zadowolenie z wniosku; godzili się, aby biskup przychylił się do prośby. Na jednym z kolejnych posiedzeń, 5 stycznia 1504 r. Hermann znów poprosił o ustanowienie święta duplex, argumentując, iż dał już srebrne ramię do kościoła katedralnego i zamierza dodać jedną grzywnę rocznego czynszu dla wikariuszy i scholarów. Po deliberacjach kanonicy wystąpili z wnioskiem, by Hermann dał trzy grzywny rocznego czynszu na rzecz tych purpuratów, którzy wezmą udział w oficjum, jak również aby nie zabierał relikwiarza, który już poświęcony został Bogu. Wówczas Hermann oficjalnie oświadczył, iż relikwiarz zamierza sprzedać, by zadośćuczynić żądaniom kapituły. Obie strony pozostały przy swoich racjach. Powodem braku kolejnych zapisów w tej sprawie stała się rychła śmierć Hermanna, która nastąpiła 29 marca 1504 we Wrocławiu. Wspomniany relikwiarz pozostał w skarbcu katedralnym.  Maksymilian II (1527-1576), podówczas król Czech i Węgier, przybył na Śląsk, aby wziąć udział w zjeździe książęcym, mającym miejsce we Wrocławiu od 9 do 21 grudnia 1563 r. Monarcha, skądinąd religijnie indyferentny, z myślą o towarzyszącej mu żonie Marii (1528-1603), poprosił kapitułę katedralną o pokaz relikwii znajdujących się w jej pieczy. Po długich rozważaniach kanonicy zdecydowali o okazaniu relikwii palca św. Jadwigi oraz ramienia św. Sebastiana, przechowywanego w relikwiarzu fundacji Johannesa Hermanna. Z listu biskupa wrocławskiego Caspara von Logau z 9 lutego 1564 r. do dziekanów kapituły dowiadujemy się o woli Maksymiliana pozyskania wrocławskich relikwii.  W źródłach nie udało się znaleźć wzmianek o zakończeniu pertraktacji; do transakcji jednak doszło, bowiem wrocławski relikwiarz św. Sebastiana, jako dar cesarzowej Marii, trafił do Hiszpanii. Wysmukły relikwiarz ma kształt prawego przedramienia, z dłonią ujętą w geście błogosławieństwa. Wspiera się na niskim, sześciobocznym cokole z gładką krawędzią, ażurowym fryzem z rzędem rombów z wpisanymi maswerkowymi rozetami. Dla badań nad złotnictwem śląskim szczególne znaczenie ma poszukiwanie dzieł niedostatecznie zinterpretowanych w kontekście już znanego materiału zabytkowego. Chodzi m.in. o frapujące, dotąd słabo rozpoznane exempla gotyckich klejnotów z tego terenu: XIV-wiecznego zespołu blaszek ze skarbu opolskiego i pierścieni wiązanych ze skarbem ze Środy Śląskiej, czy XVI-wiecznego (?) klejnotu z figurką tronującej Matki Boskiej, opatrzonego domniemaną cechą złotniczą Legnicy.

EN

Johannes Herman (ca 1435-1504), canon of the Wrocław Cathedral Chapter has been known so far from references included in the records of the Chapter’s meetings. An entry of September 16, 1502 reads that Herman presented the Cathedral with a beautifully embellished reliquary of St. Sebastian’s hand, made of gilded silver, with the intention of redeeming his soul and celebrating the Saint’s relics. Simultaneously, he was asking the Chapter to establish St. Sebastian’s feast (January 20) as dupliciter (with three readings), and proposed that the offering on that day be used to cover students’ scholarship expenses. Canons accepted the gift and promised to co-operate with bishop Johann Roth, whose duty was to establish the rite. At the Chapter’s meetings of December 22, 1503 and January 5, 1504, Herman followed up the cause. He confirmed his wish to support the students of the Cathedral School and finally stated that he would sell the reliquary to meet additional financial demands made by the Chapter. Both sides remained devided on the issue. The reason why there are no more records on the matter was Herman’s forthcoming death. The above-mentioned reliquary was kept in the Cathedral treasury; the fact mentioned in the records on the occasion of Maximilian II’ visit, then the Czech and Hungarian king, to Wrocław in December 1563. The monarch asked the Chapter to show the relics to his wife, Mary. Canons decided to show St. Jadwiga’s hand and St. Sebastian’s arm relics. In a letter of February 9, 1564 written by Wrocław bishop Caspar von Logau to the Chapter deans we read about Maximilian’s wish to purchase the relics. Other relics or a financial compensation were considered to pay for the transaction. There are no records on actual negotiations, the transaction, however, was completed as the reliquary of St. Sebastian was given by queen (later empress) Mary to Spain. Among ostensories presented by the empress as gifts and preserved at Monasterio de las Descalzas Reales in Madrid is a splendid hand reliquary in the late Gothic style which turns out to be identical with the one mentioned in the records of the Wrocław Chapter. The inscription bears the name Herman and date 1499. Cruz Valdovinos had already pointed at its two closest analogies preserved in the Cathedral treasury in Wrocław - St. Sebastian’s and St. John the Baptist’s hand reliquaries. The paper describes interdependencies of the three works of art and calls for further research, especially on tlie relation of the Silesian Gothic goldsmith’s work others primarily central European.

Keywords

PL

relikwiarz; św. Sebastian; Johannes Hermann; kanonik wrocławski

EN

reliquary; St. Sebastian; Johannes Hermann; canon of the Wrocław Cathedral Chapter

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Folia Historica Cracoviensia
• Year: 2004
• Volume: 10

Dates

published

2004

online

2016-01-26

Contributors

author

Magdalena Adamska

author

Dariusz Nowacki

Identifiers

DOI

10.15633/fhc.1230