Rozumowanie moralne – norma czy wyjątek?

• Authors: Sebastian Gałecki

Abstracts

EN

One of the fundamental ethical questions is concerning the nature and method of the human acquisition of the moral knowledge – especially the knowledge about personal and actual obligations hic et nunc. Since ancient times this area of human activity has been called “practical” or “moral reasoning.” At the end of twentieth century there have strated an interesting disputet whether this moral reasoning is necessary and regular (it is a sine qua non condition of every human act) or it is something rare and exceptional, carried out only in extremely difficult and untypical moral situations. In my paper, I’m trying to resolve this dispute by referring to the commonly accepted distinction between reasoning resulting in a “having a reason to act” (implicit reasoning, first-person point of view) and reasoning leading to “give a reason to act” (explicative reasoning, a third-person point of view).

PL

Czymś fundamentalnym dla etyki jest pytanie o to, w jaki sposób człowiek zdobywa swoją wiedzę o świecie moralnym, w tym przede wszystkim wiedzę na temat tego, co należy w danej sytuacji uczynić. Od czasów starożytnych ten obszar działalności człowieka nazywa się rozumowaniem praktycznym lub moralnym. Pod koniec ubiegłego wieku w świecie anglosaskim toczył się ciekawy spór o to, czy owo rozumowanie moralne ma charakter konieczny (stanowi warunek sine qua non każdego czynu), czy też stanowi coś wyjątkowego, dokonywanego przez podmiot tylko w wyjątkowo zawiłych sytuacjach moralnych. W swoim artykule staram się rozstrzygnąć ten spór, odwołując się do powszechnie przyjmowanego odróżnienia rozumowania prowadzącego do zdobycia racji do działania (rozumowanie implikatywne, pierwszoosobowy punkt widzenia) od rozumowania prowadzącego do wyrażenia tychże racji (rozumowanie eksplikatywne, trzecioosobowy punkt widzenia).

Keywords

EN

A. MacIntyre; J. Finnis; J. H. Newman; practical reasoning; ethics; meta-ethics; reasons to action

PL

A. MacIntyre; J. Finnis; rozumowanie praktyczne; etyka; metaetyka; racje działania; J. H. Newman

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Logos i Ethos
• Year: 2020
• Volume: 53
• Issue: 1
• Pages: 163-178

Dates

published

2020

Contributors

author

Sebastian Gałecki

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

References

• Chmielewski A., MacIntyre a współczesna filozofia polityczna, w: A. MacIntyre, Czyja sprawiedliwość? Jaka racjonalność?, tłum. zbior., Warszawa 2007, s. 9–46.
• Finnis J., A Grand Tour of Legal Theory, w: J. Finnis, Philosophy of Law. Collected Essays: Volume IV, New York 2011, s. 91–156.
• Finnis J., Commensuration and Public Reason, w: J. Finnis, Reason in Action. Collected Essays: Volume I, New York 2011, s. 233–255.
• Finnis J., Fundamentals of Ethics, Washington 1983.
• Finnis J., Human Rights and Their Enforcement, w: J. Finnis, Human Rights and Common Good. Collected Essays: Volume III, New York 2011, s. 19–46.
• Finnis J., Introduction, w: J. Finnis, Reason in Action. Collected Essays: Volume I, New York 2011, s. 1–15.
• Finnis J., On Hart’s Ways: Law as Reason and as Fact, w: J. Finnis, Philosophy of Law. Collected Essays: Volume IV, New York 2011, s. 230–256.
• Finnis J., Practical Reason’s Foundations, w: J. Finnis, Reason in Action. Collected Essays: Volume I, New York 2011, s. 19–40.
• Finnis J., Practical Reasoning in Law: Some Clarifications, w: J. Finnis, Philosophy of Law. Collected Essays: Volume IV, New York 2011, s. 353–374.
• Finnis J., Prawo naturalne i uprawnienia naturalne, tłum. K. Lossman, Warszawa 2002.
• Finnis J., Grisez G., Boyle J., Practical Principles, Moral Truth, and Ultimate Ends, „American Journal of Jurisprudence” 32 (1987), s. 99–151.
• Foot Ph., The Problem of Abortion and the Doctrine of the Double Effect, w: Ph. Foot, Virtues and Vices and Other Essays in Moral Philosophy, Oxford 2002, s. 19–32.
• Gałecki S., Spór o sumienie. Źródła i konsekwencje etyki Johna Henry’ego Newmana, Kraków 2012.
• MacIntyre A., Czyja sprawiedliwość? Jaka racjonalność?, tłum. zbior., Warszawa 2007.
• MacIntyre A., Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, tłum. A. Chmielewski, Warszawa 1996.
• MacIntyre A., Edyta Stein. Prolog filozoficzny 1913–1922, tłum. J. Guerrero van der Meijden, Kraków 2019.
• MacIntyre A., Ethics in the Conflicts of Modernity. An Essay on Desire, Practical Reasoning, and Narrative, Cambridge 2016.
• Newman J. H., Intellect, the Instrument of Religious Training, w: J. H. Newman, Sermons Preached on Various Occasions, London 1908, s. 1–14.
• Newman J. H., Natura wiary w relacji do rozumu, w: J. H. Newman, Kazania uniwersyteckie. Piętnaście kazań wygłoszonych przed Uniwersytetem Oksfordzkim między 1826 a 1843 rokiem, tłum. P. Kostyło, Kraków 2000, s. 194–209.
• Newman J. H., Przedmowa do wydania trzeciego, w: J. H. Newman, Kazania uniwersyteckie. Piętnaście kazań wygłoszonych przed Uniwersytetem Oksfordzkim między 1826 a 1843 rokiem, tłum. P. Kostyło, Kraków 2000, s. 19–23.
• Newman J. H., Rozum implikatywny i rozum eksplikatywny, w: J. H. Newman, Kazania uniwersyteckie. Piętnaście kazań wygłoszonych przed Uniwersytetem Oksfordzkim między 1826 a 1843 rokiem, tłum. P. Kostyło, Kraków 2000, s. 234–256.
• Reichenbach H., Trzy zadania epistemologii, tłum. W. Sady, „Studia Filozoficzne” 7–8 (1989) 284–285, s. 205–212.
• Św. Ambroży z Mediolanu, Obowiązki duchownych, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1967.
• Tomasz z Akwinu, Traktat o Bogu, tłum. G. Kurylewicz i inni, Kraków 1999.

Identifiers

DOI

10.15633/lie.3694

Biblioteka Nauki

2195334