Hasło sprawiedliwości społecznej jako wstęp do tyranii

• Authors: Jacek Breczko

Abstracts

EN

The slogan of “social justice” was variously understood in history; it was the basis of changes – in the broad sense of the word – democratic, but it also turned out to be a propaganda “catch” and an introduction to tyranny. Plato was perhaps the first who pointed out that democracy – when the theme of “redistribution of goods” and egalitarianism comes to the forefront – spontaneously turns into tyranny. Aristotle, in his policy concept (politeia), tried to prevent it. I would like to consider (in a nutshell) how these concepts “worked in history” and are currently valid. Finally, I would like to present three models of “social justice”: hierarchical (ancient), based on an equal criterion (modern, liberal) and egalitarian (utopian, leveling), which is an ideology leading to centralized, arbitrary and even tyrannical power.

PL

Hasło sprawiedliwości społecznej różnie w historii było rozumiane; bywało podstawą przemian – w szerokim sensie tego słowa – demokratycznych, ale też okazywało się propagandowym „chwytem” i wstępem do tyranii. Platon był bodaj pierwszy, który w swojej opisowej koncepcji ewolucji ustrojów zwrócił uwagę na to, że demokracja – kiedy wątek „redystrybucji dóbr” w imię egalitaryzmu i zrównania wychodzi na plan pierwszy – niejako spontanicznie zamienia się w tyranię. Próbował temu zapobiec Arystoteles w swojej koncepcji politei. Chciałbym się zastanowić (w ogromnym, rzecz jasna, skrócie), na ile te koncepcje „sprawdzały się w historii” i są obecnie aktualne. Chciałbym też – na zakończenie – zaprezentować trzy modele „sprawiedliwości społecznej”: hierarchiczny (starożytny), oparty na równym kryterium (nowożytny, liberalny) oraz egalitarystyczny (utopijny, zrównujący), będący ideologią prowadzącą do scentralizowanej, arbitralnej, a nawet tyrańskiej władzy.

Keywords

EN

Plato; utopia; revolution; equality; terror

PL

Platon; utopia; rewolucja; równość; terror

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Logos i Ethos
• Year: 2020
• Volume: 53
• Issue: 1
• Pages: 209-230

Dates

published

2020

Contributors

author

Jacek Breczko

• Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000288629721

References

• Bierdiajew N., Źródła i sens komunizmu rosyjskiego, tłum. H. Paprocki, Kęty 2005.
• Buonarroti P., Sprzysiężenie równych, tłum. A. Jeżewski, Warszawa 1952.
• Davies N., Europa, tłum. E. Tabakowska, Kraków 1998.
• Deschamps D. L. M., Prawdziwy system, czyli rozwiązanie zagadki metafizyki i moralności, tłum. B. Baczko, E. Bąkowska, Warszawa 1967.
• Kamiński A. A., Tkaczow a Bakunin, „Nauki Humanistyczne” (Wrocław) 2008 nr 12, s. 31–52.
• Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, cz. 1: Powstanie, Poznań 2000.
• Lenin W., Państwo a rewolucja, w: Dzieła wszystkie, t. 33, tłum. przekład zbiorowy, Warszawa 1957.
• Pipes R., Rewolucja rosyjska, tłum. T. Szafar, Warszawa 2014.
• Platon, Państwo, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1958.
• Tkaczow P. N., List otwarty do Pana Fryderyka Engelsa, autora artykułów „Literatura emigracyjna” w nrach 117 i 118 czasopisma „Volksstaat”, rok 1874, w: Filozofia społeczna narodnictwa rosyjskiego. Wybór pism, t. 2, red. A. Walicki, Warszawa 1965
• Tkaczow P. N., Program czasopisma „Nabat”, w: Filozofia społeczna narodnictwa rosyjskiego. Wybór pism, t. 2, red. A. Walicki, Warszawa 1965, ss. 86–102.
• Weeks A. L., The First Russian Bolshevik: A Political Biography of Peter Tkachev, New York 1968.

Identifiers

DOI

10.15633/lie.3697

Biblioteka Nauki

2195323