Polskie i ukraińskie koncepcje bezpieczeństwa i współpracy w Europie Środkowej i Wschodniej w XXI w.

• Authors: Andrzej Wojtaszak

Title variants

EN

Polish and Ukrainian Concepts of Security and Cooperation in Central and Eastern Europe in the 21st Century

Abstracts

EN

Central and Eastern Europe is a region located in the context of geopolitical reorganization of the world’s wetlands. The first ideas of creating a security system in this part of the continent arose after the First World War. Among them were the Polish concept of “Międzymorze” (Intermarium, aka “ABC Seas”) and the Ukrainian idea of the Baltic-Black Sea Union. The concept of security and cooperation in the region was reintroduced with the Russian Federation’s accession to the achievement of the influence index from the USSR district. There were also problems in Polish-Ukrainian relations, differences in security strategies, the delineation of the strategic partnership and the formation of the Strategic Culture of the Territories. Countries in the region have announced a number of initiatives to improve regional security (TSI, B9, L3, or Trójkąt Karpacki). The members of the mentioned concepts should be among the geopolitical figures, the position of NATO and the EU and contestations on the part of Russia.

PL

Europa Środkowo-Wschodnia to region znajdujący się w obszarze geopolitycznej rywalizacji mocarstw światowych. Pierwsze idee stworzenia systemu bezpieczeństwa w tej części kontynentu powstały po I wojnie światowej. Należały do nich polska koncepcja Międzymorza (ABC) i ukraińska idea Unii Bałtycko-Czarnomorskiej. Do koncepcji bezpieczeństwa i współpracy w regionie powrócono wraz z przystąpieniem przez Federację Rosyjską do osiągnięcia strefy wpływów z okresu ZSRS. Problemem w relacjach polsko-ukraińskich były i są różnice w strategiach bezpieczeństwa, w określeniu strategicznego partnerstwa oraz w kształcie Kultury Strategicznej obu krajów. Państwa regionu zgłaszały wiele inicjatyw poprawiających bezpieczeństwo regionalne (Trójmorze-TSI, Bukareszteńska Dziewiątka-B9, Trójkąt Lubelski-L3 czy Trójkąt Karpacki). Twórcy wspomnianych koncepcji muszą się liczyć z uwarunkowaniami geopolitycznymi, stanowiskiem NATO i UE i kontestacjami ze strony Rosji.

Keywords

PL

Europa Środkowa i Wschodnia; myśl geopolityczna i geostrategiczna; bezpieczeństwo; NATO; UE

EN

Central and Eastern Europe; geopolitical and geostrategic thought; security; NATO; EU

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne
• Year: 2022
• Volume: 74
• Pages: 63-78

Dates

published

2022

Contributors

author

Andrzej Wojtaszak

• Uniwersytet Szczeciński

• https://orcid.org/0000000256159438

References

• A/49/765 – S/1994/1399, Memorandum on Security Assurances in connection with Ukraine’s accession to the Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons, Budapest, 5 December 1994: annex I. file:///E:/A_49_765_S_1994_1399-EN.pdf.
• Bajor, P. (2014). Partnerstwo czy członkostwo? Polityka euroatlantycka Ukrainy po 1991 roku. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Baluk, W. (2018). Formalny i materialny wymiar partnerstwa strategicznego Polski i Ukrainy. Sprawy Międzynarodowe, 71(1), 109–137: DOI. org/10.35757/ SM.2018.71.1.06.
• Bucharest Summit Declaration Issued by the Heads of State and Government participating in the meeting of the North Atlantic Council in Bucharest on 3 April 2008, Bucharest Summit- 2-4 April 2008. Pobrane z: https://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_8443.htm.
• Chodakiewicz, M.J. (2021). Międzymorze. Warszawa: Veritatis Splendor.
• Cohen, S.B. (2015). Geopolitics the Geography of International Relations. Lanham-Boulder-New York- London: Rowman & Littlefield.
• CSIS (2007). Commission on smart power. A smarter, more secure America.
• Cochairs: R. L. Armitage J. S. Nye, Jr., Center for Strategic and International Studies, Washington, D.C.
• Cziomer, E. (2011). Geneza struktura oraz przesłanki wdrażania Partnerstwa Wschodniego Unii Europejskiej w latach 2008–2010. W: J. Sawczuk (red.). Partnerstwo Wschodnie: wielka szansa dla Europy (s. 39–53). Poznań: Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu.
• Czaputowicz, J. (2015). Mapa współczesnego realizmu: realizm klasyczny, neorealizm, realizm neoklasyczny. W: J. Czaputowicz, E. Haliżak (red.). Teoria realizmu w nauce o stosunkach międzynarodowych. Założenia i zastosowania badawcze (s. 25–41). Warszawa: Rambler.
• Doroshko, M., Tsyrfa, I. (2021). Baltic – Black Sea Area as a Geopolitical Reality: Does It Exist? Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, 1, 107–136, DOI.org. 10.14746/ ssp.2021.1.7.
• Drzewicki, A. (2016). Kultura Strategiczna Polski i Ukrainy jako czynnik warunkujący zakres współpracy obu państw w obszarze międzynarodowego bezpieczeństw. W: M. Pietraś, M. Malskyj, B. Surmacz (red.). Stosunki polsko-ukraińskie 1991–2014. Próba bilansu (s. 131–149). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Dziewiałowski-Gintowt, B. (2021). Integracja Ukrainy z Unią Europejską w świetle wybranych projektów Trójmorza, Wschodoznawstwo, 15, 11–29, DOI.org. 10.4467 /20827695WSC.21.001.14708.
• Eberhardt, P. (2009). Twórcy ukraińskiej geopolityki. Przegląd Geograficzny, 81(2), 145–171.
• Franz, M. (2008). Unia hadziacka – idea i marzenia. W: T. Chynczewska-Hennel, P. Kroll, M. Nagielski (red.). 350-lecie Unii Hadziackiej (1658–2008) (s. 155–167). Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Halecki, O. (2000). Historia Europy – jej granice i podziały. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodnie.
• Honczarenko, O. (2019). Nowe międzymorze, Rzeczpospolita, 20 listopada 2019.
• Jurowska, M. (2018). Kulturowe i polityczne aspekty mitu Międzymorza. W: J. Ławski, N. Malutina (red.). Materiały z II Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Odessa i Morze Czarne jako przestrzeń literacka i kulturowa. Idee- konteksty – interpretacje”, która odbyła się w dniach 15–16 września 2016 roku w Odessie. Colloquia Orientalia Bialostocensia: literatura, historia, 33, 429–451.
• Kornat, M., Wołos, M. (2021). Józef Beck. Biografia. Warszawa: Wydawnictwo Literackie.
• Kowal, P., Orzelska-Stączek, A. (2019). Inicjatywa Trójmorza: geneza, cele i funkcjonowanie. Warszawa: INP PAN.
• Kushnir, O. (2021). The Intermarium As a Pivotal Geopolitical Buzzword. „East/West: Journal of Ukrainian Studies, 8(2), 7–27. DOI.org. 10.21226/ewjus448.
• Levy, J. H. (2007). The Intermarium: Wilson, Madison & East Central European Federalism. Boca Raton: Dissertation.com.
• Lewkowicz, Ł. (2020). Trójkąt Lubelski – nowy format współpracy regionalnej w Europie Środkowej. Komentarze Instytutu Nauk o Polityce i Administracji UMCS, 1, 1–4.
• Łaptos, J. (2017). Zakres i formy współpracy polityków środkowoeuropejskich na uchodźctwie podczas II wojny światowej. Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne 25, 67 – 85. DOI.org. 10.4467/2543733XSSB.17.006.7252.
• Malskyy, M., Iżnin, I. (2016). Ukraina w kontekście wybranych systemów bezpieczeństwa europejskiego w okresie konfliktu rosyjsko-ukraińskiego. Wschód Europy 2(2), 109–122, DOI.org. 10.17951/we.2016.2.2.109.
• Matwijenko, M., Doroszko, M. (2021). Konsekwencje ukraińsko-polskiej umowy sojuszniczej 1920 r. W: W. Baluk, J. Makar, M. Doroszko (red.). Dziedzictwo Józefa Piłsudskiego i Symona Petlury. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość partnerstwa Polski i Ukrainy. Praca dedykowana mężom stanu Polski i Ukrainy (s. 45–59). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Mieroszewski, J. (1976). Materiały do refleksji i zadumy. Paryż: Instytut Literacki.
• Nałęcz, D. (2019). The Evolution and Implementation of the Intermarium Strategy in Poland: A Historical Perspective. W: O. Kushnir (red.). The Intermarium as the Polish-Ukrainian Linchpin of Baltic Black Sea Cooperation (s.1–20). Cambridge: Scholars Publishing.
• Ney, J.S. Jr (2007). Soft power. Jak osiągnąć sukces w polityce międzynarodowej? Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Okulewicz, P. (2001). Koncepcja Międzymorza w myśli i praktyce politycznej obozu J. Piłsudskiego w latach 1918–1926. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Paruch, W. (2021). Buława Bohdana Chmielnickiego znajduje się w Warszawie. Ukraina w polityce środkowoeuropejskiej Polski w okresie rządów Zjednoczonej Prawicy. W: W. Baluk, J. Makar, M. Doroszko (red.). Dziedzictwo Józefa Piłsudskiego i Symona Petlury. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość partnerstwa Polski i Ukrainy. Praca dedykowana mężom stanu Polski i Ukrainy (s. 45–59). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Poltorak, V. (2019). Ukraine and the Intermarium: From the Middle Ages to the Collapse of the USSR. W: O. Kushnir (red.). The Intermarium as the Polish-Ukrainian Linchpin of Baltic Black Sea Cooperation (s. 22–43). Cambridge: Scholars Publishing.
• Putin, V. V. (2021 iyulya13), Stat’ya Vladimira Putina «Ob istoricheskom yedinstve russkikh i ukraintsev». Pobrane z: http://kremlin.ru/ev.
• Prezident Rossii, Poslaniye Federal’nomu. Sobraniyu Rossiyskoy Federatsii, 25 aprelya 2005 goda, Maskva, Kreml (s. 1). Rossiyskaya Federatsiya. Prezident (2004–2008; V. V. Putin). Pobrane z: https://www.prlib.ru/item/438195.
• Ruszkowski, J. (2010). Ponadnarodowość w systemie politycznym Unii Europejskiej. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Shevchenko, O. (2020). Idea Sojuszu Bałtycko-Czarnomorskiego oraz reakcja na utworzenie Trójmorza w ukraińskiej myśli politycznej 2015–2019. Sprawy Międzynarodowe, 3(2), 181–201. DOI. org. 10.35757/SM.2020.73.2.07.
• Soroka, G., Stępniewski, T. (2019). The Three Seas Initiative: Geopolitical Determinants and Polish Interests, Yearbook of the Institute of East-Central Europe, 17(3), 15–29, DOI.org. 10.36874/ RIESW.2019.3.2.
• Starzyk, A., Tomaszewska, N. (2017). Conception of Intermarium in Polish Foregin Policy in XXI Century, Torun Internatonal Studies, 1(10), 15–28, DOI.org.10.12775/ TSM.2017.002.
• Stępniewski, T. (2018). Inicjatywa Trójmorza: uwarunkowania geopolityczne i nowy model regionalnej współpracy. Studia Europejskie, 2, 33–42.
• Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2020. Warszawa: BBN.
• Strategia polskiej polityki zagranicznej 2017–2021 (2017). Warszawa: MSZ.
• Stoessinger, S. G. (1969). The Might of Nation. World Politics in Our Times. New York: Random House.
• Surmacz, B. (2016). Scenariusze stosunków polsko-ukraińskich. Próba weryfikacji. W: M. Pietraś, M. Malskyj, B. Surmacz (red.). Stosunki polsko-ukraińskie 1991–2014. Próba bilansu (s. 109–128). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej.
• Sviridenko, D., Orzechowski M. (2021). Biało-ruskij mir. Reaktywacja reintegracyjna w relacjach rosyjsko-białoruskich. Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, 19 (2), 67–80. DOI.org.10.36874/RIESW.2021.2.4.
• Terpiłowski, P. (2017). Polska w doktrynie geopolitycznej Ruchu Azowskiego. Wschodoznawstwo, 11,193–203.
• Ukaz Prezydenta Ukrainy № 287/2015. Pro rishennya Rady natsional’noyi bezpeky i oborony Ukrayiny vid 6 travn priorytety.
• Umland, A. (2016). Intermarium: The Case for Security Pact of the Countries between the Baltic and Black Seas. IndraStra Global, 2(4), 1–2, April 17. Pobrane z: http:// indrastra.com/2016/04/FEATURED-Intermarium-Case-for-SecurityPact-of-the-Countries-między-morzem-bałtyckim-czarnym-002-04-2016-0044.html.
• Vasylevych Yu. V. (2012). Chornomors’ka kontseptsiya Yuriya Lypy u heopolitychniy Dumtsiukrayiny, Naukovi pratsi [Chornomors’koho derzhavnohouniversytetu imeni Petra Mohyly]. Ser.: Politolohiya, 166(178), 8–11.
• Volovych, O. (2016). Balto-Chornomors’kyy Soyuz: perspektyvy realizatsiyi (chastyna 1–2). Pobrane z: 31 travnya, http://bintel.com.ua/uk/art.
• Voytyuk, O. (2019). Koncepcja Międzymorza we współczesnej myśli politycznej Ukrainy. Europa Orientalis. Studia z Dziejów Europy Wschodniej i Państw Bałtyckich, 10, 129–149, DOI.org.10.12775/EO.2019.05.
• Wandycz, P.S. (1956). Czechoslovak- Polish Confederation and the great powers 1940–1943, Bloomington: Indiana University Publications.
• Łopiński, W. (2010). Warto być Polakiem. Idea i myśl Lecha Kaczyńskiego. Warszawa: Kancelaria Prezydenta RP.
• Wspólna deklaracja w sprawie Inicjatywy Trójmorza, 25 sierpnia 2016. Pobrane z: http://www.prezydent.pl/aktualnosci/wizyty-zagraniczne/art,105,wspolna-deklaracja-w-sprawie-inicjatywy-trojmorza.html.
• Zakon Ukrayiny pro zasady vnutrishn’oyi polityky Ukrayiny, (2010) Vidomosti Verkhovnoyi Rady Ukrayiny 40.
• Zbruch, A. (2017). Ideya Balto-Chornomors’koho soyuzu (Mizhmor’ya): istoriya ta perspektyvy, 25 travnya. Pobrane z: https://pravyysektor.info/prosvitnyctvo/oriyentyry/ideya-baltochornomorskogo-soyuzu-mizhmorya-istoriya-ta-perspektyvy.
• Żochowski, P., Matuszak, S., Nieczypor, K. (2020). Nowa strategia bezpieczeństwa narodowego Ukrainy. Warszawa. Pobrane z: http://www.osw.waw.
• Żurawski vel Gajewski, P. (2018). Specyfika relacji polsko-ukraińskich po 2015 r. Sprawy Międzynarodowe, 1, 41–92. DOI: org/10.35757/SM.2018.71.1.04.

Identifiers

DOI

10.15804/athena.2022.74.04

Biblioteka Nauki

2154717