Procesy adiaforyzacji we współczesnej polskiej polityce w świetle teorii Zygmunta Baumana

• Authors: Sławomir Czapnik

Title variants

EN

Processes of adiaphorization in contemporary polish politics in the light of Zygmunt Bauman’s theory

Abstracts

PL

Celem artykułu jest zarysowanie procesów adiaforyzacji (termin ten ukuł polsko-angielski socjolog Zygmunt Bauman, który był subtelnym analitykiem zjawiska władzy) we współczesnej, kapitalistycznej Polsce po upadku systemu realnego socjalizmu. Niniejszy tekst składa się z trzech rozdziałów. Autor rozpoczyna wywód od zarysowania podobieństw i różnic między adiaforyzacją w dwóch fazach nowoczesności: „ciężkiej” („solidnej”) i „płynnej” („elastycznej”); ta pierwsza była charakterystyczna dla społeczeństwa wytwórców (robotników i żołnierzy), druga zaś dla społeczeństwa konsumentów. Następnie autor przechodzi do omówienia nacjonalizmu jako źródła adiaforyzacji, którego doświadczył osobiście sam Bauman jako lewicowiec o żydowskich korzeniach. Ostatnia część skupia się na kwestii zaprowadzania ładu i jego ofiarach ubocznych, w tym „wybrakowanych konsumentach”.

EN

The aim of this article is to outline the processes of adiaphorization (the term which was coined by the Polish-English sociologist Zygmunt Bauman, who was a subtle analyst of the issue of power) in contemporary capitalist Poland after the collapse of the real socialism system. This text consists of three chapters. The author begins by outlining the similarities and differences between adiaphorisation in the two phases of modernity: ‘heavy’ (‘solid’) and ‘liquid’ (‘flexible’); the former was characteristic of the society of producers (workers and soldiers), while the latter was characteristic of the society of consumers. It then moves on to nationalism as a source of adiaphorization, which Bauman himself experienced personally as a leftwinger of Jewish origin. The final section focuses on the establishment of order and its collateral victims, including ‘flawed consumers’.

Keywords

PL

Zygmunt Bauman; płynna nowoczesność; adiaforyzacja; nacjonalizm; moralność

EN

Zygmunt Bauman; liquid modernity; adiaphorization; nationalism; morality

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne
• Year: 2023
• Volume: 77
• Pages: 29-45

Dates

published

2023

Contributors

author

Sławomir Czapnik

• Uniwersytet Opolski, Instytut Nauk o Polityce i Administracji

• https://orcid.org/0000000164795066

References

• Associated Press (2015). Poland pays $250,000 to victims of CIA rendition and torture. Pobrano z: https://www.theguardian.com/world/2015/may/15/poland-pays-250000-alleged-victims-cia-rendition-torture.
• Bauman, Z. (1995). Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Bauman, Z. (1998). Prawodawcy i tłumacze, przeł. A. Ceynowa, J. Giebułtowski. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Bauman, Z. (2003). City of fears, city of hopes. London: Goldsmiths College, University of London.
• Bauman, Z. (2004). Życie na przemiał, przeł. T. Kunz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman, Z. (2005). Chasing elusive society. International Journal of Politics, Culture, and Society, 18(3/4), 123–141.
• Bauman, Z. (2006a). Płynna nowoczesność, przeł. T. Kunz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman, Z. (2006b). Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy, przeł. S. Obirek. Kraków: WAM.
• Bauman, Z. (2007a). Europa. Niedokończona przygoda, przeł. T. Kunz, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman, Z. (2007b). Płynne czasy. Życie w epoce niepewności, przeł. M. Żakowski. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Bauman, Z. (2007c). Społeczeństwo w stanie oblężenia, przeł. J. Margański. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Bauman, Z. (2007d). Tożsamość. Rozmowy z Benedetto Veccim, przeł. J. Łaszcz. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Bauman, Z. (2008a). Wspólnota. W poszukiwaniu bezpieczeństwa w niepewnym świecie, przeł. J. Margański, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman, Z. (2008b). Zindywidualizowane społeczeństwo, przeł. O. i W. Kubińscy. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Bauman, Z. (2009). Nowoczesność i Zagłada, przeł. T. Kunz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman, Z. (2010a). Socjalizm. Utopia w działaniu, przeł. M. Bogdan. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Bauman, Z. (2010b). Żyjąc w czasie pożyczonym. Rozmowy z Citlali Roviroso-Madrazo, przeł. T. Kunz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman, Z. (2012a). Straty uboczne. Nierówności w epoce globalizacji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bauman, Z. (2012b). To nie jest dziennik, przeł. M. Zawadzka. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman, Z., Czapnik, S. (2016). Jak słowo ciałem uczynić. Z Zygmuntem Baumanem rozmawia Sławomir Czapnik, Studia Krytyczne / Critical Studies, 2, 8-20. doi: 10.25167/sk.1387.
• Bauman, Z., Donskis, L. (2013). Moral blindness: the loss of sensivity in liquid modernity. Cambridge–Malden, MA: Polity.
• Bauman, Z., Lyon, D. (2013). Płynna inwigilacja. Rozmowy, przeł. T. Kunz, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman, Z., Tester, K. (2003). O pożytkach z wątpliwości. Rozmowy z Zygmuntem Baumanem, przeł. E. Krasińska. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Beilharz, P. (2020). Intimacy in postmodern times: a friendship with Zygmunt Bauman. Manchester: Manchester University Press.
• Campain, R. (2008). Bauman on power – from ‘solid’ to ‘light’? W: M. H. Jacobsen, P. Poder (red.). The sociology of Zygmunt Bauman: challenges and critique (s. 193–208). Aldershot–Burlington, VT: Ashgate.
• Centrum Badania Opinii Społecznej (2017). Stosunek Polaków do nierówności społecznych. Komunikat z badań nr 85. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
• Cieślak-Wróblewska, A. (2021). Hojne wsparcie z 500+ płynie też do bogatych. Pobrano z: https://www.rp.pl/finanse/art198001-hojne-wsparcie-z-500-plynie-tez-do-bogatych.
• Crone, M. (2008). Bauman on ethics – intimate ethics for a global world? W: M. H. Jacobsen, P. Poder (red.). The sociology of Zygmunt Bauman: challenges and critique (s. 59–74). Aldershot–Burlington. VT: Ashgate.
• Czapnik, S. (2014). Bauman, NOP, ideologia. Polityka a dyskurs polityczności. W: E. Jurga-Wosik, S. Paczos, R. Rosicki (red.). W poszukiwaniu polityczności (s. 189–207). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM.
• Czapnik, S. (2018). Śladami Hitlera? Skrajnie nacjonalistyczny populizm prawicy w Polsce. Studia Krytyczne / Critical Studies, 5, 48–62. doi: 10.25167/sk.1446
• Cześnik, M. (2019). Czemu ludzie nie głosują? O politycznej apatii Polaków. Pobrano z: https://web.swps.pl/centrum-prasowe/informacje-prasowe/18383-czemu-ludzie-nie-glosuja-o-politycznej-apatii-polakow?dt=1668357924103.
• Davis, M. (2022). Późnowiktoriański Holokaust. Głód, El Niño i tworzenia Trzeciego Świata, przeł. P. Szadkowski. Sieradz: Glowbook.
• Dawes, S. (2011). The role of the intellectual in liquid modernity: An interview with Zygmunt Bauman. Theory, Culture & Society, 28(3), 130–148. DOI: 10.1177/0263276411398922.
• Domosławski, A. (2021). Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana. Warszawa: Wielka Litera.
• Halawa, M., Wróbel, P. (koncepcja i wybór) (2008). Bauman o popkulturze. Wypisy. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.
• Harvey, D. (2008). Neoliberalizm. Historia katastrofy, przeł. J. P. Listwan. Warszawa: Książka i Prasa.
• Hobsbawm, E. (2010). Narody i nacjonalizm po 1780 roku. Program, mit, rzeczywistość, przeł. J. Maciejczyk, M. Starnawski, Warszawa: Wydawnictwo Difin.
• Jacobsen, M. H., Marshman, S. (2008). Bauman’s metaphors: the poetic imagination in sociology. Current Sociology, 56(5), 798–818. DOI: 10.1177/0011392108093836.
• Jacobsen, M. H., Poder, P. (2008). Introduction: the sociology of Zygmunt Bauman – challenges and critque. W: M. H. Jacobsen, P. Poder (red.). The sociology of Zygmunt Bauman – challenges and critque (1–15). Aldershot–Burlington, VT: Ashgate.
• Kaczoń, M. (2021). Netflix na celowniku PiS. „Ktokolwiek próbuje kpić z naszego munduru, powinien być za to potępiony”. Pobrano z: https://rozrywka.radiozet.pl/Filmy/Ktokolwiek-probuje-kpic-z-naszego-munduru-powinien-byc-za-to-potepiony-Netflix-na-celowniku-PiS.
• Karwat, M. (2001). O perfidii. Warszawa: Wydawnictwo Muza SA. Karwat, M. (2006). O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem przeciwnika. Warszawa: Wydawnictwo Muza SA.
• Karwat, M. (2012). O karykaturze polityki. Warszawa: Wydawnictwo Muza SA.
• Karwat, M. (2016). Politologia – między akademickością, użytecznością i medialnością. Studia Krytyczne / Critical Studies, 3, 101–119.
• Karwat, M. (2021). O infantylizacji nauki. Studia Krytyczne / Critical Studies, 10, 11–38. DOI: 10.25167/sk.4937.
• Klementewicz, T. (2018). Wierzący, ale niepraktykujący. Neutralność ideologiczna jako alibi naukowości w postpolitycznej politologii. Teoria Polityki, 2, 85–104. DOI: 10.4467/25440845TP.18.005.8440.
• Król, M. (1996). Telewizja i demokracja. Posłowie. W: J. Condry, K. Popper. Telewizja. Zagrożenie dla demokracji (s. 53–77). Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Królak, T. (2019). Czy poza Kościołem jest tylko nihilizm? Pobrano z: https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2019/Przewodnik-Katolicki-38-2019/Temat-numeru/Czy-poza-Kosciolem-jest-tylko-nihilizm.
• Lemke, T. (2002). Foucault, governmentality, and critique. Rethinking Marxism: A Journal of Economics, Culture & Society, 14(3), 49–64. DOI: 10.1080/089356902101242288.
• MS (2021). Dzisiaj odrzucenie zła jest czymś niezwykle istotnym. Pobrano z: https://regiony.tvp.pl/51831400/kaczynski-dzisiaj-odrzucenie-zla-jest-czyms-niezwykle-istotnym.
• Neumann, F. (2016). Behemot. Narodowy socjalizm – ustrój i funkcjonowanie 1933–1944, przeł. J. Giebułtowski. Warszawa: Textura.
• Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/Trójka/Karol Darmoros/nyg (2017). Ujazdowski: Kampania “Sprawiedliwe sądy” to wypłacenie okrężną drogą dotacji na PiS. Pobrano z: https://wiadomosci.com/ujazdowski-kampania-sprawiedliwe-sady-wyplacenie-okrezna-droga-dotacji-pis/.
• p. mal (2020). Andrzej Duda o LGBT: Próbują wmówić, że to ludzie. To ideologia. Pobrano z: https://www.rp.pl/wydarzenia/art8909311-andrzej-duda-o-lgbt-probuja-wmowic-ze-to-ludzie-to-ideologia.
• Ponad połowa Polaków nie ufa mediom. Najgorzej wypada TVP (2022). Pobrano z: https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/ponad-polowa-polakow-nie-ufa-mediom-najgorzej-wypada-tvp/.
• Popper, K. (1996). Prawo do telewizji, przeł. M. Król. W: J. Condry, K. Popper. Telewizja. Zagrożenie dla demokracji (s. 37–51). Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Porter, B. (2001). The catholic nation: religion, identity, and the narratives of Polish history. The Slavic and East European Journal, 45(2), 289–299.
• Porter, B. (2002). Marking the boundaries of the faith: Catholic modernism and the radical right in rarly twentieth century Poland. W: E. M. Grossman (red.). Studies in language, literature and cultural mythology in Poland: investigating “the Other” (261–286). Lewiston, NY: Edwin Mellen Press.
• Szymczak, J. (2019). Regresywne podatki w Polsce: biedni obciążeni mocniej niż bogaci. I prawie nikt nie chce tego zmienić. Pobrano z: https://oko.press/regresywne-podatki-w-polsce-biedni-obciazeni-mocniej-niz-bogaci-i-prawie-nikt-nie-chce-tego-zmienic/.
• Tuleikytè, J. (2016). Zygmunt Bauman: adiaphorization in the Holocaust and in the society of consumers. Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne, 6, 57–68.
• Varcoe, I., Kilminster, R. (1996). Appendum: culture and power in the writings of Zygmunt Bauman. W: I. Varcoe, R. Kilminster (red.). Culture, modernity and revolution: essays in honour of Zygmunt Bauman (s. 215–247). London–New York: Routledge.
• Zubrzycki, G. (2006). The crosses of Auschwitz: nationalism and religion in post-communist Poland. Chicago–London: The Chicago University Press.

Identifiers

DOI

10.15804/athena.2023.77.02

Biblioteka Nauki

2212034