Kontekst miejsca a ludowa kultura odświętności na przykładzie stroju bytomsko-rozbarskiego

• Authors: Jadwiga Sebesta , Eugeniusz Szymik

Title variants

EN

The context of place versus the folk tradition of festivity - the case of Bytom-Rozbark folk costume

Abstracts

EN

The folk costume from Rozbark, Bytom, being representative of the region of Upper Silesia, is a product made by human hands which, as in a lens, reflects the traces of history, the rich cultural context and echo of social transformations. Above all, it is an important sign of belonging to the community of Silesians, who recover their self-awareness and the need for manifesting their distinctness in the background of globalist trends. The costume from Rozbark, Bytom, has not been forgotten nor inscribed in a purely museum dimension of memory. Rozbark inhabitants have made efforts to resume the production of the costume for folk, festive and ceremonial purposes. By returning to the sources, a young generation of Upper Silesians passionately pays tribute to the tradition and heritage of earlier generations. At present, it is the selection of specific people, families and communities rather than class identity or social status that determine the fidelity to the customs, that is why the contemporary concern for transmission of ethnic values is presented so zealously and genuinely.

PL

Reprezentatywny dla regionu Górnego Śląska strój bytomsko-rozbarski to taki wytwór rąk człowieka, który jak w soczewce skupia ślady dziejów, bogactwo kulturowego kontekstu oraz echa przemian społecznych. Jest nade wszystkim istotnym znakiem przynależności do wspólnoty Ślązaków odzyskujących samoświadomość oraz potrzebę manifestowania swej odrębności na tle tendencji globalistycznych. Strój rozbarski nie uległ zapomnieniu ani też nie wpisał się w czysto muzealny wymiar pamiątek. Dzięki zaangażowaniu Rozbarczan doczekał się wznowienia produkcji dla celów ludycznych, świątecznych i obrzędowych. Młoda generacja Górnoślązaków, powracając do źródeł, z pasją odnajduje się w tym hołdzie dla tradycji i dziedzictwa wcześniejszych pokoleń. Dziś już nie tożsamość klasowa, stanowa czy status społeczny decyduje o wierności obyczajom, lecz wybór konkretnych osób, familii i wspólnot, dlatego tak żarliwie i autentycznie prezentuje się współczesna troska o transmisję wartości etnicznych.

Keywords

PL

strój rozbarsko-bytomski; Rozbark/Bytom; stroje ludowe; kultura odświętności; dziedzictwo; tożsamość etniczna; odrębność kulturowa; historia Górnego Śląska

EN

costume from Rozbark; Bytom; Rozbark/Bytom; folk costumes; festivity culture; heritage; ethnic identity; cultural distinctness

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Edukacja Międzykulturowa
• Year: 2020
• Volume: 13
• Issue: 2
• Pages: 178-195

Dates

published

2020

Contributors

author

Jadwiga Sebesta

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

author

Eugeniusz Szymik

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Arlt, L. 1936. Die Männerkleidung in den Trachtendörfern Rossberg Kr.
• Beuthen O.S. und Schönwald Kr. Gleiwitz. (Archiwum Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu).
• Bazielich, B. 1988. Śląskie stroje ludowe. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”. Bazielich, B. 2001. Strój ludowy na Śląsku. Chorzów: Wydawnictwo „Itatis”. Bazielich, B. 2002. Strój Rozbarski. W: Bazielich, B. Atlas Polskich Strojów
• Ludowych, cz. 3, z. 5. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, ss. 5- -128.
• Bogatyriew, P. 1975. Semiotyka kultury ludowej. Warszawa: PIW.
• Chodkowski, J. red. Słownik chemiczny. 1995. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Dobrowolscy, A. i T. 1936. Strój, hafti koronka w województwie śląskim. Kraków: Wydawnictwo Śląskiej Polskiej Akademii Umiejętności.
• Drabina, J. red. 1991. Z dziejów dzielnic Bytomia. Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia.
• Duch, J. 1984. Dom Polski „Ul”. W: Drabina, J. red. Szkice z dziejów Bytomia. Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, ss. 3-128.
• Dyrda, D. 2009. Rychtig Gryfno Godka: Ślunsko-polski dykcjonarz. Lędziny: Instytut Ślunskij Godki.
• Dziewulski, W. 1956. Bytom średniowieczny do końca XV w. W: Ryszka, F. red. Dziewięć wieków Bytomia. Stalinogród (Katowice): Wydawnictwo „Śląsk”, ss. 13-47.
• Grabowski, E. 1913. Land und Leute in Oberschlesien. Heimatsbilder. Breslau: Priebatsch.
• Hottenroth, F. 1891. Trachten, Haus-, Feld- und Kriegsgeraethschaften der Voelker alter und neuer Zeit: mit 120 Taf. u. zahlr. Holzschnitten (Band 2). Stuttgart: Weise, Tafel 95-97;120 (Figuren 8-15).
• Jarosz, J. 2014. Kobieta odświętna czyli Ślązaczka w stroju ludowym. Katowice: Muzeum Historii Miasta Katowic.
• Kachel, P. 1984. Wspomnienia z lat walki o polskość Bytomia i Górnego Śląska. W: Drabina, J. red. Szkice z dziejów Bytomia. Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, ss. 159-174.
• Karwicka, T. 1995. Ubiory ludowe w Polsce. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
• Kopaliński, W. 2006. Słownik symboli. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”. Kulwikowska, M. 1997. Elementy edukacji regionalnej. Życie Szkoły. 7, ss. 400-402.
• Ligęza, J. 1956. Zarys kultury ludowej regionu bytomskiego. W: Ryszka, F. red. Dziewięć wieków Bytomia. Stalinogród (Katowice): Wydawnictwo „Śląsk”, ss. 313-339.
• Lipa-Kuczyńska, M. 1990. Tradycja i współczesność stroju ludowego na Śląsku - strój rozbarski (bytomski). W: Lipok-Bierwiaczonek, M. red. Śląskie Prace Etnograficzne. T. 1. Katowice: Muzeum Śląskie, ss. 81-88.
• Marcinkowa, J. i Sobczyńska, K. 1973. Pieśni, taniec i obrzędy Górnego Śląska. Warszawa: Centralny Ośrodek Upowszechniania Kultury.
• Nowacka-Goik, M. (2012). Jedna niedziela w Rozbarku. Polska. Dziennik Zachodni. 186 (10 sierpnia 2012), dod. Bytom.
• Nowacka-Goik, M. (2013). A Rozbark się nie poddaje. https://www.bytom. naszemiasto.pl (29.03.2013).
• Sebesta, J. i Szymik, E. 2014. Na zachód od Edenu... ,czyli mit Górnego Śląska oczyma niemieckojęzycznych pisarzy i poetów-emigrantów (Max Tau - Bruno Arndt - Arthur Silbergleit). Cieszyn: „Akant”.
• Śląskie stroje ludowe - Strój Bytomski. https://www.polskatradycja.pl/folklor/ stroje-ludowe/slask/119-stroj-bytomski.html (22.01.2019).
• Ślęzak, W. 1988. Kościół św. Jacka. W: Drabina, J. red. Zabytki Bytomia. Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, ss. 154-160.
• Śruba, J. 1961. Polskie organizacje w Bytomiu. Kwartalnik Opolski. 2 (26), ss. 63-80.
• Stachak, G. Śląskie stroje ludowe. http://merynka.pl/home (13.01.2019).
• Wojachno, K. 2015. Rozbark - różana dzielnica Bytomia. Biuletyn Politechniki Śląskiej. luty.

Identifiers

DOI

10.15804/em.2020.02.09

Biblioteka Nauki

1876882