Autonomiczność, sprawczość i innowacyjność nauczyciela we współczesnej leksykografii pedagogicznej i jurysprudencji. Analiza lingwistycznopedagogiczna

• Authors: Anna Sarbiewska , Dariusz Stępkowski

Title variants

EN

Teacher autonomy, agency and innovation in the language of contemporary pedagogical and jurisprudential terminology. A linguistic-pedagogical study

Abstracts

PL

W artykule zrelacjonowano badanie pojęć autonomiczności, sprawczości i innowacyjności nauczyciela od strony lingwistycznopedagogicznej. Materiał badawczy został wyselekcjonowany metodą przeszukiwania dokumentów zastanych, którymi były wybrane artykuły encyklopedyczne i teksty prawne dotyczące nauczyciela i jego działalności pedagogicznej. Przy analizowaniu materiału wykorzystano ramę teoretyczną semantyki kognitywnej w postaci teorii integracji pojęciowej. W wyniku analiz dowiedziono, że autonomiczność jako fenomen pedagogiczny ma szeroką i dobrze ugruntowaną podstawę leksykalną zarówno w tekstach encyklopedycznych, jak i prawniczych. Drugie pojęcie, sprawczość, posiada bardzo wąską podstawę słownikową i teoretyczną. Użycie ostatniego z analizowanych wyrażeń specjalistycznych z obszaru innowacyjności ogranicza się do niektórych tylko autorów i ich tekstów. Poza tym problematyka innowacyjności pojawia się w tekstach prawniczych sporadycznie i z reguły w odniesieniu do szkoły, a nie nauczyciela. Na podstawie uzyskanych wyników zaproponowano traktowanie tytułowej triady terminologicznej jako amalgamatu, w której wyliczone pojęcia tworzą z jednej strony jedność, z drugiej zaś każde z nich wyraża jeden aspekt całości, która ukazuje wieloaspektowość nauczycielskiego działania pedagogicznego.

EN

The article examines the concepts of teacher autonomy, agency and innovation from a linguisticpedagogical perspective. The research material was selected with the use of the method of searching the existing documents. The documents included selected encyclopaedic articles and legal texts concerning the teacher and his pedagogical activity. The authors used the theoretical framework of cognitive semantics in the form of conceptual integration theory when analysing the material. Autonomy as a pedagogical phenomenon has a broad and well-established lexical basis in both encyclopaedic and legal texts. The second concept, agency, has a very narrow dictionary and theoretical basis. The use of the last of the category, innovation, is limited to only some authors and their texts. Besides, the issue of innovativeness appears in legal texts sporadically and, as a rule, in relation to the school and not to the teacher. On the basis of the results obtained, it was proposed to treat the title terminological triad as an amalgam, in which the enumerated terms form a unity on the one hand, while on the other hand each of them expresses one aspect of the whole, which shows the multifaceted nature of the teacher’s pedagogical activity.

Keywords

PL

nauczyciel; innowacyjność; sprawczość; mieszanina; autonomiczność; teoria integracji pojęciowej

EN

autonomy; amalgam; innovation; teacher; agency; conceptual integration theory

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Kultura i Edukacja
• Year: 2024
• Issue: 1(143)
• Pages: 96-121

Dates

published

2024

Contributors

author

Anna Sarbiewska

• https://orcid.org/0000000294298228

author

Dariusz Stępkowski

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000000268551517

References

• Bajerowska, A. (2014). Transferencja wiedzy specjalistycznej. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej Uniwersytetu Warszawskiego.
• Bieszczad, B. (2019). Nowa humanistyka i język współczesnej pedagogiki. Interdyscyplinarne przesłanie. Filozoficzne Problemy Edukacji, 2, 1–9.
• Duraj-Nowakowa, K. (1992). Problemy pojęciowo-terminologicznej komunikacji w teorii i praktyce pedagogicznej. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny, 13, 43–57.
• Fauconnier, G. & Turner, M. (2019). Jak myślimy. Mieszaniny pojęciowe i ukryta złożoność umysłu. Tłum. I. Michalska. Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego.
• Grucza, F. (2017a). O wieloznaczności nazwy „język”, heterogeniczności związanych z nim desygnatów i istocie rzeczywistych języków ludzkich. W: tenże, O języku, językach i lingwistyce (s. 97–126). Wydawnictwo Naukowe Instytutu Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.
• Grucza, F. (2017b). Antropocentryczna a paradygmatyczna (tradycyjna) lingwistyka (stosowana) i kulturologia (stosowana). W: tenże, O języku, językach i lingwistyce. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, 215–250.
• Grucza, S. (2013a). Lingwistyka języków specjalistycznych. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej Uniwersytetu Warszawskiego.
• Grucza, S. (2013b). Od lingwistyki tekstu do lingwistyki tekstu specjalistycznego. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej Uniwersytetu Warszawskiego.
• Korniszewski, F. (1964). Terminologia w pedagogice, jej stan oraz pilne potrzeby. W: tenże (red.), Pedagogika na usługach szkoły (wybrane zagadnienia) (s. 40–80). PZWS.
• Pawłowski, G. (2021). Metafizyka poznania lingwistycznego. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Pilch, T. (red.) (2003–2010). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. I–VII i suplement. Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Pomykało, W. (red.) (1997). Encyklopedia pedagogiczna. Fundacja Innowacja.
• Rutkowiak, J. (1995). „Pulsujące kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian myślenia o edukacji. W: taż (red.), Odmiany myślenia o edukacji (s. 14–50). Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Sandig, B. (2009). Tekst w ujęciu teorii prototypów. W: Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur & M. Smykała (red.), Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy (s. 149–170). Oficyna Wydawnicza Atut.
• Sieradzka-Baziur, B. (2013). Słownictwo specjalistyczne prac z zakresu pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej w kontekście badań dotyczących języka naukowego. W: I. Nowakowska-Kempna (red.), Współczesne strategie i nowe wyzwania w wychowaniu przedszkolnym i edukacji wczesnoszkolnej (s. 97–123). Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM.
• Sieradzka-Baziur, B. (2017). Terminologia pedagogiczna. W: R. Przybylska, W. Śliwiński (red.), Terminologia specjalistyczna w teorii i praktyce językoznawców słowiańskich (s. 197–211). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Sieradzka-Baziur, B. (2018). Pojęcie „edukacja” w średniowieczu. W: M. Chrost, K. Jakubiak (red.), Wychowanie. Socjalizacja. Edukacja (s. 169–181). Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
• Tabora-Marcjan, E. (1987). Język naukowy, definiowanie i eksplikacje w pedagogice. W: S. Palka (red.), Teoretyczne podstawy pedagogiki (s. 25–37). Uniwersytet Jagielloński.
• Tokarski Ryszard (2013). Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wołowik, B. (1979). Historia polskiej terminologii szkolnej. WSP im. Powstańców Śląskich.
• Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz.U. z 2002 r. nr 56 poz. 506).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 25 sierpnia 2022 roku w sprawie oceny pracy nauczycieli (Dz.U. z 2022 r. poz. 1822).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 września 2022 roku w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2022 r. poz. 1914).
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59).
• Ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz.U. z 1991 r. nr 95 poz. 425).
• Zarządzenie nr 18 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 czerwca 1993 r. w sprawie zasad i warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez szkoły i placówki publiczne (Dz.Urz.MEN 1993.6.20).
• Zarządzenie nr 62 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 listopada 1989 roku w sprawie zasad prowadzenia działalności innowacyjnej w szkołach i innych placówkach oświatowo- wychowawczych (Dz.Urz.MEN 1989.7.64).

Identifiers

DOI

10.15804/kie.2024.01.06

Biblioteka Nauki

31342787