Status i znaczenie Trójmorza w konstrukcji współczesnej globalnej architektury bezpieczeństwa

• Authors: Damian Jarnicki

Title variants

EN

Status and importance of the Three Seas in construction of contemporary global security architecture

Abstracts

PL

Artykuł stanowi przekrojową i aktualizującą refleksję nad zjawiskami zachodzącymi w sferze bezpieczeństwa regionu tzw. Trójmorza. Przedmiotem badań artykułu jest format Inicjatywy Trójmorza jako potencjalnego podmiotowego zwornika bezpieczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej, traktowanej biorąc pod uwagę wydarzenia historyczne i bieżące, jako jeden z ważnych fundamentów nie tylko europejskiej czy euroatlantyckiej, ale także globalnej architektury bezpieczeństwa. Priorytetowym celem badawczym było przedstawienie i analiza postępu oraz perspektyw integracyjnych i instytucjonalnych Regionu Trójmorza, a co za tym idzie próba poszukiwania ustaleń statusowych tego formatu, poprzez analizę tej przestrzeni geopolitycznej w świetle przede wszystkim interesującej koncepcji regionalnych kompleksów bezpieczeństwa (ale także m.in. klinów geopolitycznych, wpływu mocarstw na światową równowagę sił). Wyniki przeprowadzonych i przedstawionych badań sygnalizują zarówno występujące próby kompleksowego powiązania regionu współzależnościami, próby daleko idącego zbliżenia i współtworzenia miękkiej architektury bezpieczeństwa – w postaci rozwijającej się infrastruktury, współpracy, jak i zachowania pragmatyczne, zachowawcze, wynikające zarówno z dynamiki geopolitycznej, jak i bieżących kalkulacji krajowych państw Trójmorza.

EN

This article covers a cross-sectional and updating reflection on the phenomena taking place in the security sphere of the region, the so-called Three Seas. The research subject of the article is the Three Seas Initiative format as a potential subjective keystone of the security of Central and Eastern Europe, treated taking into account historical and current events, as one of the foundations of not only the European or Euro-Atlantic, but also the global security architecture. The priority research goal was to present and analyze the progress and integration and institutional perspectives of the Three Seas Region, and thus an attempt to search for the status arrangements of this format, by analyzing this geopolitical space in the light of, above all, the concept of regional security complexes (but also, among others, geopolitical wedges, the influence of superpowers of the global balance of power). The findings presented in these investigations signal both attempts to comprehensively bind the region with interdependence, attempts at far-reaching rapprochement and co-creation of soft security architecture – in the form of development-progressing infrastructure, as well as pragmatic and conservative behavior, resulting from both the geopolitical dynamics and current national calculations of the Three Seas countries.

Keywords

PL

geopolityka; instytucjonalizacja bezpieczeństwa; Globalna Architektura Bezpieczeństwa; Inicjatywa Trójmorza; Kompleks Bezpieczeństwa Regionalnego; Europa Wschodnia i Środkowa; integracja regionalna

EN

Global Security Architecture; Three Seas Initiative; Regional Security Complex; Eastern and Central Europe; geopolitics; institutionalization of security; regional integration

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Nowa Polityka Wschodnia
• Year: 2024
• Issue: 1(40)
• Pages: 60-85

Dates

published

2024

Contributors

author

Damian Jarnicki

• Uniwersytet w Siedlcach

• https://orcid.org/0000000215736200

References

• 3Seas (2018). Priority Project. Pobrane z: https://3seas.eu/about/progressreport?lang=en.
• 3Seas (2023). Joint Declaration of the Eighth Summit of the Three Seas Initiative. Pobrane z: https://3seas.eu/media/joint-declaration-of-the-eighth-summit-of-the-three-seas-initiative.
• Amable, A.S. (2022). Theorizing the Emergence of Security Regions: An Adaptation for the Regional Security Complex Theory. Global Studies Quarterly, 2, ss. 1–10.
• Bajda, P. (2021). Geopolityczne wyzwania małych państw europejskich. W: J. Kloczkowski (red.). Geopolityka (333–348). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie.
• Bieleń, S. (2019). Polska w grze geopolitycznej Wschodu i Zachodu. W: S. Bieleń (red.). Polityka wschodnia Polski – między fatalizmem geopolitycznym a klątwą niemocy (411–426). Pułtusk-Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR.
• Bielicki, P. (2022). Stanowisko Rosji wobec Inicjatywy Trójmorza. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, LVII(1), ss. 159–184.
• Brix, E., Busek, E. (2019). Nowe spojrzenie na Europę Środkową. Czy od niej zależy przyszłość Europy?, przeł. A. Śliwa. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
• Colomina, C. (2022). The world in 2023: ten issues that will shape the international agenda. Pobrane z: https://www.cidob.org/en/publications/publication_series/notes_internacionals/283/the_world_in_2023_ten_issues_that_will_shape_the_international_agenda.
• Dumała, H. (1994). Region jako pojęcie nauki o stosunkach międzynarodowych. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia, 1(3), ss. 37–45.
• Dyduch, J. (2016). Sekurytyzacja a europeizacja. Między teorią i praktyką. W: T.G. Grosse, W. Paruch, Z. Czachór (red.). Przyszłość integracji i Unii Europejskiej. Polska perspektywa (395–416). Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Dyduch, J. (2018). Konsekwencje sekurytyzacji dla przyszłości integracji europejskiej. Perspektywa polska. W: T.G. Grosse, W. Paruch, Z. Czachór (red.). Europa. Idee, koncepcje, rzeczywistość (395–416). Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Dyner, A.M. (2023, 6 czerwca). What is the Significance of Prigozhin’s Revolt for Russian Security Policy? Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. Pobrane z: https://pism.pl/publications/what-is-the-significance-of-prigozhins-revolt-for-russian-security-policy.
• Greminger, T., Priollaud, F.-X., Waslekar, S. (2022). Reforming the Global Security Architecture. Geneva Centre for Security Policy. Pobrane z: https://www.gcsp.ch/publications/reforming-global-security-architecture.
• Haliżak, E. (2015). Obszar badawczy nauki o stosunkach międzynarodowych. Stosunki Międzynarodowe, 51(2), s. 9–36.
• Hoffmann, M. (2020). Zastosowanie paradygmatu konstruktywistycznego w badaniach nad geopolityką. W: A. Tyszkiewicz, P. Borowiec (red.). Teorie i podejścia badawcze geopolityki (101–112). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Indraszczyk, A. (2019). Historyczne inicjatywy integracji Europy Środkowej pomiędzy trzema morzami: Bałtyckim, Adriatyckim i Czarnym. W: A. Zbaraszewska, B. Dziewiałtowski-Gintowt (red.). Inicjatywa Trójmorza w wymiarze historycznym, geopolitycznym i gospodarczym (17–37). Poznań: Akademia Nauk Stosowanych im. Księcia Mieszka I w Poznaniu.
• Jarnicki, D. (2019). V4 wobec najnowszych przeobrażeń bezpieczeństwa euroatlantyckiego. W: W. Śmiałek, K. Śmiałek (red.). Regionalny wymiar bezpieczeństwa międzynarodowego i regionalnego (41–58). Warszawa: Wojskowa Akademia Techniczna.
• Jarnicki, D. (2023). Rosyjska wizja współczesnej globalnej architektury bezpieczeństwa, Siedlce: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu w Siedlcach.
• Kuczyńska, A., Szafranek, D. (2022). Cyfrowe trójmorze przyszłością cyberbezpieczeństwa regionu Europy Środkowo-Wschodniej. W: W. Śmiałek, Ł. Kominek, O. Balogh (red.). Bezpieczeństwo Europy Środkowo-Wschodniej. Perspektywa narodowa i międzynarodowa (363–378). Poznań: Wydawnictwo FNCE.
• Kuk, L. (2021). Trójmorze – czyja inicjatywa. Nowa Polityka Wschodnia, 3(30), ss. 50–75.
• Kurečić, P. (2017). The „New Cold Warriors” and the „Pragmatics”: The Differences in Foreign Policy Attitudes towards Russia and the Eastern Partnership States among the NATO Member States from Central and South-Eastern Europe. Croatian International Relations Review – CIRR, XXIII(80), ss. 61–96.
• Kwiatkowski, A. (2020). Determinanty współpracy państw Europy Środkowej i Wschodniej w dziedzinie bezpieczeństwa. W: M. Ziętarski (red.). Bezpieczeństwo państw Europy Środkowej i Wschodniej. Kwestie społeczne, ekonomiczne i polityczne (117–128). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Silva Rerum.
• Lewandowski, P. (2019). Geopolityczne idee wielkoprzestrzenne jako soft power – analiza przypadku Rzeczypospolitej. Kwartalnik Bellona, 3, ss. 59–80.
• Lewkowicz, Ł., Gołębiowska, M. (2023, 15 maja). Przygotowania do szczytu Inicjatywy Trójmorza w Bukareszcie: państwa 3SI wobec agresji Rosji na Ukrainę. Instytut Europy Środkowej. Pobrane z: https://ies.lublin.pl/komentarze/przygotowania-do-szczytu-inicjatywy-trojmorza-w-bukareszcie-panstwa-3si-wobec-agresji-rosji-na-ukraine/.
• Łatyszonek, O. (2022). Europa Wschodnia w zderzeniu cywilizacji. Historia, problemy międzynarodowe i stosunki międzynarodowe w koncepcjach pluralizmu cywilizacyjnego. Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy.
• Marszałek, M. (2022) Uwarunkowania geopolityczne państw Inicjatywy Trójmorza. W: L. Drab, M. Gębska, M. Marszałek (red.). Bezpieczeństwo w wymiarze geopolitycznym, militarnym i społeczno-gospodarczym państw Inicjatywy Trójmorza. Współczesność i perspektywy (41–78). Warszawa: Akademia Sztuki Wojennej.
• Metera, E. (2022). Systemic Geopolitical Analysis in the research of power distribution in Eastern Europe. Nowa Polityka Wschodnia, 3(33), ss. 9–20.
• Miłoszewska, D. (2021). Amerykańska polityka zagraniczna wobec współczesnych dążeń niepodległościowych państw poradzieckich w kontekście ukraińskiej rewolucji godności. W: D. Miszewski, G. Wnętrzak, F. Dąbrowski (red.). Współczesne regionalizmy i separatyzmy polityczne oraz kulturowe w Europie Środkowej i Wschodniej (536–564). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Sztuki Wojennej.
• Moskwik, K., Krupa, K. (2023). Military potential of the 3 Seas countries against the backdrop of the rest of EU-27. Warszawa: Instytut Jagielloński. Pobrane z: https://3seaseurope.com/wp-content/uploads/2023/04/Raport_3seas_Military-potential-of-the-3-Seas-countries_compressed.pdf.
• Mróz-Jagiełło, A. (2022). Prognoza geopolityczna dla regionu Trójmorza. W: L. Drab, M. Gębska, M. Marszałek (red.). Bezpieczeństwo w wymiarze geopolitycznym, militarnym i społeczno-gospodarczym państw Inicjatywy Trójmorza. Współczesność i perspektywy (225–259). Warszawa: Akademia Sztuki Wojennej.
• Nierada, D. (red.). (2021). Trójmorze – fascynująca historia. Raport i strategia komunikacji. Warszawa: State of Poland. Pobrane z: https://stateofpoland.pl/wp-content/uploads/2021/06/Raport_Trojmorze_Fascynujaca_Historia.pdf.
• Nitszke, A. (2022). Inicjatywa Trójmorza. Role-funkcje-kontrowersje z perspektywy teorii europeizacji. Rocznik integracji europejskiej, 16, ss. 307–322.
• Olech, A., Raubo, J. (2022, 7 sierpnia). Czas na Armię Trójmorza? O konieczności bliskiej współpracy wojskowej państw trójmorskich. Instytut Nowej Europy. Pobrane z: https://ine.org.pl/czas-na-armie-trojmorza-o-koniecznosci-bliskiej-wspolpracy-wojskowej-panstw-trojmorskich/.
• Orzelska-Stączek A., Ukielski P. (2020). Inicjatywa Trójmorza z perspektywy jej uczestników. Seria: East of the West (Wschód Zachodu). Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
• Pawłuszko, T. (2014). Kategoria systemu międzynarodowego w badaniach stosunków międzynarodowych. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Pawłuszko, T. (2015). Konceptualizacja teorii regionalnych kompleksów bezpieczeństwa. Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego, 9(2), ss. 57–70.
• Pietraś M., Baluk W., Perepelytsya H. (2021). Raport. Stan i perspektywy partnerstwa strategicznego Polski i Ukrainy. Punkt widzenia Polski i Ukrainy. Międzynarodowy Zespół Badań Stosunków Polski i Ukrainy. Lublin-Kraków: UMCS, Instytut Europy Środkowej. Pobrane z: https://phavi.umcs.pl/at/attachments/2022/0110/115948-stan-i-perspektywy-partnerstwa-pl-web.pdf.
• Reginia-Zacharski, J. (2020). Obszary bezpieczeństwa Inicjatywy Trójmorza. Sprawy Międzynarodowe, 73(2), ss. 45–63.
• Romer, E. (2022). Determinizm i posybilizm geograficzny w geopolityce. Political Dialogues, 32, ss. 105–133.
• Sadurski, L. (2022). Regional security complex theory: why is concept still worth developing? Atheneum. Polish Political Science Studies, 75(3), s. 137–153.
• Śmiałek, W. (2022). Europa Środkowo-Wschodnia jako obszar badawczy nauk o bezpieczeństwie. W: W. Śmiałek, Ł. Kominek, O. Balogh (red.). Bezpieczeństwo Europy Środkowo-Wschodniej. Perspektywa narodowa i międzynarodowa (263–278). Poznań: Wydawnictwo Naukowe FNCE.
• Tomaszewska, P., Dahl, M. (2021). Realizacja projektów chińskiego Jedwabnego Szlaku w wybranych państwach Europy Środkowej i Wschodniej – szanse i zagrożenia. W: M. Adamczyk, M. Siekierka (red.). Europa Środkowa i Wschodnia. Dekady wolności – czas przemian, t. 1: Ewolucja bezpieczeństwa w regionie Europy Środkowo-Wschodniej po 1989 roku (291–310). Poznań: Wydawnictwo Naukowe FNCE.
• Wilczek, J. (2022). 5 challenges facing the Three Seas. Institute of New Europe. Pobrane z: https://ine.org.pl/en/5-challenges-facing-the-three-seas/.
• Wojczal, K. (2021). Trzecia dekada. Świat dziś i za 10 lat. Zielona Góra: Kancelaria Prawna Krzysztof Wojczal.
• World Economic Forum (2023). The Global Risk Report 2023. 18th Edition. Insight Report. Pobrane z: https://www3.weforum.org/docs/WEF_Global_Risks_Report_2023.pdf?_gl=1*mmj2d3*_up*MQ..&gclid=CjwKCAjw-7OlBhB8EiwAno-OEk6ZyFwQ9NbfPLc-kN_m0u1zp8GcIcs-KAjZJtFMfPGTHXKE-mgcw3BoCEMMQAvD_BwE.
• Wójtowicz, T. (2020). Comparing strategic cultures of selected member states of the Three Seas Initiative. Studia de Securitate. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, 10(1), ss. 6–28.
• Zajączkowski, J. (2013). Poziomy analizy regionalnej w nauce o stosunkach międzynarodowych, W: E. Haliżak, M. Pietraś (red.). Poziomy analizy stosunków międzynarodowych, t. 1 (55–78). Warszawa: Wydawnictwo Rambler.
• Zenderowski, R. (2021). Geopolityka Trójmorza. Przestrzeń-Historia-Dawne idee i współczesne koncepcje, Warszawa: 3Seas Inititative Insight. Pobrane z: https://politologia.uksw.edu.pl/wp-content/uploads/2023/02/BAROMETER_2_Final-1.pdf.
• Żegota, K. (2018). Koncepcja klinów geopolitycznych. Próba rozstrzygnięć terminologicznych. Przegląd Geopolityczny, 26, ss. 52–64.

Identifiers

DOI

10.15804/npw20244004

Biblioteka Nauki

31343401