Alegoria Eucharystii – wspólne wzory graficzne w malarstwie XVII i XVIII w. w Polsce i Peru

• Authors: Ewa Kubiak

Title variants

EN

The Eucharist’s Allegory – Common Graphic Patterns upon the Painting of 17th and 18th century in Poland and Peru

ES

Alegoría de la Eucaristía – fuentes gráficas comunes en la pintura de los siglos XVII y XVIII en Polonia y en el Perú

Abstracts

ES

El motivo de la eucaristía presenta uno de los temas más importantes de las representaciones alegóricas del arte barroco tanto en Polonia como en el Virreinato del Perú. Además de las representaciones clásicas de la Eucaristía, con el cuerpo de Cristo rodeado de una luz radiante, colocado en medio de una custodia, conocemos también composiciones clásicas donde el misterio eucarístico se ha representado de forma alegórica. El artículo nos presenta algunos ejemplos de estas representaciones, con especial atención en pintura contemporánea de Polonia y la pintura colonial peruana. El primer ejemplo, la prensa mística, es un tema conocido no solamente en toda América Latina, desde el Reino de Nueva España hasta Argentina, sino también en grandes partes de Europa, aunque en la edad contemporánea su popularidad es menor. La composición de la mayor parte de los cuadros pintados está basada en un grabado de Jerónimo Wierix, con algunos ejemplos encontrados tanto en el territorio Polaco como en el Perú, que repiten el mismo esquema. Otro ejemplo que presenta la autora es La vuelta de Canaán, un tema que podemos relacionar con la alegórica representación de la Eucaristía. En ambos países contamos con numerosos ejemplos y de nuevo encontramos composiciones inspiradas por la misma fuente grabada, un grabado anónimo basado en el cuadro de Maarten de Vos. La autora analiza la popularidad del motivo de la Eucaristía, así como la variedad de las representaciones alegóricas en el contexto de la época postridentino y del arte contrarreformista. Nos presenta también la conclusión que muestra funciones similares del arte en partes geográficamente muy alejadas del mundo cristiano. Por un lado el arte fue empleado para proteger la fe católica del peligro de la herejía (iglesia ortodoxa o protestante), por otro lado sirvió de herramienta para la Iglesia en la tarea de „conquistar” nuevos territorios misioneros.

EN

The motive of Eucharist is one of the most important subjects of allegoric images in baroque Polish as well as Vice-Kingdom of Peru art. Apart from classical images with The Eucharist’s adoration, in which the luminous body of Christ is placed in a monstrance, there were also symbolic compositions in which the mystery of Christ’s sacrifice was presented in an allegoric way. Some of these images are presented in the article. The most interesting for the author are images common for modern Polish painting and colonial Peru. The first such composition is The Mystical Press – the subject that was very well known in all Latin America – from New Spain to Argentina. It was also known in Europe, but in modern period became less popular. The composition of majority images is based on Hieronim Wierix’s print. Images from Poland and these from Peru repeat the same compositional pattern.The second example is The scouts return from Kanaan, which topic is related with the allegoric of The Eucharist. There are quite a lot of such pictures from both countries. Some of them were a pattern based upon the same print – anonymous work based on Maarten de Vos’es picture. The popularity of The Eucharist motive had been analyzed and variety of its allegoric compositions in post-Tridentine age and Counter-Reformation art. The finding of the article is that art in distant extremities of the Christian world had similar functions – it was used to preserve the Catholicism from heresy danger (Orthodox Church, Protestantism) and, on the other hand, it was a tool to achieve new mission areas for The Church.

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Sztuka Ameryki Łacińskiej
• Year: 2011
• Issue: 1
• Pages: 213-242

Dates

published

2011

Contributors

author

Ewa Kubiak

• Katedra Historii Sztuki Uniwersytet Łódzki
• Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata

References

• ANGUITA HERREDOR 1996 – M. R. ANGUITA HERREDOR, Arte y culto. El tema de eucaristía en la provincia de Jaén, Jaén 1996.
• BÁEZ RUBÍ 2005 – L. BÁEZ RUBÍ, Mnemosine novohispánica. Retórica e imágenes en el siglo XVI, Universidad Nacional Autónoma de México, Instituto de Investigaciones Estéticas, México 2005.
• BARGELLINI 1999 – C. BARGELLINI, La pintura sobre lámina de dobre eb los virreinatos de la Nueva España y del Perú, „Anales del Instituto de Investigaciones Estéticas”, n. 74–75, 1999.
• BERNALES BALLESTEROS 2001 – J. BERNALES BALLESTEROS, La Pintura en Lima durante el Virreinato [w:] Pintura en el Virreinato del Perú, L. NIERI GALIENDO red. Lima 2001.
• BIAŁOSTOCKI 1966 – J. BIAŁOSTOCKI, „Zdjęcie z Krzyża” w twórczości P.P. Rubensa i jego pracowni (Uwagi o znaczeniu obrazu w kościele św. Mikołaja w Kaliszu [w:] Sztuka i historia. Księga pamiątkowa ku czci profesora Michała Walickiego, red. J. BIALOSTOCKI et al.: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1966.
• BOYCE 2008 – J. BOYCE, Carmelite Liturgy and Spiritual Identity. The Choir Books of Kraków, Thurnhout 2008.
• BRAY 2009 – X.B. BRAY, El choque de lo real: la infl encia del arte fl amenco sobre la escultura policromada española [w:] La senda española de los artistas fl amencos, wyd. G. TORNÉ, Madrid 2009.
• BUDZIŃSKA 1975 – E. BUDZIŃSKA, Szkoła grafi czna Rubensa. Katalog rycin ze zbiorów Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1975.
• CHROŚCICKI 2001 – J. CHROŚCICKI, Kaliskie Zdjęcie z Krzyża Rubensa. Refl eksje i wspomnienia [w:] Arx Felicitatis. Księga ku czci profesora Andrzeja Rottermunda w sześćdziesiątą rocznicę urodzin od przyjaciół, kolegów i wspiołpracowników, red. J. CHROŚCICKI, B. GADOMSKA, J. BUDZYK, Warszawa 2001.
• CHROŚCICKI 1981 – J. CHROŚCICKI, Rubens w Polsce, „Rocznik Historii Sztuki” (12)1981.
• CHRZANOWSKI 1976 – T. CHRZANOWSKI, Opracowanie ikonografi czne [w:] Gradual Karmelitanski, T. CHRZANOWSKI, T. MACIEJEWSKI, Warszawa 1976.
• DELUGA 2009 – W. DELUGA, Między Isfahanem a Jerozolimą. Łacińskie wzory malarstwa ormiańskiego XVII i XVIII w. [w:] Studia o sztuce Bliskiego i Środkowego Wschodu, Warszawa 2009.
• DELUGA 2008 – W. DELUGA, Panagiotafi ka. Greckie ikony i grafi ki cerkiewne, Kraków 2008.
• DELUGA 2000 – W. DELUGA, 2000, Malarstwo i grafi ka cerkiewna w dawnej Rzeczypospolitej, Gdańsk 2000.
• DSP, t. IV/1, t. IV/2, 2007 – Dokumenty Soborów Powszechnych, t. IV/1–IV/2, Lateran V, Trydent, Watykan I, oprac. A. BARON, H. PIETRAS, Kraków 2007.
• GENESCHER 1977 – H. D. GENESCHER, Barocke Malerai aus den Anden. Gemälde des 17. Und 18. Jahrhunderts aus Bolivien, Ecuador, Kolumbien und Peru, Düsseldorf 1977.
• GISBERT 2008 – T. GISBERT, 2008, La iglesia de Curahuara de Carangas [w:] La iglesia de Curahuara de Carangas. La Capilla Sixtina del Altiplano, red. T. GISBERT, C. ROSSO, La Paz 2008.
• GONZALEZ CARRE, URRUTIA CERUTI, LEVANO PEÑA 1997 – E. GONZALEZ CARRE, J. URRUTIA CERUTI, J. LEVANO PEÑA, Ayacucho. San Juan de la Frontera de Huamanga, Lima 1997.
• GUJRINOVIC CANEVARO 2004 – P. GUJRINOVIC CANEVARO, Patrimonio historico artistico del Museo Pedro de Osma, Lima 2004.
• GUMIŃSK, OLSZEWSKI 1961 – S. GUMIŃSK, A.M. OLSZEWSKI, Zagadnienie tresciowe dekoracji malarskiej ambony w Siecieborzycach na Dolnym Slasku, „Biuletyn Historii Sztuki”, V. 23, n. 3, 1961.
• HERRERO CARRETERO 2008 – C. HERRERO CARRETERO, Rubens 1577–1640. Colección de tapices, Madrid 2008.
• JANOCHA 1998 – J JANOCHA, Missa in arte polona. Ikonografi a mszy świętej w średniowiecznej i nowożytnej sztuce polskiej, Warszawa 1998.
• KELEMEN 1951 – P. KELEMEN, Baroque and Rococo in Latin America, New York 1951.
• KOBIELUS 2002 – S. KOBIELUS, Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002.
• KOPEĆ 1977 – J.J. KOPEĆ, Interpretacja malowideł pasyjnych na szafach brackich z kaplicy św. Anny w krakowskim kościele Bożego Ciała [w:] Studia do dziejów koscioła Bożego Ciała w Krakowie, red. Z. JAKUBOWSKI, Kraków 1977.
• KUBIAK 2008 – E. KUBIAK, Grabados de los hermanos Wierix y la pintura barroca en Perú y en Polonia, „Quaderni di Thule” nr VIII, Maggio 2008.
• KUBIAK 2009 – E. KUBIAK, Drzewo Życia albo Dzwon Śmierci [w:] Artystyczne tradycje pozaeuropejskich kultur, red. B. ŁAKOMSKA, Toruń 2009.
• KÜGELGEN 2009 – H. von KÜGELGEN, La pintura de los reinos y Rubens [w:] Pintura de los rei nos. Identidades compartidas. Territorios del Mundo hispánico, siglos XVI–XVIII, red. J. GUTIÉRREZ HACES, V. III, México 2009.
• KWIATKOWSKA-FREJLICH 1998 – L. KWIATKOWSKA-FREJLICH, Sztuka w służbie kontreformacji, Lublin 1998.
• KZSP 1959 – Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Województwo kieleckie, z. 7, Powiat opatowski, red. J.Z. ŁOZIŃSKI, B. WOLFF, Warszawa 1959.
• KZSP 1964 – Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. VI, Województwo katowickie, powiat rybnicki, red. I.REJDUCH SAMKOWA, J. SAMEK, Warszawa 1964.
• MÂLE 1925 – E. Mâle, L’ art religieux de la fi n du Moyen Age en France: étude sur l’iconographie du Moyen Age et sur ses sources d’inspiration, Paris 1925.
• MAŁKIEWICZÓWNA 1972 – H. MAŁKIEWICZÓWNA, Interpretacja treści piętnastowiecznego malowidła ściennego z Chrystusem w Tłoczni Mistycznej w krużgankach franciszkańskich w Krakowie, „Folia Historiae Artium, t. VIII, 1972.
• MARCINKOWSKI, ZAUCHA 2007 – W. MARCINKOWSKI, T. ZAUCHA, Galeria „Sztuka Dawnej Polski XII–XVIII wiek”, Muzeum Narodowe (Kraków), Pałac Biskupa Erazma Ciołka: przewodnik, Kraków 2007.
• MARCO POLO 1993 – MARCO POLO, Opisanie świata, tłum. A.L. CZERNY, Warszawa 1993.
• MARINES-BURGOS GARCÍA 1998 – P. MARINES-BURGOS GARCÍA, Flevit amore [w:] Felipe II. Un monarca y su época. Las tierras y los hombres del rey, red. P. NOGÚES, T. FERREIRA, L. MIRANDA, A. CARRILERO, Ch. HERNÁNDEZ, C. GARRIGUES, L. MARTÍN, Valladolid 1998.
• MAUQUOY-HENDRICKX 1978–1979 – M. MAUQUOY-HENDRICKX, Les estampes des Wierix, t. I–II, Bruxelles 1978–1979.
• MESA, GISBERT 1982 – J DE MESA, T.GISBERT, Historia de la pintura cuzqueña, t. 1–2, Lima 1982.
• MESA, GISBERT 1978 – J. DE MESA, T. GISBERT, Diego de la Puente, pintor fl amenco en Bolivia, Perú y Chile, „Arte y Arqueología”, La Paz, n. 5–6, 1978.
• MESA, GISBERT 1977 – J. DE MESA, T. GISBERT, Holguín y la pintura virreinal, Lima 1977.
• MESA, GISBERT 1973 – J. DE MESA, T. GISBERT, Pinacoteca de San Francisco, La Paz 1973.
• MICHALSKI 1989 – S. MICHALSKI, Protestanci a sztuka. Spór o obrazy w Europie Nowożytnej, Warszawa 1989.
• MINCZEW 2003 – G. MINCZEW, Święta Księga – Ikona – Obrzęd, Łódź 2003.
• MOISAN-JABŁOŃSKA 2002 – K. MOISAN-JABŁOŃSKA, Obrazowanie walki dobra ze złem, Kraków 2002.
• MUJICA PINILLA 2009 – R. MUJICA PINILLA 2009, España eucarística y sus rei nos: El Santísimo Sacramento como celto y tópico iconográfi ko de la monarquía [w:] Pintura de los rei nos. Identidades compartidas. Territorios del Mundo hispánico, siglos XVI–XVIII, red. J. GUTIÉRREZ HACES, V. IV, México 2009.
• MUJICA PINILLA 2002 – R. MUJICA PINILLA, El arte y los sermones [w:] El Barroco Peruano, red. R. MUJICA PINILLA, Lima 2002.
• MUJICA PINILLA 2003 – R. MUJICA PINILLA, Identidades alegóricas: lectura iconográfi cas del barroco al neoclásico [w:] El Barroco Peruano II, red. R. MUJICA PINILLA, Lima 2003.
• NAVARRETE PRIETO 1998 – B. NAVARRETE PRIETO, La pintura andaluza del siglo XVII y sus fuentes grabadas, Madrid 1998.
• NOWAK, TURDZA 2000 – J. T. NOWAK, W. TURDZA, Skarby krakowskich klasztorów, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2000.
• OSZCZANOWSKI, GROMADZKI 1995 – P. OSZCZANOWSKI, J. GROMADZKI, Theatrum Vitae et Mortis. Grafi ka, rysunek i malarstwo książkowe na Śląsku w latach ok. 1550–ok. 1650, Wrocław 1995.
• PIELAS 2000 – M. PIELAS, Matka Boska Bolesna, Universitas, Kraków 2000.
• PIWOCKA 2007 – M. PIWOCKA, Arrasy Zygmunta Augusta, Kraków 2007.
• PORTÚS 2009 – J. PORTÚS, Fama y fortuna de Rubens en España [w:] La senda española de los artistas fl amencos, wyd. G. TORNÉ, Madrid 2009.
• RABB 2009 – T.K. RABB, „Predominan los gustos fl amenco”: refl exiones sobre El patrimonio artistic de España [w:] La senda española de los artistas fl amencos, wyd. G. TORNÉ, Madrid 2009.
• RIBOT 2009 – L. RIBOT, ¡Tan lejos! ¡Tan cerca! La difícil permenencia de Flandes en la monarquía de España [w:] La senda española de los artistas fl amencos, wyd. G. TORNÉ, Madrid 2009.
• RUIZ DE PARDO 2004 – C. RUIZ PARDO, Joya del Arte Colonial Cuzqueño. Catálogo Iconográfi co de la Iglesia de Huanoquite , Lima 2004.
• SAMEK 1978 – J. SAMEK, Rodzaje recepcji sztuki Rubensa w Polsce [w:] Rubens Niderlandy i Polska, red. J.A. OJRZYŃSKI, Łódź 1978.
• SAMEK 1967 – J. SAMEK, Monstrancje ze sceną powrotu zwiadowcow do Ziemi Kanaan. Hans Kolbe i Hieronim Wierix, „Biuletyn Historii Sztuki”, 29, n. 2, 1967.
• SEBASTIÁN 2007 – S. SEBASTIÁN, El barroco iberoamericano: mensaje iconográfi co, Madrid 2007.
• SEBASTIÁN 1992 – S. SEBASTIÁN,1992, Iconografía e Iconología de arte Novohispano, México 1992.
• SEBASTIÁN 1989 – S. SEBASTIÁN, Contrarreforma y barroco. Lecturas iconografi cas e iconologicas, Madrid 1989.
• SILVA MAROTO 2009 – P. SILVA MAROTO, Pintura y pintores fl amencos en el corte de Isabel Católica [w:] La senda española de los artistas fl amencos, wyd. G. TORNÉ, Madrid 2009.
• SKUBISZEWSKI 1981 – P. SKUBISZEWSKI, Programy obrazowe kielichów i paten romańskich, „Rocznik Historii Sztuki”, t. XIII, 1981.
• STOLCENSEM 1644 – S. STOLCENSEM, Graduale de Dominicis iuxta ritum missalis de beatissimae Dei Genitricis senperque Virginis Mariae de Monte Carmelo, (manuskrypt).
• STRAZZULLO 1999 – F. STRAZZULLO, Il sangue di Cristo. Iconografi a e culto, Napoli 1999.
• SZMYDKI 2008 – R. SZMYDKI, Artystyczno-dyplomatyczne kontakty Zygmunta III Wazy z Niderlandami Południowymi, Lublin 2008.
• TRENS 1952 – M. TRENS, La Eucaristía en el arte español, Barcelona 1952.
• VAN RUYEVEN-ZEMAN 2003 – Hollstein’s Dutch and Flemish etchings, engravings and woodcuts: 1450–1700, V. LXII, The Wierix Family, part IV, wyd. Z. VAN RUYEVEN-ZEMAN Rotterdam 2003.
• SCHENONE, GORI, BARBERI 1988 – Patrimonio Artistico Nacional. Inventario de bienes muebles. Provincia de Salta, wyd. H. SCHENONE, I. GORI, S. BARBERI, Buenos Aires 1988.
• ZAPOLSKA 2000 – E. ZAPOLSKA, Cnoty teologalne i kardynalne, Kraków 2000.

Identifiers

DOI

10.15804/sal201109

Biblioteka Nauki

2182092