Arywizm, chremastyka, matematyzacja a humanocentryzm – apologetyka aksjologii w ekonomii

• Authors: Błażej Piskorz

Title variants

EN

Arivism, Chremastics, Mathematics, and Human-Centeredness – Apologetics of Axiology in Economics

Abstracts

PL

Głównym celem artykułu jest zweryfikowanie hipotezy, iż wyrugowanie wartości z ekonomii powoduje niekorzystne zmiany społeczne prowadzące do rozwarstwienia społecznego. Pobocznie rozważane będzie, czy homo neuroeconomicus jest już wiodącym paradygmatem w ekonomii, a marketing kreuje nasze postawy, mając za cel wyłącznie sprzedaż, a nie dystrybucję dóbr. Artykuł ma na celu także ukazać relewantność aksjologii w ekonomii, gdyż już na poziomie metateoretycznym jej ontologiczny status konstytuują zaszczepione przez uznanych ekonomistów wartości. Tymczasem ze współczesnej ekonomii próbuje się stworzyć naukę ścisłą, dezawuując jej normatywny dorobek. Matematyzuje się zapis, który bez nacechowania wartościującego, emocjonalnie wyklucza człowieka jako istotnego podmiotu ekonomii. Zatracenie autotelizmu w egzemplifikacji człowieka oraz jego naturalnej inklinacji do partycypacji w gospodarce powoduje nieinkluzywność w uczestnictwie. Próba tych zmian doprowadziła również do wykreowania homo neuroeconomicus jako modelowego przykładu człowieka-konsumenta, który ma trzy zadania: kupować, kupować, kupować. Adekwatną metodą ukazania problemu jest wykorzystanie metody opisowej dla przybliżenia problemu oraz analizy komparatystycznej, która wskazuje, że nie ma jednej możliwości spojrzenia na ekonomię oraz uskuteczniania jej w rzeczywistości.

EN

The main purpose of the article is to verify the hypothesis that the erasing of values from economics causes unfavorable social changes leading even to social stratification. Side by side, it will be considered if homo neuroeconomicus is already the leading paradigm in economic, and marketing creates our attitudes, with the aim only to sell, not to distribute wares. The article also aims to show the relevance of axiology in economics, because at its metatheoretical level its ontological status constitutes values implanted by recognized economists. Meanwhile, contemporary economics tries to create an exact science, disavowing its normative output. The record is mathematical, which evaluative value, emotionally excludes man as an important subject of economics. The loss of autotelism in the exemplification of a human being and its natural inclination to participate in the economy causes non-exclusivity in participation. The attempt of these changes also led to the creation of homo neuroeconomicus as a model example of a human-consumer who has three tasks: buy, buy, buy. An adequate method to show the issue is to use the descriptive method to approximate the problem and comparative analysis, which indicates that there is no one way to look at the economy and to make it work in reality.

Keywords

PL

chremastyka; aksjologia; heterodoksja; zrównoważony rozwój; konsumpcja; rachityczność paradygmatu; humanocentryzm; homo neuroeconomicus

EN

chremastic; axiology; heterodoxy; sustainable development; consumption; paradigm’s weakness; human-centeredness; homo neuroeconomicus

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Świat Idei i Polityki
• Year: 2019
• Issue: 18
• Pages: 235-255

Dates

published

2019

Contributors

author

Błażej Piskorz

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

• https://orcid.org/0000000169303219

References

• Babbie, E. (2004). Badania społeczne w praktyce, Warszawa: PWN.
• Balcerowicz, L. Socjalizm a kapitalizm. Pobrano z lokalizacji: http://czytelnia.pwn.pl/pdf/balcerowicz_1.pdf.
• Bałtowski, M. (2016a) Dlaczego ekonomia stosowana zawodzi? W: M. Bałtowski (red.), Ekonomia przyszłości. Wokół nowego pragmatyzmu Grzegorza W. Kołodko, (91–109) Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bałtowski, M (2016b). Ekonomia jako nauka porównawcza a problem sądów wartościujących. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 259, ss. 9–18.
• Barber, B.R.(2008). Skonsumowani. Jak rynek psuje dzieci, infantylizuje dorosłych i połyka obywateli. Warszawa: Muza.
• Bauman, Z. (2006). Płynna nowoczesność. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Blaug, M. (1995). Metodologia ekonomii. Warszawa: PWN.
• Bludnik, I. (2013). John M. Keynes i jego program antykryzysowy. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Ekonomia, XLIV nr 2, ss. 289–302.
• Bludnik, I. (2004). Keynes a neokeynesiści. Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, 2, ss. 129–143.
• Bukała, M. (2004). Etyka ekonomiczna średniowiecza. Etyka, 37, ss. 85–101.
• Chang, J-H. (2013). 23 rzeczy, których nie mówią ci o kapitalizmie, Warszawa: Krytyka Polityczna.
• Dylus, A. (2017). Arthura Richa koncepcja integracji ekonomii i etyki, W: E. Mączyńska, J. Sójka (red.) Etyka i ekonomia. W stronę nowego paradygmatu, (96–82) Warszawa: PTE.
• Drenda, L. (2016). Teoria wartości, wartość teorii. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 259, ss. 39–48.
• Fiedor, B., Ostapiuk A., Utylitaryzm versus aksjologiczne i społeczne uwarunkowania wyborów ekonomicznych. W: E. Mączyńska, J. Sójka (red.) Etyka i ekonomia. W stronę nowego paradygmatu, Warszawa: PTE.
• Fromm, E. (1999). Mieć czy być?, Poznań: Rebis.
• Fromm, E. (2013). O byciu człowiekiem, Kraków: PWN.
• Fromm, E. (2014). Ucieczka od wolności, Warszawa: Czytelnik.
• Fromm, E. (2009). Zapomniany język, Kraków: Vis-a-vis.
• Galbraith, J.K. (2011). Ekonomia w perspektywie. Krytyka historyczna, Warszawa: PTE.
• Głowacki, J. (2015). Wartość w ekonomii społecznej. Ekonomia społeczna, 2, ss. 60–67.
• Godłów-Lęgiedź, J. (2010). Współczesna ekonomia. Ku nowemu paradygmatowi? Warszawa: CH.Beck.
• Golinowski, J. (2018). Kryzys narracji w nowoczesnej polityce Zachodu. Teoria Polityki, 2, ss. 161–180.
• Golinowski, J. (2015). Polityczność mainstreamowej ekonomii. Studia politologiczne, 37, ss. 146–173.
• Jankowska, A. (1981). Marksizm a filozofia sprawiedliwości: perswazyjna definicja sprawiedliwości a praktyka społeczna. Etyka, 19, ss. 7–19 .
• Keynes, J.M. (2003). Ogólna teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza, Warszawa: PWN.
• Kieżun, W. (2011). Państwo sprawne i życzliwe. W: Z. Janowska (red.) Dysfunkcje i patologie sferze zarządzania zasobami ludzkimi, T. 4, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kieżun, W. (2012) Patologia transformacji, Warszawa: Poltext.
• Klimczak, B. (2015) Aksjologiczne uwikłanie ekonomii. Annales. Etyka w Życiu Gospodarczym, 17, ss. 9–21.
• Kolasa, W. (2016). Wpływ doktryny keynesizmu i reaganomiki na gospodarkę Stanów Zjednoczonych. Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, 9, ss. 87–96.
• Kołodko, G.W. (2013). Dokąd zmierza świat. Ekonomia polityczna przyszłości, Warszawa: Prószyński.
• Kołodko, G.W. (2010). Świat na wyciągnięcie myśli, Warszawa: Prószyński.
• Kozłowski, P. (2016). Ekonomia jest (i będzie) społeczna. W: M. Bałtowski (red.), Ekonomia przyszłości. Wokół nowego pragmatyzmu Grzegorza W. Kołodko, (303–312) Warszawa: PWN.
• Księżyk, M. (2012). Ekonomia. Podejście historyczne i prospektywne, Kraków: Krakowska Akademia im. A.F. Modrzewskiego.
• Krugman, P. (2009). How Did Economists Get It So Wrong?, The New York Times.
• Kuhn, T.S. (2011). Struktura rewolucji naukowych, Warszawa: Aletheia.
• Kwaśnicki, W. (2012) O matematyzacji ekonomii. Na marginesie artykułu S. Małeckiego-Tepichta, Ekonomista, 3, ss. 381–390.
• Laska, A. (2014). Polityka jako przedmiot badań w realiach politologicznego rozumu. Przegląd Politologiczny, ss. 143–157.
• Leszek, P. (2013). Matematyka: język fizyki w dobrej służbie ekonomii? Studia Ekonomiczne, 1 (LXXVI), ss. 133–146.
• Lewicka, H. (2014). Wartość jako kluczowe pojęcie w dziedzinie nauk ekonomicznych. Społeczeństwo i Ekonomia, 2, ss. 64–72.
• Madej, Z. (2011). Paradygmaty i główny nurt ekonomii. Ekonomista, nr 2, ss. 161–182.
• Marks, K. (2010). Kapitał, Warszawa: Hachette Polska.
• Mączyńska, E. (2017). Asymetrie społeczno-gospodarcze w kontekście teorii ekonomii i etyki. W: E. Mączyńska E., J. Sójka (red), Etyka i ekonomia. W stronę nowego paradygmatu, (195–216), Warszawa: PTE.
• Mączyńska, E. (2014). Ekonomia – chremastyczne deformacje. Rocznik Naukowy Wydziału Zarządzania w Ciechanowie, 1–4 (VIII), ss. 5–20.
• Mączyńska, E. (2011). Gdy sługa staje się panem, czyli dysfunkcje pomiaru wartości biznesu i wyników działalności gospodarczej. Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 639, ss. 103–120.
• Mączyńska, E. (2016) Inkluzywność jako cecha przyszłego ładu społeczno-gospodarczego. W: M. Bałtowski (red.) Ekonomia przyszłości. Wokół nowego pragmatyzmu Grzegorza W. Kołodko, (121–137), Warszawa: PWN.
• Nocoń, J. (2006). Metodologiczne podstawy współczesnej teorii politycznej. Świat Idei i Polityki, 6, ss. 9–29.
• Ostapiuk, A. (2017). Matematyzacja ekonomii – grzech pierworodny? Wieloaspektowa analiza wpływu i przyczyn. Ekonomia XXI wieku, 1 (13), ss. 91–104.
• Papuziński, A. (2007). Filozofia zrównoważonego rozwoju jako subdyscyplina badań filozoficznych. Problemy Ekorozwoju. Studia Filozoficzno-Sozologiczne, 2 (2), ss. 27–40.
• Piketty, T. (2015). Kapitał w XXI wieku, Warszawa: Krytyka Polityczna.
• Rogowska, B. (2015). Ekonomia społeczna a współczesna heterodoksja, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 210, ss. 209–221.
• Rogowska, B. (2016). „Na obrzeżach ekonomii”.Znaczenie współczesnej heterodoksji. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 259, ss. 109–118.
• Rozen, Ł. (2016). Aksjologiczne i ideowe fundamenty doktryn liberalnych wobec kwestii ekonomicznych. Świat Idei i Polityki, 16, ss. 27–50.
• Schumpeter, J. (2009). Kapitalizm, socjalizm, demokracja, Warszawa: PWN.
• Schumpeter, J. (1960). Teoria rozwoju gospodarczego, Warszawa: PWN.
• Smith, A. (2007). Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Warszawa: PWN.
• Smith, A. (1989). Teoria uczuć moralnych, Warszawa: PWN.
• Wawrzyniak, A. (2015). Zmiana paradygmatu homo oeconomicus w naukach o zarządzaniu. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 223, ss. 46–55.
• Weber, M. (1990). Sens wolnej od wartościowania socjologii i ekonomii. W: M. Scheler (red.) Problemy socjologii wiedzy, Warszawa PWN.
• Wodzikowski, Cz. (2012). Koncepcja zrównoważonego rozwoju w polityce państwa. W: Świat Idei i Polityki, 12, ss. 133–148.
• Żukowska, J. (2016). Znaczenie aksjologii w tworzeniu nowego paradygmatu ekonomii. Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie, 4, ss. 48–58.
• Zuziak, W. (2012). Aksjologia Louis’a Lavelle’a wobec ponowoczesnego kryzysu wartości, Kraków: WAM.

Identifiers

DOI

10.15804/siip201913

Biblioteka Nauki

2193958