Dla(czego) kicz (nie)uczy? Tytułem wprowadzenia

• Authors: Andrzej Pluta

Abstracts

EN

The aim of the article is to draw attention to kitsch as a category in the field of social sciences and humanities with appropriate implications for the pedagogical discipline I place the problem of kitsch within a specifically understood and cultivated cultural studies reflection. The system of concepts necessary for this embedding is presented in the following order: culture – art – participation in culture (art) – introduction to participation in culture (art). In the adopted perspective, delineating the boundaries between “art”, “bad art”, “anti-art”, “kitsch” is not very attractive. This problem is relieved of unnecessary tensions. The key here is the way of understanding the concept of culture, which implies an appropriate way of understanding art and, consequently, participation in and introduction to culture (art) (which is the primary function of education). The aim of the publication is to familiarize the reader with various ways of thinking about kitsch and to invite him to discuss it.

PL

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na kicz jako kategorię z zakresu nauk społecznych i hu-manistycznych o odpowiednich implikacjach dla dyscypliny pedagogicznej Zagadnienie kiczu osadzam w ramach swoiście rozumianej i uprawianej refleksji kulturoznawczej. Układ pojęć niezbędnych do tego osadzenia przedstawiam w następującym porządku: kultura – sztuka – uczestnictwo w kulturze (sztuce) – wprowadzanie do uczestnictwa w kulturze (sztuce). W przyjętej perspektywie nakreślanie granic pomiędzy „sztuką”, „złą sztuką”, „antysztuką”, „kiczem” jest mało atrakcyjne. Problem ten zostaje uwolniony od niepotrzebnych napięć. Kluczem jest tutaj sposób rozumienia pojęcia kultura, który implikuje odpowiedni sposób rozumienia sztuki, a w konsekwencji uczestnictwa w kulturze (sztuce) oraz wprowadzania doń (co jest prymarną funkcją edukacji). Publikacja ma na celu zapoznanie Czytelnika z różnorodnymi sposobami myślenia na temat kiczu oraz zaproszenie go do dyskusji na jego temat.

Keywords

EN

culture; art; kitsch; participation in culture (art)

PL

kicz; edukacja; uczestnictwo w kulturze (sztuce); kultura; sztuka

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Podstawy Edukacji
• Year: 2020
• Volume: 13
• Pages: 27-50

Dates

published

2020

Contributors

author

Andrzej Pluta

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza Poznań

• https://orcid.org/0000000294894839

References

• Bikont, A., Szczęsna, J. (1997). Pamiątkowe rupiecie, przyjaciele i sny Wisławy Szymborskiej. Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Bortnowski, S. (2007). Wartościowanie poza kontrolą, czyli pamflet na najnowszą sztukę plastyczną. W: B. Myrdzik, I. Morawska (red.), Czytanie tekstów kultury. Metodologia. Badania. Metodyka (s. 274–289). Lublin: Wyd. UMCS.
• Burszta, W.J., Piątkowski, K. (1994). O czym opowiada antropologiczna opowieść. Warszawa: Instytut Kultury.
• Burszta, W.J., Januszkiewicz M. (2010). Słowo wstępne: Kłopot zwany kulturoznawstwem. W: W.J. Burszta, M. Januszkiewicz (red.), Kulturoznawstwo – dyscyplina bez dyscypliny? (s. 5–22). Warszawa: Wyd. SWPS.
• Cackowska, M. (2014). Wzrastać radośnie w przedszkolnym i szkolnym kiczu. Pytania o współczesną alfabetyzację wizualną dzieci. W: D. Klus-Stańska (red.), (Anty)edukacja wczesnoszkolna (s. 273–289). Kraków: Wyd. Impuls.
• Filipiak, G. (2004). Muzyka – zabawa i oszołomienie. W: J. Grad, H. Mamzer (red.), Ludyczny wymiar kultury (s. 51–64). Poznań: Wyd. Naukowe UAM.
• Golka, M. (2013). Skandal artystyczny. Kultura i Społeczeństwo, 1, 103–116.
• Grad, J. (2004). Problem karnawalizacji kultury współczesnej. W: J. Grad, H. Mamzer (red.), Ludyczny wymiar kultury (s. 3–21). Poznań: Wyd. Naukowe UAM.
• Grad, J. (2005). Uczestnictwo w kulturze artystycznej społeczeństwa polskiego i jego uwarunkowania. W: J. Grad, U.Kaczmarek, Organizacja i upowszechnianie kultury w Polsce. Zmiany modelu (s. 43–90). Wyd. 3 poprawione i uzupełnione. Poznań: Wyd. Naukowe UAM.
• Has-Tokarz, A. (2007). Nieprofesjonalistów i znawców czytanie tekstów (kultury). O demokratycznej i arystokratycznej postawie odbiorców wobec literatury/sztuki. W: B. Myrdzik, I. Morawska (red.), Czytanie tekstów kultury. Metodologia. Badania. Metodyka (s. 205–118). Lublin: Wyd. UMCS.
• Jachimowicz, D. (1991). Pop-Art a postmodernizm. W: A. Zeidler-Janiszewska (red.), Przemiany współczesnej praktyki artystycznej. Próby interpretacyjne (s. 92–111). Warszawa: Instytut Kultury.
• Jaworski, P. (2013). Kicz w trzech odsłonach. Kultura i Społeczeństwo, 1, 153–174.
• Kobylińska, E. (2010). Nauki o kulturze i przyszłość filozofii. W: W. J. Burszta, M. Januszkiewicz (red.), Kulturoznawstwo – dyscyplina bez dyscypliny? (s. 84–102). Warszawa: Wyd. SWPS.
• Kołakowski, L. (2010). Nasza wesoła Apokalipsa. Wybór najważniejszych esejów. Wybór i układ Z. Mentzel. Kraków: Wyd. Znak.
• Leszczyński, A. (2005). Koniec kiczu. Wiedza i Życie, 12, wiz.pl [dostęp: 11.12.2020]
• Łaszczyk, M. (2008). Bez-granicze kiczu. W: E.A. Sekuła, W.J. Burszta (red.), Kiczosfery współczesności (s. 48–56). Warszawa: Wyd. SWPS.
• Michalik, J. (red.). (2011). Kultura i metoda. Warszawa: Eneteia Wyd. Psychologii i Kultury.
• Nacher, A. (2012). Rubieże kultury popularnej. Popkultura w świecie przepływów. Poznań: Wyd. Galeria Miejska Arsenał.
• Nowak, M. (2011). Mistyka – sztuka – kicz. Metoda rozpoznawania autentyczności. W: J. Michalik (red.), Kultura i metoda (s. 199–211). Warszawa: Eneteia Wyd. Psychologii i Kultury.
• Onfray, M. (2010). Antypodręcznik filozofii. Lekcje sokratejskie i alternatywne. Warszawa: Wyd. Czarna Owca.
• Ożóg, K. (2007). Nowy świat kultury – hiperrzeczywistość i jej znaki. W: B. Myrdzik, I. Morawska (red.), Czytanie tekstów kultury. Metodologia. Badania. Metodyka (s. 9–21). Lublin: Wyd. UMCS.
• Poprzęcka, M. (1998). O złej sztuce. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Rubacha, K. (2003). Nowe kategorie pojęciowe teorii wychowania. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika (s. 59–67). T. 2 , Warszawa: PWN.
• Rusinek, M. (2016). Szymborska ofiarą namiętności do kiczu. Rozmowa wokół książki „Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej”; htpps://polskie radio24.pl [dostęp: 1.02.2016].
• Rychlewski, M. (2008). Kiczosfery muzyki popularnej. W: W.J. Burszta, E.A.
• Sekuła (red.), Kiczosfery współczesności (s. 25–34). Warszawa: Wyd. SWPS.
• Sarzyński, P. (2016). Kicz jest wszechobecny: nie tylko w sztuce; www.polityka.pl/tygodnik/kultura [dostęp: 18.12.2016].
• Sekuła, E. (2008). Kicz jako źródełko radości. W: W.J. Burszta, E.A. Sekuła (red.), Kiczosfery współczesności (s. 35–47). Warszawa: Wyd. SWPS.
• Sołodki, P. (2016). O doświadczeniu guilty pleasure; http//ekrany.org.pl/ [dostęp: 13.11.2020].
• Świtała, A. (2008). Gra w autentyczność. Rola indywidualności we współczesnej kulturze masowej. W: W.J. Burszta, E.A. Sekuła (red.), Kiczosfery współczesności (s. 148–165). Warszawa: Wyd. SWPS.
• Wantuch, W. (2007). Ilustracje tomików dla dzieci jako wprowadzenie do lektury. W: B. Myrdzik, I. Morawska (red.), Czytanie tekstów kultury. Metodologia. Badania. Metodyka (s. 425–436). Lublin: Wyd. UMCS.
• Wasiak, P. (2008). So Bad… It’s good – obcowanie z filmowym kiczem. W: W.J. Burszta, E.A. Sekuła (red.), Kiczosfery współczesności (s. 166–182). Warszawa: Wyd. SWPS.
• Welsch, W. (1999). Procesy estetyzacji. Zjawiska, rozróżnienia, perspektywy. W: K. Zamiara, M. Golska (red.), Sztuka i estetyzacja. Studia teoretyczne (s. 13–52). Poznań: Wyd. Fundacji Humaniora.
• Witkowski, L. (1997). Ambiwalencja kiczu jako wyzwanie w kulturze. (Elementy meta-pedagogiczne w ilustracjach nie tylko estetycznych). W: Z. Kwieciński (red.). Nieobecne dyskursy (s. 30–76). Cz. 5. Toruń: Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Zamiara, K. (1989). Kompetencja jako wiedza. W: T. Kostyrko, A. Szpociński (red.), Kultura artystyczna a kompetencje kulturowe (s. 155–169). Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury.
• Zamiara, K. (1993/95). Konstrukcja podmiotu w społeczno-regulacyjnej teorii
• kultury. W: K. Zamiara (red.), Humanistyka jako autorefleksja kultury (s. 63–71). Poznań: Wyd. CIA BOOKS.
• Żuchowska, G. (2013). Kicz – przegląd koncepcji teoretycznych i propozycja definicji do celów badawczych. Kultura i Społeczeństwo, 1, 131–151.

Identifiers

DOI

10.16926/pe.2020.13.03

Biblioteka Nauki

2031192