Paradygmat intertekstualny i jego translatologiczne pożytki – perspektywa wschodnioeuropejska

• Authors: Marta KAŹMIERCZAK

Title variants

DE

Das Paradigma der Intertextualität und sein Vorteil für die Übersetzungswissenschaft – osteuropäische Perspektive

EN

What Can the Intertextual Paradigm Yield to Translation Studies - An East European Perspective

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule dokonany został przegląd teoretycznych ujęć intertekstualności jako ontologicznej cechy tłumaczenia oraz przeprowadzona systematyzacja celów, dla jakich badacze odwołują się do tego paradygmatu, a jest to podejście szeroko reprezentowane w przekładoznawstwie wschodnioeuropejskim. Omówione zostały różne ujęcia tego zagadnienia i ich użycie w dyskursie, oraz wskazane powinowactwa myśli poszczególnych badaczy. Kategoria intertekstualności ma w translatologii liczne zastosowania: służy określeniu miejsca przekładu wśród innych typów komunikacji, definiowaniu sposobu istnienia przekładu, apologii tłumaczenia jako pełnoprawnej działalności literackiej i obronie przed zarzutami wtórności, eksplorowaniu związków tłumaczenia z innymi tekstami, konstruowaniu podejść interdyscyplinarnych. W ostatnich latach intertekstualność została także uwzględniona w modelu opisującym proces przekładu.

EN

The aim of the paper is to survey theorizations of intertextuality as an ontological feature of translation, a line of thinking well represented in the East European translation studies as well as to show the purposes this paradigm has served in translational reflection.I investigate the concept(s) and applications thereof, and trace the interrelations between the ideas of various scholars. Intertextuality is shown to have served the following ends: locating translation among other forms of communication, explaining the mode of existence of translation, reclaiming for it the status of a rightful literary activity and defending it from charges of parasitism, probing translations' interactions with other texts, constructing interdisciplinary approaches. Last but not least, intertextuality has recently been integrated into the very model of the translation process.

DE

Der vorliegende Aufsatz bietet einen Überblick über die theoretischen Ansätze der Intertextualität als eines ontologischen Merkmals des Übersetzung und stellt eine Systematik der Gründe dar, aus denen Forscher auf dieses Paradigma zurückgreifen, was in der osteuropäischen Übersetzungswissenschaft recht verbreitet ist. Die Verfasserin bespricht unterschiedliche Betrachtungsweisen des Themas und deren Präsenz im Diskurs, gleichzeitig verweist sie auf Affinitäten in der Argumentation einzelner Forscher. Es wird nachgewiesen, dass die Kategorie der Intertextualität in der Übersetzungswissenschaft zahlreiche Einsatzmöglichkeiten bietet. Dazu gehören: die Verortung des Übersetzens im Vergleich zu anderen Kommunikationsarten, das Definieren der Existenzformen der Übersetzung, die Apologie des Übersetzens als gleichberechtigte literarische Tätigkeit und Widerlegung der Einwände des Epigonalen, das Ausloten der Beziehungen der Übersetzung zu anderen Texten sowie die Konstruktion von interdisziplinären Ansätzen. In den letzten Jahren wurde die Inter-textualität auch zunehmend im Beschreibungsmodell des Translationsprozesses berücksichtigt.

Keywords

PL

przekład; intertekstualność; ontologia; dyskurs; przekład; intertekstualność; ontologia; dyskurs

DE

Übersetzung; Intertextualität; Ontologie; Diskurs

EN

translation; intertextuality; ontology; discourse

• Publisher: Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Transfer. Reception studies
• Year: 2017
• Volume: 2
• Pages: 41-59

Dates

published

2017-12-31

Contributors

author

Marta KAŹMIERCZAK

References

• Balcerzan E., Poetyka przekładu artystycznego [The poetics of artistic translation] (1968), [in:] idem, Literatura z literatury (strategie tłumaczy) [Literature out of literature (translators’ strategies)], Śląsk, Katowice 1998, p. 17–31.
• Balcerzan E., Literatura z literatury (przekład jako cytat) [Literature out of literature (Translating as quoting)] (1985), [in:] idem, Literatura z literatury (strategie tłumaczy) [Literature out of literature (translators’ strategies)], Śląsk, Katowice 1998, p. 162–176. First printed as: Przekład jako cytat, [in:] Miejsca wspólne [Common places], ed. E. Balcerzan, S. Wysłouch, PWN, Warszawa 1985.
• Barańczak S., Przekład artystyczny jako “samoistny” i “związany” obiekt interpretacji [Artistic translation as a ‘self-sufficient’ and ‘bound’ object of interpretation], [in:] Z teorii i historii przekładu artystycznego [Studies in theory and history of artistic translation], ed. J. Baluch, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1974, p. 47–74.
• Bednarczyk A., Różnice strategii (aspekt intertekstualny w oryginale i w przekładzie literackim [Differences in strategy: Intertextual aspects of the original and of literary translation], [in:] Komparatystyka literacka a przekład [Comparative literature studies and translation], ed. P. Fast, Śląsk, Katowice 2000, p. 157–172.
• Berman A., Translation and the Trials of the Foreign, trans. L. Venuti, [in:] The Translation Studies Reader, ed. L. Venuti, Routledge, London – New York 2000, p. 284–297.
• Brzostowska-Tereszkiewicz T., Modernist Translation. An Eastern European Perspective. Models, Semantics, Functions, Peter Lang, Frankfurt am Main 2016.
• Hermans T., The Conference of the Tongues, St. Jerome, Manchester 2007.
• Kraskowska E., Twórczość Stefana Themersona. Dwujęzyczność a literatura [Stefan Themerson’s writing: Bilingualism and literature], Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1989.
• Kraskowska E., Intertekstualność a przekład [Intertextuality and translation], [in:] Między tekstami. Intertekstualność jako problem poetyki historycznej [Between texts: Intertextuality as a problem of historical poetics], ed. J. Ziomek et al., PWN, Warszawa 1992, p. 129–145.
• Legeżyńska A., Tłumacz i jego kompetencje autorskie [Translator and his authorial prerogatives] (1986), PWN, Warszawa 1999 (2nd ed.).
• Markiewicz H., Odmiany intertekstualności [Varieties of intertextuality], [in:] idem, Wymiary dzieła literackiego [Dimensions of a literary work], Universitas, Kraków 1996, 215–238. (Earlier in: idem, Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa [Literary studies and their neighbourhood], PWN, Warszawa 1989, p. 198–228).
• Neubert A., Shreve G.M., Translation as Text (1992), Kent State UP, Kent, OH – London 2000.
• Popovič A., Poetika umeleckého prekladu [Poetics of artistic translation], Tatran, Bratislava 1971.
• Popovič A., Teoria przekładu w systemie nauki o literaturze [Translation theory within the system of the literary studies], trans. M. Papierz (1973), [in:] Współczesne teorie przekładu. Antologia [Contemporary translation theories: An anthology], ed. P. Bukowski, M. Heydel, Znak, Kraków 2009, p. 89–106.
• Popovič A., Aspects of Metatext, “Canadian Review of Comparative Literature” 1976, Autumn, p. 225–235.
• Skwara M., Polskie serie recepcyjne wierszy Walta Whitmana. Monografia wraz z antologią przekładów [Polish reception series of Walt Whitman’s poems: A monograph with a translation anthology], Universitas, Kraków 2014.
• Skwara M., Translatologia a komparatystyka. Serie przekładowe jako problem komparatystyczny [Translation studies and comparative studies: A series of translations as a comparative issue], “Rocznik Komparatystyczny” [Yearbook of Comparative Studies] 2010, no. 1, p. 7–51.
• Skwara M., Wyobraźnia badacza – od serii przekładowej do serii recepcyjnej [Researcher’s imagination – from translation series to reception series], “Poznańskie Studia Polonistyczne, Seria Literacka” [Poznań Polish Studies, Literary Series] 2014, no. 23 (43), p. 99–117.
• Tokarz B., Wzorzec, podobieństwo, przypominanie [Model, resemblance, recalling], Śląsk, Katowice 1998.
• Tokarz B., Spotkania. Czasoprzestrzeń przekładu artystycznego [Encounters: Time-Space of artistic translation], Uniwersytet Śląski, Katowice 2010.
• Torop P., Translation as Translating as Culture, “Sign Systems Studies” 2002, vol. 30, no. (2), p. 593–605.
• Urbanek D., Pęknięte lustro. Tendencje w teorii i praktyce przekładu na tle myśli humanistycznej [The Broken mirror: Trends in the theory and practice of translation in the context of humanistic thought], Trio, Warszawa 2004.
• Urbanek D., Dialektyka przekładu [The Dialectics of translation], Instytut Rusycystyki UW, Warszawa 2011.
• Денисова Г., В мире интертекста: язык, память, перевод [In the world of intertext: Language, memory, translation], Азбуковник, Москва 2003.
• Нестерова Н.М., Вторичность как онтологическое свойство перевода [Derivativeness as an ontological feature of translation], Пермский государственный технический университет, Пермь 2005.
• Нестерова Н.М., Текст и перевод в зеркале современных философских парадигм [Text and translation in the mirror of contemporaryphilosophical paradigms], Мво образования и науки РФ, Перм. гос. техн. ун-т. – Перм. гос. техн. ун-т, Пермь 2005.
• Нестерова Н.М., Наталья Михайловна (2012). Перевод в системе теории вторичности: Абсолютная и относительная вторичность перевода [Translation within the system of derivativeness theory: The absolute and the relative derivativeness of translation], LAP LAMBERT Academic Publishing, Saarbrücken 2012.
• Неупокоева И.Г., Некоторые вопросы изучения взаимосвязей и взаимодействия национальных литератур, [Selected issues in the study of mutual relations and interplay of national literatures], «Известия Академии Наук Армянской ССР» [Journal of the Academy of Sciences of the Armenian SSR], 1960, no. 5–6, p. 3–22.
• Тороп П., Тотальный перевод [Total translation], Изд. Тартуского Университета, Тарту 1995.

Identifiers

DOI

10.16926/trs.2017.02.02