Śmiech w komediach środowiska Skamandra. Funkcje i rodzaje

• Authors: Joanna Waronska

Title variants

DE

Lachen in Skamanders Komödien. Funktionen und Typen

EN

Laughter in the comedies of the Skamander environment. Functions and types

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Na podstawie trzech sztuk powstałych w środowisku skamandryckim, Złodzieja idealnego Jarosława Iwaszkiewicza (napisanego w latach 1923–1924), Powrotu mamy (1935) oraz Baby-Dziwo (1938) Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej zostały pokazane różnorodne rodzaje i funkcje śmiechu. W świecie przedstawionym odnalezione zostały przejawy śmiechu somatycznego, wyrażającego radość życia albo szaleństwo, oraz zaangażowanego, posiadającego moc zmiany rzeczywistości i rozbijania zastanych form. Bohaterowie używają śmiechu również jako maski, przykrywając zaskoczenie, strach czy zażenowanie. W ten sposób przemieniają kontrowersję w konwersację. Postacie sięgają również po społeczną rolę śmiechu, by tworzyć wspólnotę, określić jej granice, ustalić stan osobowy grupy albo uzgodnić postawy i zachowania. Literackie obrazy osób śmiejących się stały się jednocześnie przykładami śmiechu kulturowego, dlatego komediowa twórczość środowiska skamandrytów pokazana została na tle praktyk Młodej Polski oraz Dwudziestolecia. Jednocześnie odrzucone zostało sprowadzanie skamandryckiego „gestu śmiechu” wyłącznie do radosnej samoakceptacji.  

EN

Laughter in the comedies of the Skamander environment. Functions and types The author based on three works created in the Skamander environment, Złodziej idealny ["The Ideal Thief"] Jarosław Iwaszkiewicz (written in 1923-1924), Powrót mamy ["Mother's Return"] (1935) and Baba-Dziwo (1938) by Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, showed various types and functions of laughter. In the presented world, she found manifestations of somatic laughter, expressing the joy of life or madness, and committed, possessing the power to change reality and break down the existing forms. The heroes also use laughter as masks, covering surprise, fear or embarrassment. In this way, they transform the controversy into a conversation. They also refer to the social role of laughter, to create a community, define its boundaries, establish the group's personal status or agree on attitudes and behaviors. Literary images of laughing people have also become examples of cultural laughter, which is why the author showed the comedic work of the Skamander community in the context of the practices of Young Poland and the Interwar period. At the same time, she opposed bringing the Skandiric "gesture of laughter" exclusively to joyful self-acceptance.  

DE

Anhand von drei Theaterstücken der Dichtergruppe Skamander: Złodziej idealny [Der ideale Dieb] (1923–1924) von Jarosław Iwaszkiewicz, Powrót mamy [Die Rückkehr der Mutter] (1935) und Baba-Dziwo [Der Sonderling] (1938) von Maria Pawlikowska-Jasnorzewska werden verschiedene Arten und Funktionen des Lachens fokussiert. In der darge-stellten Welt fand die Autorin Manifestationen des somatischen Lachens, als Ausdruck der Lebensfreude oder des Wahnsinns, und des engagierten Lachens, das die Kraft besitzt, die Realität zu verändern und die vorhandenen Formen aufzubrechen. Die Figuren benutzen das Lachen auch als Maske, um Überraschung, Angst oder Verlegenheit zu verbergen. Auf diese Weise machen sie aus einer Kontroverse eine Konversation. Die dargestellten Personen nut-zen auch die soziale Rolle des Lachens, um eine Gemeinschaft zu schaffen, ihre Grenzen zu definieren, den persönlichen Status der Gruppe zu bestimmen oder sich auf Einstellungen und Verhaltensweisen zu einigen.Die literarischen Bilder von lachenden Menschen bilden Beispiele für das kulturelle Lachen, weshalb die Autorin die Komödien der Dichtergruppe Skamander vor dem Hintergrund der literarischen Praktiken des Jungen Polens und der Zwanziger Jahre darstellte, und wendet sich dagegen, Skamanders „Lachgestus“ ausschließlich auf freudige Selbstakzeptanz zu reduzieren.

Keywords

PL

Skamander; dwudziestolecie międzywojenne; komedia w I połowie XX wieku; gest śmiechu; śmiech somatyczny; śmiech kulturowy; Maria Pawlikowska-Jasnorzewska; Jarosław Iwaszkiewicz; Skamander; dwudziestolecie międzywojenne; komedia w I połowie XX wieku; gest śmiechu; śmiech somatyczny; śmiech kulturowy; Maria Pawlikowska-Jasnorzewska; Jarosław Iwaszkiewicz

DE

Dichtergruppe Skamander; Komödie in der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts; Lachgestus; somatisches Lachen; kulturelles Lachen; Maria Pawlikowska-Jasnorzewska; Jarosław Iwaszkiewicz

EN

the Skamander environment; Interwar period comedies; gesture of laughter; somatic laughter; cultural laughter; Maria Pawlikowska-Jasnorzewska; Jarosław Iwaszkiewicz

• Publisher: Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Transfer. Reception studies
• Year: 2020
• Volume: 5
• Pages: 41-61

Dates

published

2020-12-31

Contributors

author

Joanna Waronska

• Jan Dlugosz University in Częstochowa (Częstochowa)

References

• Bauman, Zygmunt. Kultura jako praxis. Translated by Jacek Konieczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
• Biernacki, Andrzej. “Iwaszkiewicz w kręgu Wilde’a.” Dialog (1983), no. 9: 88–90.
• Boy-Żeleński, Tadeusz. “Śmiech.” Wiadomości Literackie (1932), no. 39: 1–2.
• Boy-Żeleński, Tadeusz. Pisma. Vol. 18: Felietony, 7–29. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.
• Czarnik, Jacek. “Spółka autorska Witkacy – Pawlikowska.” Dialog, no. 1 (1987): 121–127.
• Grzymała-Siedlecki, Adam. “Dialog o upadku sztuki aktorskiej.” Museion, no. 1 (1911): 54–72. Reprint in Myśl teatralna Młodej Polski. Antologia, edited by Irena Sławińska, and Stefan Kruk, Foreword by Irena Sławińska, Author’s Notes by Bożena Frankowska, 344–364. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, 1966.
• HistoRisus. Historie śmiechu / śmiech [w] historii, edited by Rafał Borysławski, and Justyna Jajszczok, and Jakub Wollf, and Alicja Bemben. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016.
• Iwaszkiewicz, Jarosław. Dramaty, Vol. 2. Warszawa: Czytelnik, 1984.
• Iwaszkiewicz, Jarosław. “Oscar Wilde i moderne idee w jego dziełach.” Dialog, no. 9 (1983): 78–88.
• Kosowska, Ewa. “Śmiech niewesoły.” In Śmiech Sienkiewicza. Śmiech z Sienkiewicza, edited by Agnieszka Kuniczuk-Trzcinowicz, and Zdzisława Mokranowskiej, 43-60. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2017.
• Kozłowska, Justyna. “Kohelet z wodewilu.” Dialog, no. 5 (2005): 148–153.
• Krasiński, Edward, „Listy Arnolda Szyfmana z Jarosławem Iwaszkiewiczem 1930–1964.” Pamiętnik Teatralny, no. 1/4 (1982): 213–231.
• Nowaczyński Adolf. “Skamander połyska wiślaną świetlący się falą.” Skamander, no. 7/9 (1921): 296–317.
• Nycz, Ryszard. “Gest śmiechu. Z przemian świadomości literackiej początku wieku XX (do pierwszej wojny światowej).” In Nycz, Ryszard. Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie. Wrocław: FNP “Leopoldinum”, 2002.
• Pawlikowska-Jasnorzewska, Maria. Dramaty, Vol. 1–2, edited by Anna Bolecka, foreword by Stefan Treugutt. Warszawa: Czytelnik, 1986.
• Propp, Władimir Jakowlewicz. O komizmie i śmiechu. Translated by Paulina M.E. Knyż. Kraków: Zakład Wydawniczy “Nomos,” 2016.
• Puzyna, Konstanty. [Ta wczesna komedia…]. Dialog (1980), no. 4: 7–8.
• Ratajczakowa, Dobrochna. “Komedia w epoce Młodej Polski.” In Ratajczakowa, Dobrochna W krysztale i w płomieniu. Studia i szkice o dramacie i teatrze, Vol. 1., 301–312. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006.
• Redakcja. “Krytykom i recenzentom.” Skamander, no. 4 (1921): 80–87.
• Rittner, Tadeusz. “Komedia.” Kurier Warszawski, no. 285 (1911): 5–6.
• Słonimski, Antoni. “Ruch teatralny. Teatr Mały: ‘Niewinna grzesznica,’ komedia współczesna i wieczna w 3 aktach Wacława Grubińskiego; dekoracje Karola Frycza, reżyserował autor.” Wiadomości Literackie (1925), no. 13.
• Urbanowski, Maciej. “Gest śmiechu w literaturze dwudziestolecia międzywojennego (rekonesans).” Wielogłos, no. 1 (2007): 119–129.
• “Varia” [Dn. 6 grudnia…]. Skamander (1920), no. 1: 56–57.
• Warońska, Joanna. “Komedia według skamandrytów (wstępny rekonesans).” In Skamander, Vol. 11: reinterpretacje, edited by Maciej Tramer, and Agnieszka Wójtowicz, 11–28. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015.

Identifiers

DOI

10.16926/trs.2020.05.12