Między pisaniem a milczeniem. O esejach Herty Müller z perspektywy polskiego czytelnika

• Authors: Adrian Gleń

Title variants

DE

Zwischen Schreiben und Schweigen. Zu den Essays von Herta Müller aus der Perspektive des polnischen Lesers

EN

Between Writing and Silence. On the essays of Herta Müller from the perspective of a Polish reader

Abstracts

EN

The paper focuses on the truth of language work in Herta Müller’s essays. The author is interested in what way and where the experience of the primal discrepancy between a word and a thing leads the essayist, how it affects her understanding of literature, and what kind of a picture of writing stems from her considerations. Müller’s observations are analysed in the context of the philosophy of the source language. Such a comparative approach leads to an attempt of determining what formulas of language identity and reality can be found in the essays of the German Noble prize-winner.

DE

Im Mittelpunkt des Beitrags steht der Umgang mit Sprache in den Essays von Herta Müller. Der Autor des Aufsatzes interessiert sich dafür, wie und wohin die Ur-Erfahrung der Diskrepanz zwischen Wort und Ding die Essayistin führt, wie diese sich auf ihr Literaturverständnis auswirkt und welches Bild von Schrift sich aus ihren Überlegungen ergibt. Müllers Beobachtungen werden im Zusammenhang mit der Philosophie der Ausgangssprache analysiert. Die vergleichende Methode erlaubt herauszufinden, welches Konzept von Sprachidentität und Wirklichkeit sich in den Essays der deutschen Nobelpreisträgerin finden lässt.

PL

Artykuł poświęcony jest prawdzie pracy z językiem w esejach Herty Müller. Autora interesuje to, w jaki sposób i dokąd prowadzi Noblistkę jej doświadczenie pierwotnej nieprzystawalności słowa do rzeczy, jak rzutuje ono na widzenie samego fenomenu rozumienia literatury, jaki obraz pisania wywodzi w swojej refleksji autorka Nizin. Uwagi Müller analizowane są w kontekście filozofii języka źródłowego. Takie komparatystyczne ujęcie prowadzi do próby określenia tego, jakie formuły tożsamości języka i rzeczywistości odnajdziemy w esejach niemieckiej Noblistki.

Keywords

DE

Herta Müllers Essays; Sprachphilosophie; Autothematismus; Logos; Diskrepanz von Sprache und Wirklichkeit

PL

eseistyka Herty Müller; filozofia języka; autotematyzm; logos; nieprzystawalność języka i rzeczywistości

EN

Herta Müller’s essays; philosophy of language; mise en abyme; logos; discrepancy of language and reality

• Publisher: Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Transfer. Reception studies
• Year: 2022
• Volume: 7
• Pages: 263-288

Dates

published

2022

Contributors

author

Adrian Gleń

• Uniwersytet Opolski

• https://orcid.org/0000000180821930

References

• Bańkowski, Andrzej. Etymologiczny słownik języka polskiego. Warszawa: PWN, 2000.
• Baran, Bogdan. Heidegger i powszechna demobilizacja. Kraków: Wydawnictwo Inter Esse, 2004.
• Brückner, Aleksander. Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: PWN, 1989.
• Davidson, Donald. “Widzieć poprzez język.” Translated by Arkadiusz Żychliński. Teksty Drugie, no. 3 (2007): 128-141.
• Derrida, Jacques. Marginesy filozofii. Translated by Adam Dziadek, Janusz Margański, and Paweł Pieniążek. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2002.
• Długosz-Kurczabowa, Krystyna. Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: PWN, 2005.
• Gadamer, Hans-Georg. “Heidegger i język metafizyki.” Translated by Artur Dorobiński. Aletheia, no. 1 (4) (1990): 126-131.
• Gleń. Adrian. Bycie – słowo – człowiek. Inspiracje heideggerowskie w literaturoznawstwie. Opole: Wydawnictwo UO, 2007.
• Gumrecht, Hans Ulrich. Produkcja obecności. Czego znaczenie nie może przekazać. Translated by Krzysztof Hoffmann. Poznań: Wydawnictwo UAM, 2016.
• Heidegger, Martin. Objaśnienia do poezji Hölderlina. Translated by Sława Lisiecka. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2004.
• Heidegger, Martin. Przyczynki do filozofii (Z Wydarzania). Translated by Bogdan Baran, Kraków: Wydawnictwo Baran & Suszczyński, 1996.
• Heidegger, Martin. Przygotowanie do słuchania słowa poezji. Translated by Janusz Mizera. Principia, vol. XX (1998): 129-142.
• Heidegger, Martin. W drodze do języka. Translated by Janusz Mizera. Kraków: Wydawnictwo Baran&Suszczyński, 2000.
• Jankowicz, Grzegorz. “Wierzchołek strachu.” Tygodnik Powszechny, no. 15 (2014): 58-61.
• Kofta, Krystyna. “W murach języka.” Nowe Książki, no. 11 (2005): 35-36.
• Lorenc, Włodzimierz. W poszukiwaniu filozofii humanistycznej. Heidegger, Levinas, Foucault, Rorty, Gadamer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 1998.
• Markowski, Michał Paweł. Czarny nurt. Gombrowicz, świat, literatura. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004.
• Mizera, Janusz. “Torowanie bezdroży bezgruntu. W drodze do innego początku.” Principia, vol. XX (1998): 5-26.
• Mrożek, Sebastian. “Eseistyka Herty Müller jako wiwisekcja autorytarnej prze/mocy na przykładzie tekstów noblistki z tomów „Król kłania się i zabija” oraz „Głód i jedwab”.” Orbis Linguarum, vol. 39 (2013): 289-302.
• Müller, Herta Król kłania się i zabija. Translated by Katarzyna Leszczyńska. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2005.
• Müller, Herta. Głód i jedwab. Translated by Katarzyna Leszczyńska. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2008.
• Müller, Herta. Nadal ten sam śnieg i nadal ten sam wujek. Translated by Katarzyna Leszczyńska. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2014.
• Nycz, Ryszard. “Antropologia literatury – kulturowa teoria literatury – poetyka doświadczenia.” Teksty Drugie, no. 6 (2007): 34-49.
• Piech, Aneta. “Uszkodzone spojrzenie.” Tygodnik Powszechny, no. 47 (2005): 14.
• Pöggeler, Otto. Droga myślowa Martina Heideggera. Translated and with an afterword by Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 2002.
• Reszka, Agnieszka. Recepcja prozy Herty Müller w Polsce. Kraków: Universitas, 2017.
• Ricoeur, Paul. Filozofia osoby. Translated by Małgorzata Frankiewicz. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT, 1992.
• Ricoeur, Paul. Język, tekst, interpretacja. Wybór pism. Translated by Paweł Graff, with an afterword by Katarzyna Rosner. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989.
• Rycąbel, Katarzyna. “Lingwistyczna wolta.” Fa-Art, no. 2-3 (2008): 158-159.
• Sobolewska, Justyna. “Słowa wiedzą lepiej.” Gazeta Wyborcza, no. 124 (2005): 17.
• Szaruga, Leszek. “Na myśli opada ziemia.” Nowe Książki, no. 6 (2008): 11-12.
• Szaruga, Leszek. “Nieufność.” Nowe książki, no. 8 (2014): 52-53.
• Szeffel, Agnieszka. “O książce „Król kłania się i zabija” Herty Müller.” Czas Kultury, no. 3-4 (2005): 211-214.
• Woźniak, Cezary. Martina Heideggera myślenie sztuki. Kraków: Wydawnictwo A, 1997.

Identifiers

DOI

10.16926/trs.2022.07.17

Biblioteka Nauki

28088188