Onomastic material in the description of the Caucasus by Józef Chodźko – a nineteenth-century Polish scholar and surveyor

• Authors: Ewa Siemieniec-Gołaś

Abstracts

EN

Józef Chodźko (1800–1881) was one of the first explorers of the Caucasus and an experienced Polish surveyor and cartographer who surveyed the trans-Caucasian and the Caucasian regions. Thanks to the method of triangulation, he made precise measurements of that region which subsequently enabled the preparation of the maps of the Caucasus. During his survey in the Caucasus region, Chodźko prepared a description of the places surveyed in manuscript form entitled “Orografia Kaukazu Józefa Chodźki”. The aim of this paper is to call attention to the multidimensional value of this handwritten work. This previously unknown manuscript by the Polish investigator of the Caucasus not only includes valuable descriptions of the geography of the Caucasus but also very valuable onomastic material which may be interesting for linguists working on the geographic names of the trans-Caucasian and the Caucasian regions. His work includes many geographic names: oronyms, hydronyms, macro and micro-toponyms and other names of objects the author described in his work. In respect of the etymology the onomastic material recorded by Chodźko represents various linguistic families, such as: Altaic, Indo-European, Caucasian. In the present paper, as an example, some geographic names which seem to be Turkic are shown. The onomastic material included in Chodźko’s work constitutes a valuable source for research on the history and etymology of geographic proper names from the region of the Caucasus. Therefore, linguists, especially those who are engaged in onomastic studies, should take a keen interest in Chodźko’s “Orografia Kaukazu”.

PL

Józef Chodźko (1800-1881) był jednym z pierwszych badaczy Kaukazu, a także doświadczonym polskim geodetą i kartografem, który dokonał pomiarów Zakaukazia i Kaukazu. Zastosowana przez niego metoda triangulacji Kaukazu miała wielki wpływ na rozwój kartografii tego regionu świata. W czasie prowadzonych na Kaukazie pomiarów  Chodźko opisywał zarówno przebieg samej triangulacji jak i też miejsc, w których przebywał. Ta rękopiśmienna relacja nosi tytuł “Orografia Kaukazu Józefa Chodźki”. Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na wielowymiarową wartość rękopiśmiennego dzieła Józefa Chodźki. Praktycznie nieznana praca polskiego badacza Kaukazu zawiera nie tylko cenne opisy geografii Kaukazu i Zakaukazia, ale kryje w sobie cenny materiał onomastyczny, który może zainteresować lingwistów zajmujących się historią i etymologią nazw geograficznych tego regionu.Materiał onomastyczny opisywanego dzieła tworzą oronimy, hydronimy, makro- i mikrotoponimy, a także nazwy różnych obiektów, które umieścił autor w swojej relacji. Pod względem etymologicznym słownictwo to reprezentuje różne rodziny językowe, m.in.: ałtajską, indoeuropejską, kaukaską. W niniejszym artykule, jako próbkę materiału onomastycznego podano odnotowane przez Chodźkę nazwy geograficzne, prawdopodobnie  turkijskiego pochodzenia. Niewątpliwie, “Orografia Kaukazu Józefa Chodźki”, ze względu na zgromadzony tam materiał onomastyczny powinna zainteresować lingwistów jako że stanowi cenne źródło do badań  w zakresie historii, a także  etymologii  nazw geograficznych regionu Kaukazu.

Keywords

EN

Józef Chodźko; the Caucasus; geographic names in Chodźko’s manuscript

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Onomastica
• Year: 2021
• Volume: 65
• Issue: 1
• Pages: 343-353

Dates

published

2021

Contributors

author

Ewa Siemieniec-Gołaś

• Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/0000000324547409

References

• Azǝrbaycan-Ingilis. Ingilis-Azǝrbaycanca lüǧǝt. [Azerbaijan-English. English-Azerbaijani Dictionary]. (2003). Bakı: Bakı Universiteti Nǝşriyyatı.
• Blagova, G.F. (Ed.). (2000). Ètimologičeskij slovar’ tûrkskih âzykov [Etymological Dictionary of Turkic Languages]. Moskva: Izdatel’stvo Indrik.
• Chodźko, J. (n.d.). Orografija Kaukazu Józefa Chodźki [The Orography of the Caucasus by Józef Chodźko] z francuskiego przez L.M., tudzież Pomiary wysokości gór wyciąg z Kalendarza na r. 1856. Manuscript. Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk, Kraków, sygn. 1252.
• Chodźko, J. (n.d.). Svod nablûdenij proizvedennyh v raznyh mestach kavkazskogo i zakavkazskogo kraja nad solnečnym zatmeniem 16/28 iûlâ 1851 goda [The Collection of Remarks from Various Places of the Caucasus and Trans-Caucasian Region on a Solar Eclipse Made on 16 to 18 of July 1851]. Manuscript. Biblioteka Naukowa PAU i PAN, Kraków, sygn. 202794 III.
• Dybo, A.V. (Ed.). (2003). Ètimologičeskij slovar’ tûrkskih âzykov [Etymological Dictionary of Turkic Languages]. Moskva: Vostočnaâ literatura RAN.
• Əliyev, V. (1999). Azǝrbaycan toponimiyası [Toponymy of Azerbaijan]. Bakı: Nurlan
• Furier, A. (1998). Józef Chodźko - mierniczy Kaukazu [Józef Chodźko - Surveyor of the Caucasus]. Przegląd Wschodni, 4(4), 819–851.
• Furier, A. (2001). Józef Chodźko 1800–1881. Polski badacz Kaukazu [Józef Chodźko 1800–1881. Polish Explorer of the Caucasus]. Warszawa: Trio.
• Gałkowski, A. (2012). Terminologia onomastyczna [Onomastic Terminology]. https://onomastyka.uni.lodz.pl/strona-glowna/terminologia-polska
• Gejbullajev, G.A. (1986). Toponimiâ Azerbajdžana. Istoriko-ètnografičeskoe issledovanie [Toponymy of Azerbaijan. Historical-Etnographic Study]. Baku: Èlm.
• Languages of the Caucasus (2020, May 1st). https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Languages_of_the_Caucasus&oldid=954251758
• Lewis, G.L. (1975). Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press.
• Mǝmmǝdov, N.Q. (1993). Azǝrbaycanın yer adları [Azerbaijani Toponyms]. Bakı: Azǝrnǝşr.
• Nowa encyklopedia powszechna [New Universal Encyclopedia] (1997). Warszawa: PWN.
• PSB = Konopczyński, W. et al. (Ed.). (1937). Polski słownik biograficzny [Polish Biographical Dictionary] (Vol. 3). Kraków: PAU.
• Mǝmmeǝdli, A.M. (Ed.). (2005). “Qafqaz dillǝr vǝ mǝdǝniyyǝtlǝr”. Elmi cǝmiyyǝtinin ǝsǝrlǝri. Trudy naučnogo obščestva“Kavkaz. Jazyki i kultury”. Proceedings of the scientific association «The Caucasus. Languages and cultures». Bakı Slavyan Universiteti. Bakı.
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
• Redhouse Yeni Türkçe-Ingilizce Sözlük [New Redhouse Turkish-English Dictionary] (1981). Istanbul: Redhouse Yayınevi.
• Reychman, J. (1972). Podróżnicy polscy na Bliskim Wschodzie w XIX w. [Polish Travelers to the Middle East in the 19th Century]. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Safiyeva, F. (2014). Materiały dydaktyczne do nauki języka azerbejdżańskiego [Teaching Materials for Learning the Azerbaijani Language]. Warszawa: Oficyna Olszynka.
• Sevortân, È.V. (Ed.). (1974). Ètimologičeskij slovar’ tûrkskih âzykov [Etymological Dictionary of Turkic Languages]. Moskva: Nauka.
• Sevortân, È.V. (Ed.). (1978). Ètimologičeskij slovar’ tûrkskih âzykov [Etymological Dictionary of Turkic Languages]. Moskva: Nauka.
• Sevortân, È.V. (Ed.). (1980). Ètimologičeskij slovar’ tûrkskih âzykov [Etymological Dictionary of Turkic Languages]. Moskva: Nauka.

Identifiers

DOI

10.17651/ONOMAST.65.1.20

Biblioteka Nauki

1992256