Społeczne uwarunkowania kompetencji językowej przedstawicieli mniejszości polskiej w Stryju (obwód lwowski)

• Authors: Angelika Pawlaczyk

Title variants

EN

Social Determinants of the Linguistic Competence of Polish Minority Representatives in Stryi (the Lviv Region)

Abstracts

EN

The situation of the Polish minority living in Stryi is not clear-cut. Depending on the communication situation, members of the community speak Ukrainian, Russian or Polish. The latter is used mainly in contacts with Polish-speaking relatives and friends, during church masses and celebrations held at the Society of Polish Culture of the Lviv Region (TKPZL). The article attempts to discuss the social conditions of the linguistic competence of the Polish minority representatives. The language material was obtained during the summer school held in 2019 at the Stryi branch of TKPZL, its results were compared with those of the 2018 pilot study at the same institution. Two methods were used in the research – a questionnaire and an interview. The aim of the first one was to collect written material on the beliefs of respondents, among others, about their language skills. The second method allowed the informants (expressing their willingness to discuss the previously completed questionnaire) to develop their written beliefs and the actual assessment and verification of their skills. The analysis of the collected material showed that the Ukrainian language is currently the basic communication tool for the representatives of the Polish minority in Stryi, and the Polish language is used either occasionally or practically not at all. Both in the questionnaires and in the interviews, the respondents/informants took care to comply with the literary norm of the Polish language. The spontaneous change of the topic of the conversation during the interviews allowed for a more precise assessment of language skills and the verification of deviations from the norm in the statements. In the course of the conducted research, it was shown that the Polish language has a high position in the value system of the Polish minority representatives in Stryi, which stems from, among others, the will to preserve the language of the ancestors and maintain family traditions. Although nowadays it is used occasionally, there has been an increased interest in it in all generations, especially in the younger generation, which results not only from blood ties, but also from its attractiveness.

PL

Sytuacja mniejszości polskiej mieszkającej w Stryju nie jest jednoznaczna. W zależności od sytuacji komunikacyjnej członkowie wspólnoty posługują się językiem ukraińskim, rosyjskim lub polskim. Ten ostatni jest używany głównie w kontaktach z polskojęzycznymi krewnymi i znajomymi, podczas mszy oraz uroczystości zorganizowanych przez Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej (TKPZL). W artykule podjęto próbę omówienia społecznych uwarunkowań kompetencji językowej przedstawicieli polskiej mniejszości. Materiał językowy pozyskano podczas letniej szkoły odbywającej się w 2019 roku w stryjskim oddziale TKPZL, a wyniki analizy zestawiono z rezultatami badań pilotażowych przeprowadzonych w 2018 roku w tej samej placówce. W badaniach wykorzystano dwie metody – kwestionariuszową i wywiadu. Celem pierwszej było zebranie materiału pisanego, zawierającego przekonania respondentów m.in. na temat ich umiejętności językowych. Druga metoda pozwoliła na rozwinięcie przez informatorów (wyrażających chęć omówienia uzupełnionej wcześniej ankiety) przekonań zawartych na piśmie oraz na faktyczną ocenę i weryfikację ich umiejętności. Analiza zgromadzonego materiału wykazała, że obecnie podstawowym narzędziem komunikacji przedstawicieli mniejszości polskiej w Stryju jest język ukraiński, a polszczyzna jest używana albo okazjonalnie, albo praktycznie w ogóle nie jest przez nich używana. Zarówno w ankietach, jak i w wywiadach respondenci/informatorzy przejawiali dbałość o zgodność z normą literacką języka polskiego. Na dokładniejszą ocenę umiejętności językowych i weryfikację odchyleń od normy pojawiających się w wypowiedziach pozwalała spontaniczna zmiana tematu rozmowy podczas wywiadów. W toku prowadzonych badań wykazano, że polszczyzna zajmuje wysoką pozycję w systemie wartości przedstawicieli mniejszości polskiej w Stryju, co wynika m.in. z chęci zachowania języka przodków i podtrzymania rodzinnych tradycji. Mimo że obecnie jest używana okazjonalnie, to obserwuje się wzrost zainteresowania nią we wszystkich pokoleniach, a zwłaszcza – w pokoleniu młodszym. Wynika to nie tylko z więzów krwi, lecz także z atrakcyjności samego języka polskiego.

Keywords

EN

linguistic competence; language situation; Polish minority; Stryi

PL

kompetencja językowa; sytuacja językowa; mniejszość polska; Stryj

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2021
• Volume: 35
• Pages: 227-239

Dates

published

2021

Contributors

author

Angelika Pawlaczyk

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/0000000246298952

References

• Bokszański, Z., A. Piotrowski, i M. Ziółkowski. 1977. Socjologia języka. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Fellerer, J. 2020. Urban Multilingualism in East-Central Europe. The Polish Dialect of Late-Habsburg Lviv. Lanham – Boulder – New York – London: Lexington Books.
• Głuszkowski, M. 2007. „Âzykovaâ situaciâ i kulʹturnoe samosoznaniedetej i molodeži Polʹskogo Kulʹturnogo Centra im. Kornelâ Makušinskogo v Strye”. W Krymsko-pol’skijsbornik naučnyh rabot. T. 5: Dni Adama Mickeviča v Krymu, red. А. Gadomski. Simferopolʹ: Universum, 205–212.
• Głuszkowski, M. 2013a. „Wpływ postawy wobec języka na charakter kontaktu językowego. Na przykładzie sytuacji językowej dzieci i młodzieży z Polskiego Centrum Kulturalnego w Stryju (Ukraina)”. W Dia- log kultur. Języki wschodniosłowiańskie w kontakcie z polszczyzną i innymi językami europejskimi, red. J. Mędelska, i E. Titarenko. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 21–32.
• Głuszkowski, M. 2013b. Socjologia w badaniach dwujęzyczności. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Mikołaja Kopernika.
• Głuszkowski, M. 2014. „Rola Polskiego Centrum Kulturalnego w kształtowaniu kompetencji językowej i przyszłych losów tamtejszej młodzieży polskiego pochodzenia”. W Polskie Kresy Wschodnie i ludzie stamtąd. II edycja, red. W. Dzianisava, P. Juszkiewicz, i A. Okuskaite. Warszawa: Elipsa, 171–177.
• Hentschel, G., I. Fekete, i J. Tambor. 2019. „Głos w sprawie aktualnego stanu użycia zapożyczeń niemieckich we współczesny, etnolekcie śląskim i postaw językowych jego użytkowników (raport wstępny z projektu badawczego)”. Forum Lingwistyczne 6: 17–42.
• Kostecka-Sadowa, A. 2008. „Stan współczesnej polszczyzny Mościsk i okolic”. W Współczesna polszczyzna: stan, perspektywy, zagrożenia, red. Z. Cygal-Krupa. Tarnów: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie, 247–257.
• Kostecka-Sadowa, A. 2017. „Sytuacja języka polskiego w obcym otoczeniu językowym. Zarys problematyki (na przykładzie obwodu lwowskiego)”. Prace Językoznawcze 19 (2): 73–86.
• Krasowska, H. 2015. „Stan badań nad polszczyzną południowokresową. Przeszłość i perspektywy badaw- cze”. W Język polski i polonistyka w Europie Wschodniej. Przeszłość i współczesność, red. I. Bundza, E. Kowalewski, A. Krawczuk, i O. Slyvynskij. Kijów: INKOS, 55–68.
• Kurzowa, Z. 1983. Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo-wschodnich do 1939 roku. Warszawa – Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kurzowa, Z. 1993. O mowie Polaków na kresach wschodnich. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”.
• Kurzowa, Z. 1997. „Historia i współczesność języka polskiego na Kresach południowo-wschodnich”. W Historia i współczesność języka polskiego na Kresach wschodnich, red. I. Grek-Pabisowa. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 111–165.
• Levchuk, P. 2020. Trójjęzyczność ukraińsko-rosyjsko-polska Ukraińców niepolskiego pochodzenia. Kraków: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.
• Pawlaczyk, A. 2019a. „Funkcjonowanie języka polskiego i elementów polskiej tradycji narodowej w Stryju (Ukraina)”. Zeszyty Łużyckie 53: 69–83.
• Pawlaczyk, A. 2019b. „Sytuacja językowa mniejszości polskiej w Stryju (Ukraina)”. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN 67: 251–261.
• Rieger, J., I. Cechosz, i E. Dzięgiel. 2002. Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku. Cz. I: Stan i status polszczyzny. Gwary polskie w Lwowskiem, na Tarnopolszczyźnie i na Podolu. Warszawa: Wydawnictwo Semper.
• Rieger, J., I. Cechosz, i E. Dzięgiel. 2007. Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku. Cz. II: Polszczyzna w Lwowskiem, Żytomierskiem i na Podolu. Teksty. Kraków: Wydawnictwo Lexis.
• Zielińska, M. 2011. „Rola polszczyzny w życiu młodych użytkowników języka polskiego na Ukrainie Zachodniej”. Język, Komunikacja, Informacja 6: 127–134.
• Zielińska, M. 2012. „Sytuacje komunikacyjne a umiejętności tworzenia wypowiedzi przez młodych użytkowników języka polskiego na terenach Ukrainy Zachodniej”. SŁOWO. Studia językoznawcze 3: 192–200.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.35.13

Biblioteka Nauki

1968876