„Jak na kresach to się żyło!” – relacje intertekstualne między Chartem watażki a Mohortem

• Authors: Magdalena Chołojczyk
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł bada skomplikowane związki między gawędą Mieczysława Romanowskiego a najwybitniejszym dziełem Wincentego Pola. Pozwala to na nowe, bardziej przychylne, spojrzenie na twórczość gawędową autora Łużeckich i zwrócenie uwagi na to, jak różnorodne potrafiły być źródła jego natchnienia.Bezpośrednią inspiracją do napisania Charta watażki z pewnością była dla poety lektura Mohorta. Utwór nie jest jednak biernym naśladownictwem, Romanowski zaczerpnął bowiem z rapsodu rycerskiego Pola to, co już wcześniej pobudzało wyobraźnię twórców krajowych: przypominający o czasach wielkości Rzeczpospolitej mit Kresów oraz zwrot ku wyidealizowanej szlacheckiej przeszłości, który zaowocował w XIX wieku popularnością gatunku gawędy prozatorskiej i wierszowanej. W Charcie watażki Romanowski jest bliższy utrwalonemu modelowi gawędy niż Pol, który z kolei wpisując w swój utwór heroizację, stworzył gawędowy rapsod rycerski. Wykorzystanie narzędzi metodologii postkolonialnej do przyjrzenia się nie tylko temu, ale i innym utworom poety pozwala dostrzec, że obraz Kresów, jaki odnajdziemy w jego dziełach, nie jest wynikiem jedynie inspiracji Mohortem, a raczej częścią XIX-wiecznego dyskursu..

EN

The article explores the complex relations between Mieczysław Romanowski's poetry and Wincenty Pol's most outstanding work. This allows for a new, more favorable look at the author's writings and it shows how diverse the sources of his inspiration could be.Chart watażki was created because the poet was greatly influenced by the reading of Mohort. However, the piece is not a passive imitation. Romanowski drew from Pol’s poem what had already previously stimulated the imagination of national artists: the myth of the Borderlands, which was a reminder of the times when Poland was magnificent and mighty and a return to the idealized noble past, which resulted in the popularity of prose and poetry tale in the nineteenth century. In Chart watażki Romanowski is closer to the established model of the tale than Pol, who – by putting  in his work heroization – created a knight rhapsody. By using the tools of postcolonial methodology we can see that the image of the Borderlands, that we can find in his poems, is not the result of only Mohort's inspiration, but rather a part of the nineteenth century discourse.

Keywords

PL

Pol; Mohort; Romanowski; postkolonializm; poezja krajowa

EN

Pol; Mohort; Romanowski; postcolonialism; national poetry

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Acta Humana
• Year: 2017
• Volume: 8

Dates

published

2017

online

2018-08-20

Contributors

author

Magdalena Chołojczyk

References

• Bachórz J., Miejsce Wincentego Pola w polskiej literaturze dziewiętnastowiecznej, [w:] Wincentego Pola fa-scynacje literaturą i krajobrazem, red. T. Piersiak, A. Timofiejew, Lublin 2010, s. 29–42.
• Bagłajewski A., Czy Słowacki był „zabójcą” poetów lwowskich?, [w:] Słowacki współczesnych i potomnych. W 150 rocznicę śmierci Poety, red. J. Borowczyk, Z. Przychodniak, Poznań 2000, s. 191–215.
• Bagłajewski A., Geografia „serdeczna” czy „imperialna”? Postkolonialne refleksje nad „Mohortem” Wincen-tego Pola, [w:] Romantyzm środkowoeuropejski w kontekście postkolonialnym. Cz. I, red. M. Kuziak, B. Na-wrocki, Warszawa 2017, s. 493–516.
• Balbus S., Między stylami, Kraków 1996.
• Bartoszewski K., Mieczysław Romanowski. Poeta powstaniec, Warszawa 1968.
• Beauvois D., Mit „kresów wschodnich”, czyli jak mu położyć kres, [w:] Polskie mity polityczne XIX i XX wieku, red. W. Wrzesiński, Wrocław 1994, s. 93–105.
• Gosk H., Opowieści „skolonizowanego/kolonizatora”. W kręgu studiów postzależnościowych nad literaturą polską XX i XXI wieku, Kraków 2010.
• Janion M., Wstęp, [w:] W. Pol, Wybór poezji, Wrocław 1963, s. III–CXLIV.
• Kasperski E., Dyskurs kresowy. Kryteria, własności, funkcje, [w:] Kresy. Dekonstrukcja, red. K. Trybuś, J. Ka-łążny, R. Okulicz-Kozaryn, Poznań 2007, s. 89–103.
• Kieniewicz J., Polskie pogranicza: próba interpretacji kolonialnej, [w:] Na pograniczach literatury, red. J. Fa-zan, K. Zajas, Kraków 2012, s. 67–84.
• Kolbuszewski J., Kresy, Wrocław 1995.
• Książek-Bryłowa W., Wzniosłość w „Mohorcie” Wincentego Pola, [w:] Wincentego Pola fascynacje literaturą i krajobrazem, red. T. Piersiak, A. Timofiejew, Lublin 2010, s. 85–94.
• Lasecka-Zielakowa J., „A step – koń – Kozak – ciemność – jedna dzika dusza”. Ukraina, [w:] Eadem, Powieść poetycka w Polsce w okresie romantyzmu, Wrocław 1990, s. 121–153.
• Łoboz M., Śpiewak pieśni niedogranych. W kręgu twórczości Wincentego Pola, Wrocław 2004.
• Maciejewski J., Przedburzowcy. Z problematyki przełomu między romantyzmem a pozytywizmem, Kraków 1971.
• Olszaniecka M., Wstęp, [w:] M. Romanowski, Wybór liryków oraz Dziewczę z Sącza, Wrocław 1961, s. III–LXXVIII.
• Pol W., Pieśni ziemi naszej; Mohort. Rapsod rycerski z podania, oprac. M. Siwiec, Kraków 2002.
• Ratajczakowa D., Arcydzieło biedermeieru?, [w:] Codzienność w literaturze XIX (i XX) wieku. Od Adalberta Stiftera do współczesności, red. G. Borkowska, A. Mazur, Opole 2007, s. 185–202.
• Romanowski M., Poezye, t. 2 i 4, oprac. J. Amborski, Lwów 1883.
• Said E.W., Orientalizm, przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska, Poznań 2005.
• Skórczewski D., Teoria – literatura – dyskurs. Pejzaż postkolonialny, Lublin 2013.
• Stefanowska Z., Norwidowski romantyzm, [w:] „Pamiętnik literacki” R. LIX, 1968, z. 4, s. 3–23.
• Stępnik K., Poetyka gawędy wierszowanej, Wrocław 1983.

Identifiers

DOI

10.17951/ah.2017.8.89