(Nie)obecne w lokalnej pamięci kulturowej na przykładzie "Rozmów o Śląsku Cieszyńskim"

• Authors: Katarzyna Szkaradnik
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka rozpatruje zagadnienia pamięci kulturowej odzwierciedlone w dwóch tomach Rozmów o Śląsku Cieszyńskim. Zawierają one wywiady przeprowadzone przez publicystę i historyka Andrzeja Drobika z trzydziestoma pięcioma nieprzeciętnymi postaciami związanymi z owym regionem. Zwracając uwagę na różne elementy miejscowej pamięci kulturowej, prezentują oni odmienne spojrzenia na cieszyńską historię i tożsamość. Wskazywane przez nich aspekty przeszłości odsyłają do społeczności wielokulturowej, w której współistniały dawniej elementy polskie, niemieckie, czeskie, żydowskie itp. W artykule są one analizowane przez pryzmat świadomości historycznej, czyli funkcjonowania i wykorzystywania przekonań na temat przeszłości, w tym tworzenia regionalnej polityki pamięci. W tym kontekście jako szczególnie intrygująca jawi się kwestia zapomnianego i (nie)obecnego, tzn. zaszłości, które wbrew próbom usuwania w cień przypominają o sobie i domagają się uwagi. Mimo zjawiska memory boom także na Śląsku Cieszyńskim wiele kwestii pozostało w zbiorowej niepamięci – np. niemiecki wkład w rozwój Cieszyna czy skomplikowane losy polskiej mniejszości na tzw. Zaolziu. Te i inne problemy autorka rozważa w świetle rzeczonych wywiadów, które jednak niosą ze sobą więcej pytań niż konkluzji, stanowią więc punkt wyjścia do dalszej refleksji.

EN

The author examines the question of cultural memory reflected in two volumes of the book Talks about Teschen Silesia. They contain 35 interviews conducted by a journalist and historian Andrzej Drobik with 35 outstanding people connected with that region. Paying attention to various elements of the local and cultural memory, they represent different views on the history and identity of that place. Some aspects of the past presented by them refer to multicultural community, in which Polish, German, Czech, Jewish etc. elements coexisted. In the article, they are analyzed through the prism of historical consciousness, that is functioning and using the convictions about the past, including creating of the regional politics of memory. In the article, they are analyzed through the prism of historical awareness, that is, the functioning and use of beliefs about the past, including the creation of a regional memory policy. Notwithstanding the phenomenon of memory boom, Śląsk Cieszyński also has many issues left in the collective memory – e.g. German contribution to the development of Cieszyn, or complicated fates of Polish minoriy in so called Zaolzie. These and other issues are considered by the author in the light of above-mentioned interviews, which, however, carry more questions than conclusions, thus they are only a starting point for reflection.

Keywords

PL

pamięć kulturowa, pamięć społeczna, zapomnienie, Śląsk Cieszyński, historia lokalna, wielokulturowość

EN

cultural memory, social memory, forgetting, Teschen Silesia, local history, cultural pluralism

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Acta Humana
• Year: 2018
• Volume: 9

Dates

published

2018

online

2019-09-12

Contributors

author

Katarzyna Szkaradnik

References

• Assmann Aleida (2013), Cztery formy pamięci, przeł. K. Sidowska, [w:] Taż, Między historią a pamięcią. Antologia, red. M. Saryusz-Wolska, Warszawa, s. 39–57.
• Braembussche Antoon van den (1997), Historia i pamięć: kilka uwag na temat ostatniej dyskusji, [w:] Historia: o jeden świat za daleko?, wstęp, przeł. i oprac. E. Domańska, Poznań, s. 101–118.
• Buława Edward (1997), Pierwsi szermierze ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim, Cieszyn.
• Burszta Wojciech J. (1996), Literatura i badania nad kulturą, albo o powinowactwie idei, [w:] Tenże, Czytanie kultury. Pięć szkiców, Łódź, s. 16–43.
• Drobik Andrzej (2014), Trauma, hermetyczność i Bolko Kantor. Z Bogusławem Słupczyńskim rozmawia A. Drobik, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 1, red. A. Drobik, Ustroń, s. 113–127.
• Drobik Andrzej (2018a), Biznes, przepraszanie i zaolziańska zaściankowość. Z Mariuszem Wałachem rozmawia A. Drobik, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 2, red. A. Drobik, K. Szkaradnik, Ustroń (w druku).
• Drobik Andrzej (2018b), Dom, źródło i kabotek babci. Z Małgorzatą Kiereś rozmawia A. Drobik, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 2, red. A. Drobik, K. Szkaradnik, Ustroń (w druku).
• Drobik Andrzej (2018c), Muzea, industrializacja i „ten inny Śląsk”. Z Leszkiem Jodlińskim rozmawia A. Drobik, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 2, red. A. Drobik, K. Szkaradnik, Ustroń (w druku).
• Drobik Andrzej (2018d), Polskość, legioniści i gimnazjum w Orłowej. Z Krzysztofem Neściorem rozmawia A. Drobik, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 2, red. A. Drobik, K. Szkaradnik, Ustroń (w druku).
• Drobik Andrzej (2018e), Wschód, gospody i „Hospicjum Zaolzie”. Z Jarosławem jotem-Drużyckim rozmawia A. Drobik, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 2, red. A. Drobik, K. Szkaradnik, Ustroń (w druku).
• Drobik Andrzej (2018f), Żydzi, Zagłada i wspólna kultura. Z Januszem Spyrą rozmawia A. Drobik, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 2, red. A. Drobik, K. Szkaradnik, Ustroń (w druku).
• Drobik Andrzej, Legierski Dawid (2014a), Bieda, owce i nieopisana góralszczyzna. Z Janem Sztefkiem rozmawiają A. Drobik i D. Legierski, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 1, red. A. Drobik, Ustroń, s. 189–197.
• Drobik Andrzej, Legierski Dawid (2014b), Ekologia, elita „Ojcowski dom”. Z Jerzym Kronholdem rozmawiają A. Drobik i D. Legierski, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 1, red. A. Drobik, Ustroń, s. 87–95.
• Drobik Andrzej, Legierski Dawid (2014c), Gajdy, gronie i raj utracony. Ze Zbigniewem Wałachem rozmawiają A. Drobik i D. Legierski, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 1, red. A. Drobik, Ustroń, s. 199–211.
• Drobik Andrzej, Legierski Dawid (2014d), Gwara, rzemiosło i szacunek do przodków. Z Leszkiem Richterem rozmawiają A. Drobik i D. Legierski, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 1, red. A. Drobik, Ustroń, s. 249–259.
• Drobik Andrzej, Legierski Dawid (2014e), Ostrawa, granice tajemnice pieśni. Z Jaromírem Nohavicą rozmawiają A. Drobik i D. Legierski, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 1, red. A. Drobik, Ustroń, s. 7–17.
• Drobik Andrzej, Legierski Dawid (2014f), Zaolzie, szkopyrtoki i syndrom Mowgliego. Z Dariuszem Jedzokiem rozmawiają A. Drobik i D. Legierski, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 1, red. A. Drobik, Ustroń, s. 225–233.
• Drobik Andrzej, Legierski Dawid, Szczepańska Justyna (2014a), Dizajn, mity i trupy w szafie. Z Ewą Gołębiowską rozmawiają A. Drobik, J. Szczepańska i D. Legierski, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 1, red. A. Drobik, Ustroń, s. 59–71.
• Drobik Andrzej, Legierski Dawid, Szczepańska Justyna (2014b), Solidarność, Podbeskidzie i zielony Śląsk. Z Grażyną Staniszewską rozmawiają A. Drobik, J. Szczepańska i D. Legierski, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 1, red. A. Drobik, Ustroń, s. 155–165.
• Drobik Andrzej, Szczepańska Justyna (2014), Dystans, magia i kawiarnia, której nie ma. Z Renatą Putzlacher-Buchtovą rozmawiają A. Drobik i J. Szczepańska, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 1, red. A. Drobik, Ustroń, s. 97–111.
• Drobik Andrzej, Szczepańska Justyna (2018a), Gospodarze, rywalizacja i cieszyńscy Niemcy. Z Ireną French rozmawiają A. Drobik i J. Szczepańska, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 2, red. A. Drobik, K. Szkaradnik, Ustroń (w druku).
• Drobik Andrzej, Szczepańska Justyna (2018b), Jasienica, wykluczenie i śląskość obywatelska. Z Ryszardem Koziołkiem rozmawiają A. Drobik i J. Szczepańska, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 2, red. A. Drobik, K. Szkaradnik, Ustroń (w druku).
• Drobik Andrzej, Szczepańska Justyna (2018c), Kawa, nacjonalizm i odwrócone ławeczki. Z Radosławem Zenderowskim rozmawiają A. Drobik i J. Szczepańska, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 2, red. A. Drobik, K. Szkaradnik, Ustroń (w druku).
• Drobik Andrzej, Szczepańska Justyna (2018d), Owce, redyk i kultura peryferii. Z Józefem Michałkiem rozmawiają A. Drobik i J. Szczepańska, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 2, red. A. Drobik, K. Szkaradnik, Ustroń (w druku).
• Drobik Andrzej, Szczepańska Justyna (2018e), Szersznik, tożsamość i polityka historyczna. Z Krzysztofem Szelongiem rozmawiają A. Drobik i J. Szczepańska, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 2, red. A. Drobik, K. Szkaradnik, Ustroń (w druku).
• Golka Marian (2009), Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa.
• Gruchała Janusz, Nowak Krzysztof (2013), Dzieje polityczne, [w:] Śląsk Cieszyński od Wiosny Ludów do I wojny światowej (1848–1918), red. K. Nowak, I. Panic, Cieszyn, s. 21–164.
• Hałas Elżbieta (2012), Przeszłość i przyszła teraźniejszość: refleksyjna pamięć kulturowa, [w:] Kultura jako pamięć. Posttradycjonalne znaczenie przeszłości, red. E. Hałas, Kraków, s. 153–173.
• Kellner Hans (1997), Etyczny moment w teorii historii: przedstawiając doświadczenie poznania, [w:] Historia: o jeden świat za daleko?, przeł. i red. E. Domańska, Poznań, s. 71–99.
• Król Marcin (1969), Wstęp, [w:] Halbwachs Maurice, Społeczne ramy pamięci, przeł. M. Król, Warszawa, s. VII–XXVI.
• Kubica Grażyna (2011), Śląsko-cieszyńska tożsamość i kulturowa hegemonia polskości, czyli antropologiczna interpretacja kategorii „być stela” [w:] Taż, Śląskość i protestantyzm. Antropologiczne studia o Śląsku Cieszyńskim, proza, fotografia, Kraków, s. 181–192.
• LaCapra Dominick (2002), Psychoanaliza, pamięć i zwrot etyczny, [w:] Pamięć, etyka i historia. Angloamerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych (antologia przekładów), red. E. Domańska, Poznań, s. 127–162.
• Legierski Dawid, Szczepańska Justyna (2014), Ślązoki, cesaroki i zdjęcia przodków. Z Markiem Szołtyskiem rozmawiają J. Szczepańska i D. Legierski, [w:] Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, t. 1, red. A. Drobik, Ustroń, s. 141–153.
• Nowak Andrzej (2013), Historia w wychowaniu współczesnych Polaków, [w:] Po co nam historia?, red. E. Kizik, Gdańsk, s. 69–91.
• Nowak Krzysztof (2005), Niewytyczona granica? Refleksje historyczne na temat narodowości śląskiej, [w:] Górny Śląsk wyobrażony. Wokół mitów, symboli i bohaterów dyskursów narodowych, red. J. Haubold-Stolle, B. Linek, Opole–Gliwice–Marburg, s. 157–176.
• Nycz Ryszard (2010), Możliwa historia literatury, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 167–184.
• Nycz Ryszard i in. (red.) (2015), Historie afektywne i polityki pamięci, Warszawa.
• Ricoeur Paul (1995), Pamięć – zapomnienie – historia, przeł. J. Migasiński, [w:] Tożsamość w czasach zmiany. Rozmowy w Castel Gandolfo, red. K. Michalski, przeł. S. Amsterdamski i in., Warszawa–Kraków, s. 22–43.
• Ricoeur Paul (2006), Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. J. Margański, Kraków.
• Ricoeur Paul (2006), Zapomnienie i trwałość śladów, przeł. J. Margański, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 119–135.
• Rybicka Elżbieta (2014), Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków.
• Saryusz-Wolska Magdalena, Traba Robert (red.) (2014), Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, Warszawa.
• Sobczyk Michał (1985), Problem narodowości polskiej na Górnym Śląsku w latach II wojny światowej, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, t. 18, s. 229–262.
• Szacka Barbara (2006), Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa.
• Szkaradnik Katarzyna (2016), Graniczny most (nie)pamięci i kawiarnia pięciu języków. Wokół cieszyńskiej sylwy Renaty Putzlacher, „Anthropos?”, t. 25, s. 86–101.
• Szpociński Andrzej (2008), Miejsca pamięci (lieux de mémoire), „Teksty Drugie”, nr 4, s. 11–20.
• Święs Wojciech (2013), „Dobre austriackie czasy” na Śląsku Cieszyńskim, [online:] http://www.kccieszyn.pl/index.php/news,131/ [dostęp: 20.10. 2018].
• Tarkowska Elżbieta (2012), Pamięć w kulturze teraźniejszości, [w:] Kultura jako pamięć. Posttradycjonalne znaczenie przeszłości, red. E. Hałas, Kraków, s. 17–42.
• Tomczok Paweł (2008), Przeszłość – jak to działa? Instrukcja obsługi Paula Ricoeura, „artPapier”, nr 2, [online:] http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie-=52&artykul=1128 [dostęp: 20.10. 2018].
• Traba Robert (2014), Dialogi pamięci. Rozważania wokół recepcji pamięci zbiorowej, „Sensus Historiae”, nr 2, s. 113–125.
• Uniłowski Krzysztof (1998), Chłopcy i dziewczęta znikąd?, [w:] Tenże, Skądinąd. Zapiski krytyczne, Bytom, s. 5–68.
• Wierzejska Jagoda (2014), Przestrzenie zapominania. Marginesy krajobrazów pamięci w eseistyce środkowo- i wschodnioeuropejskiej, [w:] Literatura i „faktury” historii
• XX (i XXI) wieku, red. A. Molisak i in., Warszawa, s. 250–268.

Identifiers

DOI

10.17951/ah.2018.9.35-50