Litewskie terminy religijne i obrzędowe semickiego pochodzenia – przypadek Azazela

• Authors: Rolandas Kregždys
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article deals with the so-called phenomenon of Azazel, i.e. the scapegoat icon, examples of which can be found in the Dictionary of the Lithuanian Language and in dialectal sources. Its relics are also traced in three-day Shrovetide rites before the Lenten fast, which begins on Ash Wednesday (Shrove Tuesday in Lithuania), and in the Easter feast from Pievenai in Samogitia (the histrionic so-called “Easter Jews” vigil on the night before Easter). Using different methods of investigating cultural realia, i.e. cross-cultural comparison and linguistic analysis (based on the inner and external reconstruction (or historical) methodology), two main types of religious terms of Semitic origin registered in the Dictionary of the Lithuanian Language and dialectal sources are identified (i) Hebraisms with neutral or hereditary connotation; and (ii) pejoratives or semantically modified words with an anti-Semitic background. The paper also explains the origin of the xenophobic elements of the Easter feast, the way it has been celebrated in Pievenai until today.

PL

Autor artykułu omawia tzw. „fenomen Azazela”, upadłego anioła, któremu poświęcano kozła ofiarnego. Przykłady można znaleźć w Słowniku języka litewskiego i źródłach dialektologicznych. Relikty „fenomenu Azazela” odnajdujemy w trzydniowych obrzędach ostatkowych przed Wielkim Postem (który na Litwie rozpoczyna się we wtorek przed Popielcem), a także w uczcie wielkanocnej z miejscowości Pievenai na Żmudzi (inscenizowane, teatralne czuwanie z powodu tzw. „wielkanocnych Żydów” w noc przed Wielkanocą). Dzięki zastosowaniu różnych metod badania realiów kulturowych, takich jak komparacja międzykulturowa czy analiza lingwistyczna, zidentyfikowano dwa główne typy terminów religijnych semickiego pochodzenia zamieszczone w Słowniku języka litewskiego (1) hebraizmy z konotacją neutralną lub dziedziczną; (2) pejoratywy lub słowa z pierwotnie antysemickim wydźwiękiem, semantycznie zmodyfikowane. Artykuł tłumaczy również pochodzenie ksenofobicznych aspektów uczty wielkanocnej, tak jak jest ona praktykowana w Pievenai do dnia dzisiejszego.

Keywords

EN

Azazelscapegoat phenomenon; religious terms; ceremonial terms; Hebraism; pejorative; semantically modified words

PL

Azazel; kozioł ofiarny; terminy religijne; terminy obrzędowe; hebraizm; pejoratyw; słowa zmodyfikowane semantycznie

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2017
• Volume: 29

Dates

published

2017

online

2017-11-03

Contributors

author

Rolandas Kregždys

References

• Adkins, Lesley and Roy A. Adkins A. 2004. Handbook to Life in Ancient Rome. New York Facts On File, Inc.
• Anglickiene, Laima. 2004. Judeju ivaizdis lietuviu folklore viduramžišku prietaru atspindžiai. Tautosakos darbai 21(28) 41–53.
• Barton, George A. 1918. The Religion of Israel. New York.
• Beker, Avi. 2008. Chosen The History of an Idea, the Anatomy of an Obsession. New York.
• Black, Jeremy, Andrew George, and Nicholas Postgate. 2000. A Concise Dictionary of Akkadian. Wiesbaden.
• Blaise, Albert. 1994. Dictionnaire Latin-Français des auteurs du Moyen-Age. Lexicon Latinitatis Medii Aevii. Tvrnholti.
• Brown, Francis, Samuel R. Driver, and Charles Briggs. 2000. Enhanced Brown-Driver-Briggs Hebrew and English Lexicon, with an appendix containing the Biblical Aramaic, based on the lexicon of William Gesenius as translated by Edward Robinson, by Francis Brown, with the cooperation of S. R. Driver and Charles A. Briggs. Based on the 1906 edition originally published by Clarendon Press Oxford. Washington (electronic edition).
• Bulyka, Aljaksandr Mikalaevič. 1980. Leksichnyya zapazychanni u belaruskai move XIV–XVIII stst. Minsk.
• Burkert, Walter. 1979. Structure and History in Greek Mythology and Ritual. Berkeley London.
• Cameron, Alan. 2004. Greek Mythography in the Roman World. Oxford New York.
• Davidson, Gustav. 1971. A Dictionary of Angels Including the Fallen Angels. New York.
• DCH I–VIII. 1993–2011. The Dictionary of Classical Hebrew 1–8. Ed. David J. A. Clines, Sheffield.
• Dougherty, Carol. 2006. Prometheus. London New York.
• EB I–IV. 1899–1903. Encyclopædia Biblica 1–4. A Critical Dictionary of the Literary Political and Religious History, the Archæology, Geography and Natural History of the Bible. Ed. Rev. T. K. Cheyne and J. Sutherland Black. New York London.
• EJ I–XXII. 2007. Encyclopaedia Judaica 1–22. Fred Skolnik, Editor-in-Chief. Michael Berenbaum, Executive Editor. Detroit – London – Jerusalem.
• Fraenkel, Ernst. 1962–1965. Litauisches etymologisches Wörterbuch, Bd. 1–2. Heidelberg.
• Gaunt, David, Jonathan Dekel-Chen, Natan M. Meir, and Israel Bartal. 2010. Introduction. In Anti-Jewish Violence. Rethinking the Pogrom in East European History. Ed. Jonathan Dekel-Chen, David Gaunt, Natan M. Meir, and Israel Bartal. 118. Bloomington Indianapolis.
• Gil’, Pinchas and Israel Maler. 1989. Kratkiy slovar’ evreyskich imyon. Ierusalim.
• Graf, Fritz. 2009. Apollo. London New York.
• Grumadiene, Laima, Danguole Mikuleniene, Kazys Morkunas, and Aloyzas Vidugiris. 2005. Dieveniškiu šnektos žodynas, vol. 1. Vilnius.
• GSBM I–XXXV. 1982–2015. Gistarychny slounik belaruskai movy. Vol. 1–35. Minsk.
• Harrison, Jane Ellen. 1913. The Religion of Ancient Greece. London.
• Jastrow, Marcus. 1903. A Dictionary of the Targumim, The Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic Literature. London New York.
• JE I–XVI. 1906–1913. Yevreiskaya entsiklopediya. Vol. 1–16. S.-Peterburg.
• Jovaiša, Liudas. 2014. Kritinis diskursas ar literaturine vaizduote XVII a. Žemaičiu vyskupijos istorija Motiejaus Valančiaus “Žemaičiu vyskupysteje”. In Žemaičiu krikštas ir krikščionybe Žemaitijoje šešiu šimtmečiu istorija. Ed. Jovaiša Liudas. 171–180. Vilnius.
• Kajackas, Algimantas. 1998. Bažnyčia liturgijoje. Liturgijos raida istorijoje. Kaunas.
• Klein, Ernest. 1987. A Coprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language for Readers of English. Jerusalem Tel Aviv.
• Kolas, Jakub, Kandrat Krapiva, and Pavel Glebka. 2002. Ruska-belaruski slounik. Vol. 3. Minsk.
• Kregždys, Rolandas. 2014. Leksiniai skoliniai – tautu kulturines interferencijos refleksija lietuviu kalbos polonizmai-semitizmai. Baltu filologija 22(2) 55–93.
• Kregždys, Rolandas. 2015. Baltu mitonimu kilme vak. bl. Pargrubi(j)us (G[r]ubrium, Pergrubrius ir kt.); lie. maselis. Acta Linguistica Lithuanica 73(1) 9–37.
• Kregždys, Rolandas. 2016. Lietuviu kalbos polonizmu žodyno specifikacija (Studia Etymologica Baltica I). Lietuviu kalbos polonizmu žodynas. (Studia Etymologica Baltica II). Vilnius.
• Lampe, Geoffrey W. H.. 1961. A Patristic Greek Lexicon. Oxford.
• Lewis, Charlton T. and Charles Short. 1958. A Latin Dictionary founded on Andrews’ edition of Freud’s Latin Dictionary. Oxford.
• Linde I–VI. 1807–1814. Linde M. Samuil Bogumil. Słownik języka polskiego. Vol. 1–6. Warszawa.
• LKŽe. 2013. Lietuviu kalbos žodynas (vol. 1–20, 1941–2002). Elektroninis variantas. Antrasis elektroninis leidimas. Ed. kolegija Naktiniene Gertruda ir kt., Vilnius.
• Lötzsch, Ronald. 1992. Duden Jiddisches Wörterbuch (2. durchgesehene Auflage). Mannheim Zürich.
• Malitz, Jurgen. 2005. Nero. Oxford.
• Moszyńska, Danuta. 1975. Morfologia zapożyczeń łacińskich i greckich w staropolszczyźnie. Wrocław Gdańsk.
• MRS. 2015. Mažeikiu rajono savivaldybe 2015. www.mazeikiai.ltgo.phpengTIRKSLIAI ELDERSHIP2455. [accessed 18 July 2015]
• Niermeyer, Jan Frederik. 1976. Mediae Latinitatis lexicon minus. Leiden.
• Nosovič, Ivan I. 1984. Slovar’ bielorusskago nariechiya. (Specimina philologiae Slavicae.) München.
• Orel, Valdimir E. and Olga V. Stolbova. 1995. Hamito-Semitic Etymological Dictionary Materials for a Reconstruction. Leiden Köln.
• Podol’skij, Baruch. 1992. Ivrit-russkij slovar’. Moskva.
• Skardžius, Pranas. 1998. Rinktiniai raštai. Vol. 4. Ed. Rosinas Albertas. Vilnius.
• SPW I–XXXVI. 1966–2012. Słownik polszczyzny XVI wieku. Vol. 1–36. Wrocław Kraków.
• Soldatov, Aleksandr M. (Icik Meir). 2011. Grois jidiš-rusiš verterbuch. Moskve.
• Sophocles, Evangelinus Apostolides. 1900. Greek Lexicon of the Roman and Byzantine Periods (from B. C. 146 to A. D. 1100). New York.
• SSt I–XI. 1953–2002. Słownik staropolski. Vol. 1–11. Ed. Stanisław Urbańczyk. Warszawa–Wrocław–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Stern, Heidi. 2000. Wörterbuch zum jiddischen Lehnwortschatz in den deutschen Dialekten. Tübingen.
• Strong, James. 1997. Greek Dictionary of the New Testament. Albany.
• Sciaškovič, Tatjana F. 1983. Slounik Grodzenskai voblasci. Minsk.
• Sužiedelis, Saulius. 1976. Shrovetide. In Encyclopedia Lituanica. Vol. 5. Eds. Saulius Sužiedelis and Antanas Kučas. Boston.
• SW I–VIII. 1898–1923. Karłowicz Jan, Adam A. Kryński, and Władysław Niedźwiedzki. Słownik języka polskiego. Vol. 1–8. Warszawa.
• Šteinberg, Iošua, 1878. Yevreyskiy i khaldeyskiy etimologicheskiy slovar’ k knigam Vetchago Zavieta, t. 1, Yevreysko-russkiy. Vil’na.
• TM. 2015. Pipas, Domantas. “Easter-Jews” A Dying Ritual in Lithuania. Transterra Media. www.transterramedia.comcollections3862 [accessed 19 July 2015]
• Vanagas, Aleksandras, Vitalija Maciejauskiene, and Maryte Razmukaite. 1989. Lietuviu pavardžiu žodynas. Vol. 2. Vilnius.
• Vasmer I–III. 1953–1958. Vasmer, Max. Russisches etymologisches Wörterbuch, Bd. 1–3. Heidelberg.
• Velikovsky, Immanuel. 1952. Ages in Chaos. Volume I From the Exodus to King Akhnaton. Garden City, New York.
• Weinreich, Uriel. 1977. Modern English-Yiddish, Yiddish-English Dictionary. New York.
• Wexler, Paul. 1987. Explorations in Judeo-Slavic Linguistics. Leiden.
• Wexler, Paul. 1988. Three Heirs to a Judeo-Latin Legacy Judeo-Ibero-Romance, Yiddish, and Rotwelsch. Wiesbaden.
• Williams, Margaret H. 2007. Semitic name-use by Jews in Roman Asia Minor and the dating of the Aphrodisias Stele inscriptions. In Old and New Worlds in Greek Onomastics. Ed. Elaine Matthews. 173–192. Oxford New York.
• Wolf, Moshe. 1998. Hebrew and Aramaic Words in the Yiddish Language. Portland.

Identifiers

DOI

10.17951/et.2017.29.257