Wyzwania akulturacji. Na przykładzie Stunden der Andacht Fanny Neudy

• Authors: Agata Rybińska
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przybliżenie twórczości Fanny Neudy – żydowskiej pisarki żyjącej w drugiej połowie XIX wieku na Morawach i w Wiedniu, a zwłaszcza jej dzieła – Stunden der Andacht. To pierwszy modlitewnik dla Żydówek napisany po niemiecku przez kobietę, wielokrotnie później wydawany, najczęściej gotykiem, ale także czcionką jidyszową i hebrajską. Odchodząc od modlitw po hebrajsku czy w jidysz, autorka musiała zmierzyć się z wyzwaniami procesu akulturacji językowej: nie tylko wyboru (i zmiany) języka oraz alfabetu, ale i tłumaczeń słów w tradycji żydowskiej niewypowiadanych (jak imię Boga) czy wieloznacznych wyrazów hebrajskich. W nazwach świąt i terminach religijnych zachowała hebraizmy. Obrazują one językową i religijną odmienność niemieckojęzycznych Żydów, ponadto potwierdzają ich złożoną tożsamość oraz stopniowe reformowanie liturgii i zwyczajów religijnych.

EN

The aim of the article is to present one of the works of Fanny Neuda – the Jewish writer living in the second half of the nineteenth century in Moravia and Vienna. Her work - Stunden der Andacht was the first prayer book for Jewish women written in German by a woman, which was published several times, mostly with the Gothic fonts, but partly also with Yiddish and Hebrew letters.  Renouncement from prayers in Hebrew or Yiddish resulted, that authoress had to face the challenges of process of linguistic acculturation: not only choose (and change) the language and alphabet, but also translations of words not spoken openly in Jewish tradition (e.g. the name of God), or multimeanings Hebrew words. She preserved also the Hebrew names and dates of Jewish holidays. That illustrate the linguistic and religious diversity of German-speaking Jews. In addition, the prayers confirm the complex identity of Jews and the progress of liturgical reform and transformations of religious customs.

Keywords

PL

Stunden der Andacht; modlitewnik żydowski; Fanny Neuda; kobiety; Żydówki; akulturacja

EN

Stunden der Andacht; Jewish prayerbook; Fanny Neuda; women; Jewish women; acculturation

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
• Year: 2015
• Volume: 33
• Issue: 1

Dates

published

2015

online

2016-06-01

Contributors

author

Agata Rybińska

References

• Bibliografia podmiotowa
• Neuda A., Eine Auswahl gottesdienstlicher Vortrage gehalten in der Synagoge zu Loschitz, Wien 1845.
• Neuda F., Erzählungen und Dichtungen, Prag 1864.
• Neuda F., Jugend-Erzählungen aus dem israelitischen Familienleben, Prag 1867, 1890.
• Neuda F., Jugend-Erzählungen aus dem jüdischen Familienleben, Wien 1876.
• Neuda F., Noami. Erzählung aus Davids Wanderleben, Prag 1864, 1899.
• Neuda F., Stunden der Andacht. Ein Gebet- und Erbauungsbuch für Israels Frauen und Jungfrauen zur öffentlichen und häuslichen Andacht, so wie für alle Verhältnisse des weiblichen Lebens, Prag 1855, 1858.
• Neuda, F., Stunden der Andacht. Gebetbuch für Mädchen und junge Frauen israelitischen Glaubens, Breslau1878.
• [Neuda, F.], Sztunden der andacht. Ajn gebet- und erbaungsbuch fir izraels frojen und jungfrojen, zur effentlichen und heizlichen andacht, zo wi fir alle ferheltnisse des wejblichen lebens fon Fanni Nejda geb. Szmiedl, Prag 1859.
• Bibliografia przedmiotowa
• Antscherl M., Fanni Neuda, geb. Schmiedl. Zu ihrem 100. Geburtstage, „Dr. Bloch’s Wochenschrift:
• Zentralorgan für die gesamten Interessen des Judentums“ 1919, nr 11, s. 173.
• Baader B. M., Gender, Judaism, and Bourgeois Culture in Germany 1800-1870, Bloomington 2006.
• Berland D., Who Was Fanny Neuda?, [na:] http://www.dinahberland.com/HOD-fannyneuda.shtml [data dostępu: 14.08.2013].
• Blumesberger S., Fanny Neuda, [w:] Handbuch der österreichischen Kinder- und Jugendbuchautorinnen, t. 2: M-Z, red. S. Blumesberger, Wien 2014, s. 807–809.
• Devotional Literature, [w:] Encyclopedia Judaica, [na:] http://www.jewishencyclopedia.com/articles/14286-tehinnah [data dostępu: 14.08.2013].
• Die Konfirmationsfeier der weiblichen Jugend in ihrer hochwichtigen religiösen Bedeutung. In drei Konfirmations-Reden besprochen – nebst einem Anhang von Dr. Abr. Ad. Schmiedl, Wien 1903.
• Gold H., Die Juden und Judengemeinde in Mährens in Vergangenheit und Gegenwart. Ein Sammelwerk, Brünn 1929 [na:] http://www.hugogold.com/moravia/moravia.pdf [data dostępu: 12.08.2013].
• Gold H., Geschichte der Juden in Eibenschitz. Mit einem Beitrag zur Gelehrtengeschichte von Reg. Rat. Dr. B. Wachstein, [w:] idem, Die Juden und Judengemeinde in Mährens. Ein Sammelwerk, Brünn 1929, s. 183–192.
• Gold H., Geschichte der Juden in Lomnitz, [w:] idem, Die Juden und Judengemeinde in Mährens in Vergangenheit und Gegenwart. Ein Sammelwerk, Brünn 1929, s. 307–315.
• Gold H., Geschichte der Juden in Loschitz. Mit einem Beitrag zur Gelehrtengeschichte von Reg. Rat. Dr. B. Wachstein, [w:] idem, Die Juden und Judengemeinde in Mährens. Ein Sammelwerk, Brünn 1929, s. 317–320.
• Goldschmied L., Geschichte der Juden in Prossnitz, [w:] Gold H., Die Juden und Judengemeinde in Mährens. Ein Sammelwerk, Brünn 1929, s. 491–504.
• Hours of Devotion. Fanny Neuda’s Book of Prayers for Jewish Women, red. D. Berland, New York 2007.
• Hours of Devotion: A Book of Prayers and Meditations, tł. M. Mayer, New York 1866.
• Kayserling M., Die Jüdischen Frauen in der Geschichte, Literatur und Kunst, Leipzig 1879.
• Kratz-Ritter B., Fanny Neuda (1819-1894), [w:] Jewish Women. A Comprehesive Historical Encyclopedia, [na:] http://jwa.org/encyclopedia/article/neuda-fanny [data dostępu: 14.08.2013].
• Lamed M., Jelinek Y., Moravia, [na:] http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0014_0_14167.html [data dostępu 14.08.2013].
• Mayer Moritz, [na:] http://www.jewishencyclopedia.com/articles/10516-mayer-moritz# [data dostępu: 24.09.2014].
• Pieńkoś J., Przekład i tłumacz we współczesnym świecie, Warszawa 1993.
• Polakovič D., Neuda, Fanny Schmiedl, [na:] http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Neuda_Fanny_Schmiedl [data dostępu: 14.08.2013].
• Solomont E. B., Women’s Prayer Book Finds New Life, [na:] http://forward.com/articles/11581/women-s-prayer-book-finds-new-life/ [data dostępu: 14.08.2013].
• Stunden der Andacht zur Beforderung wahren Christenthums und hauslicher Gottesverehrung,Magdeburg 1808.
• Vielmetti N., Schmiedl Adolph Abraham, [w:] Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950, t. 10, s. 329-330, [na:] http://www.biographien.ac.at/oebl/oebl_S/Schmiedl_Adolph-Abraham_1821_1913.xml [data dostępu 14.08.2013].

Identifiers

DOI

10.17951/ff.2015.33.1.201